quin pax fieret et sequeretur secundum ordinacionem domini pape, quod vos ex tunc, postquam constaret nos nolle sequi predictam ordinacionem, non teneamini nobis dare aliquid racione predicte provisionis; et ex tunc littere nobis super hoc a vobis concesse nullius sint valoris. In cujus rei testimonium presentibus sigillum nostrum fecimus apponi. Datum Parisius, pridie idus januarii, anno Domini millesimo CC nonagesimo quinto.

(Arch. nat., J 598, n° 8; original scellé.)

XXXVIII

JACQUES 1er, ROI DE MAJORQUE, SOLLICITE DU ROI DE FRANCE LA CONCESSION D'UNE TENURE EN FAVEUR DES FRÈRES MINEURS DE

MONTPELLIER.

1296, 21 mai, Perpignan.

Serenissimo principi et quamplurimum honorando domino Philippo, Dei gracia, illustrissimo regi Ffrancorum, Jacobus, per eandem, rex Majoricarum, comes Rossilionis et Ceritanie et dominus Montispessulani, salutem et paratam ad ejus beneplacita voluntatem. Cum Ffratres Minores Montispessulani quandam tenenciam contiguam ingressui et cimiterio ecclesie seu monasterii eorumdem, in qua tenencia erant alique domuncule in quibus multa turpia, immundicie et inhonestates fiebant per homines et mulieres viles, emerint propter vitandas dictas immundicias et inhonestates et propter ampliandum ingressum et cimiterium antedictum, cum dicta tenencia sit contigua sine aliquo intervallo et sit in parte olim episcopali, quam vos obtinetis; ad preces et maximam instanciam dictorum ffratrum, vestram serenitatem ac dileccionem quanto carius possumus deprecamur, quatenus placeat vobis concedere dictis Ffratribus Minoribus quod dictam tenenciam possint habere et retinere

ad ampliandum ingressum et cimiterium antedictum; scientes quod hoc gratum habebimus et acceptum. Datum Perpiniani, XII kalendas junii, anno Domini Mo CC nonagesimo sexto.

(Arch. nat., J 892, no 23; original.)

XXXIX

BULLE DE BONIFACE VIII PROMETTANT A PHILIPPE LE BEL DE REMETTRE LE ROI D'ARAGON et ses TERRES SOUS LE COUP DE L'INTERDIT S'IL NE RESTITUE PAS LE ROYAUME DE MAJORQUE AU TERME convenu.

1297, 8 août, Orviéto.

Bonifacius episcopus, servus servorum Dei, carissimo in Christo filio Phylippo, regi Francie illustri, salutem et apostolicam benedictionem. Pridem celsitudini regie duximus intimandum qualiter, ex certis rationabilibus causis inducti, carissimo in Christo filio nostro Jacobo, illustri regi Aragonum, ad restituendum carissimo in Christo filio nostro regi Majoricarum illustri terram ipsius, quam idem Jacobus detinere dicitur occupatam, dilationem usque ad festum Natalis Domini primo venturum duximus concedendam. Tu vero, prout ex tuis responsalibus collegimus litteris, ob reverentiam apostolice sedis et nostram, substinuisti dilationem hujusmodi patienter, nichilominus nobis per easdem litteras supplicando ut, si forte prefatus Jacobus infra dicti temporis spatium hujusmodi restitutionem non duxerit faciendam, ipsum et terras omnes quas idem in Aragonie et Cathalonie partibus obtinebat, tempore quo generalis interdicti sententiam, cui partes ipse auctoritate apostolica subjacebant, relaxari mandavimus, in pristinas spirituales et temporales penas reducere curaremus, certos illuc super hiis executores nichilominus destinando. Nos igitur, qui tue presertim contemplatione persone hujusmodi negotium cordi gerimus, ad expeditionem ipsius sollicite intendentes, excellentie regie super hiis taliter

duximus respondendum, quod hujusmodi petitionem regiam exauditionis benigne gratia prosequemur, nisi forsan aliquid interim imminere contingeret quod nobis et tibi rationabile videretur, propter quod id fieri non deberet. Datum apud Urbemveterem, VI idus augusti, pontificatus nostri anno tertio.

(Arch. nat., J 715, no 305"; original. Publié par Raynaldi, an. 1297, n° 25.)

XL

JAC

TRAITÉ D'ALLIANCE OFFENSIVE ET DÉFENSIVE CONCLU ENTRE
QUES II, ROI D'ARAGON, ET JACQUES Ier, ROI DE MAJORQUE, Sur la
BASE DES CONVENTIONS ANTÉRIEURES.

1298, 29 juin, au camp près d'Argelès.

In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Notum sit omnibus quod nos Jacobus, Dei gracia, rex Aragonum, Valencie et Murcie et comes Barchinone, et nos Jacobus, eadem gracia, rex Majoricarum, comes Rossilionis et Ceritanie et dominus Montispessulani, scientes et attendentes nos renovasse presenti die convenciones hactenus initas inter dominum Petrum, tunc regem Aragonum, patrem nostrî Jacobi, nunc regis Aragonum, et fratrem [domini] nostri Jacobi, regis Majoricarum, quondam, ex parte una, et nos dictum regem Majoricarum, ex parte altera, ut apparet per publicum instrumentum inde factum per presentem notarium infrascriptum; in quibus inter cetera continetur quod nos Jacobus, rex Majoricarum predictus, et successores nostri juvemus, valeamus et deffendamus vos, dominum Jacobum, regem Aragonum, nepotem nostrum carissimum, et successores vestros cum toto posse nostro contra cunctos homines de mundo, et nos Jacobus, rex Aragonum, promittimus per nos et nostros successores vobis dicto Jacobo, regi Majoricarum, carissimo patruo nostro, juvare, valere et deffendere vos et vestros succes

2

sores et regnum, terras et comitatus et jurisdicciones vestras et terrarum vestrarum, quas a nobis tenetis in feudum, toto posse nostro contra cunctos homines de mundo; et cum super hoc exortum fuit odium et guerra subsequta et terrarum nostrarum dissipatio, eo quod, ad requisicionem domini Petri, regis Aragonum quondam, patris nostri dicti Jacobi, nunc regis Aragonum, vos dictus Jacobus, rex Majoricarum, patruus noster, tempore quo dicebatur quod illustris rex Francie parabat se ad veniendum contra eum et terram Catalonie, valere, juvare et deffendere [eum] recusastis, pretendentes quod in aliquo casu non tenebamini ad hec, cum guerra illa esset guerra Ecclesie, quam ipse injuste et injuriose et sine consilio et voluntate vestra sibi procuraverat, invadendo regnum Sicilie, quod erat patrimonium Ecclesie, et sic per pacta illa vel convenciones generales que erant inter vos et ipsum ad ipsum adjuvandum non eratis astricti; ne similis dissensio in futurum propter predicta valeat oriri, et [ut] à lite que ex hoc fuit incepta discedere valeamus; Nos, reges Aragonum et Majoricarum predicti, per nos et nostros successores, in hunc modum transigendo convenimus, et conveniendo per hunc modum declaramus quod nos et successores nostri, ad quamcumque alterius nostrûm vel successorum nostrorum requisicionem, habeamus mox, omni excusacione remota, nos adinvicem juvare, valere et deffendere toto posse nostro, ubicunque et quomodocunque, contra quascunque personas, terras vel loca, in mari vel in terra, alter nostrûm et successorum nostrorum invadere voluerit vel contra easdem pecierit deffendi; non obstante quod hujusmodi invasio seu deffensio sit aut dicatur per unum de nobis vel successoribus nostris procurata, vel sine consilio et voluntate alterius nostrum super hoc requisiti, vel injuste aut injuriose disposita, ordinata vel quovis modo inchoata, sicut tempore guerre illustris regis Francie predicti, ut dictum est, fuit allegatum, nisi tales essent injuria et injusticia quod de eis jam per determinacionem Romane Ecclesie manifeste et liquide constaret. Nos itaque reges predicti, per nos et successores nostros, promittimus transaccionem et convenciones atque declarationes predictas servare, tenere et complere sine dolo, fraude, arte vel malo ingenio, ad bonum et sanum intellectum, et bone fidei puritate

1. Astrictus ms. 2. Discencio ms.

servata, et nunquam per nos vel nostros alium vel alios contravenire de jure vel de facto, verbo vel scripto, directe vel indirecte, publice vel occulte, sub bonorum nostrorum ypotheca et firma stipulacione; renunciantes omni juris scripti vel non scripti auxilio, exepcioni doli et in factum accioni et crucis privilegio et alii cuicunque privilegio indulto vel eciam indulgendo; promittentes nos reges predicti adinvicem, sub sacramento et omatgio que specialiter propter hoc adinvicem facimus et prestamus, sacrosanctis quatuor Dei euvangeliis manibus propriis sponte tactis, nos non impetraturos per nos vel nostros successores, alium vel alios, aliquod privilegium a summo pontiffice vel ejus legatis, aut cetu cardinalium, vel ab alio quocunque, per quod possemus contra predicta vel aliquid predictorum venire aut nos juvare in aliquo vel tueri; adjicientes quod, si eciam aliquod privilegium nobis vel nostrûm alteri vel successorum nostrorum ultra concederetur per quod liceret nobis vel alteri nostrûm seu successorum nostrorum venire contra predicta vel aliquid predictorum, illo privilegio promittimus nos sub sacramento et omatgio non usuros. Et, si contingeret, quod absit, aliquem nostrum vel successorum nostrorum quacunque causa, occasione, racione vel quovis casu in predictis vel aliquo predictorum defficere et predicta omnia non observare, talis non solum vocetur infamis, verum eciam, quibuscunque accionibus privatus, omnibus juribus careat et emolumentis que ex convencionibus per predecessores nostros factis et initis, et per nos hodie renovatis et per successores nostros renovandis, quantumcumque sacramentis et omatgiis vallatis ac per universitates. nostras et nobiles baronesque, ut inter nos conventum est, approbatis, fuerit consequtus; ita quod omnia illius mox jura et comoda depputentur ei nostrûm vel nostrorum successorum qui intemerata presentis transaccionis, convencionis et declaracionis seu pacti jura servaverit. In cujus rei testimonium, nos dicti reges Aragonum et Majoricarum hoc presens publicum instrumentum sigillorum nostrorum appensione duximus roborandum. Actum est hoc in castris prope Algilers', Elnensis diocesis, in festo beatorum apostolorum Petri et Pauli, videlicet tercio kalendas julii, anno Domini M° CC LXXXXVIII°.

Signum Jacobi, Dei gracia, regis Aragonum predicti, qui hec

1. Algileis ms.