'Nos omnes et singuli sancte romane ecclesie cardinales, congregati pro electione futura in conclavi, ante altare, in quo missa communis celebrari consuevit, pro dei servitio, unitate ecclesie sue sancte ac salute animarum fidelium omnium promictimus et iuramus ad sancta dei evangelia corporaliter per nos tacta, quod absque fraude, dolo et 5 machinatione quibuscunque, ad unionem ecclesie et finem imponendum scismati, proch dolor in ecclesia nunc vigente, quantum in nobis erit laborabimus fideliter et diligenter et per nos, quantum ad nos pertinet seu etiam pertinebit, dabimus pastori nostro et gregis dominici ac vicario Thesu Christi, domino nostro futuro, qui erit pro tempore, consilium et 10 favorem nec ad impediendum [vel differendum] premissa dabimus consilia, auxilium vel favorem directe vel indirecte, publice vel oculte. Et ista omnia et singula alias etiam ultra promissa omnes vias utiles et acomodas ad utilitatem ecclesie et unionem predictam eiusdem, sane et veraciter sine machinatione seu excusatione vel dilatione quacunque 15 servabit et procurabit possetenus quilibet nostrum, etiam si assumptus fuerit ad apostolatum, etiam usque ad cessionem inclusive per ipsum de papatu facienda[m], si dominis cardinalibus, qui nunc sunt vel erunt in futurum de hiis, qui nunc sunt vel maiori parti eorumdem hoc pro bono [ecclesie et] unionis predicte videatur expedire.' 20 Qua cedula sic ordinata procedentes ad electionem futuri summi 1 1 Die folgenden Abschnitte bis: Interim dominus noster papa habuit, lauten bei Baluze 1. c. c. 1108-1110: 'Deinde cum sanctissimus pater dominus noster dominus Benedictus divina providentia papa XIII die XXVIII dicti mensis septembris anni ut supra proxime lapsi, per collegium omnium dominorum cardinalium per viam scrutinii in papam concorditer electus, eoque invito et diu renuente inthronizatus ac post paucos dies consecratus et coronatus cum debita solemnitate fuisset, serenissimus princeps dominus Karolus rex Franciae, cui, prout ceteris principibus, ipsa electio ac cordialis domini nostri affectio ad procurandum celeriter unionem ecclesiae fuerunt more solito intimata, contentus et consolatus plurimum de eisdem; etiam quia idem dominus noster devotionem catholici principis ad id invitabat, ambassiatores suos notabiles ad dicti domini nostri papae praesentiam destinavit, prout ceteri reges fecerunt, per quos ambassiatores conceptam laetitiam et devotionem solidam ac promptitudinem ipsius ad prosequendum negotium unionis [Correctur am Rand: unitatis] ecclesiae et praestando eidem domino nostro, ut petierat, in iis et aliis favores et auxilia opportuna, in publico et generali consistorio solemniter proponi fecit; quibus fuit per dominum nostrum, prout exigebat materia, gratiose responsum. Consequenter, cum [Correctur am Rand: licet] idem dominus noster, qui summo desiderio ad ecclesiae unitatem anhelabat, prout anhelat, ad hoc ut Deum in suo sancto proposito propitium et directorem haberet, in principio pontificis unanimiter et concorditer omnes in secreto scrutinio in dominum cardinalem de Luna, uno excepto direxerunt concorditer vota sui regiminis niteretur pravitatem simoniacam, luxuriae foeditatem, baraterias varias, et alios actus viciosos multiplices, qui in Romana Curia retroactis temporibus invaluerant, extirpare, aliqui praedictis criminibus irretiti, quia per dictum dominum nostrum in abolitione praedictorum vitiorum, quibus diffamati asserebantur, se redargui et confundi verisimiliter pertimescebant, [am Rand: aliqui tamen] confictis litteris et informationibus falsis multos 'tam praelatos quam alios viros notabiles de Francia contra dominum nostrum provocarunt, inter alia plura impingentes eidem, quod nationem gallicanam contempnerent et curiam ad partes Italiae transferre optaret. Ex praemissis itaque et quibusdam aliis occasionibus generale consilium praelatorum et magnatum regni Franciae in civitate Parisiensi de mense Februarii eodem anno ad mandatum Regis extitit congregatum; in quo multi per suggestiones praedictorum inducti ac informati, dominum regem praedictum et consilium eius induxerunt [am Rand: inducere procurabant] ad eligendum praecise viam renunciationis domini nostri papae et intrusi [et intrusi unterstrichen], sub colore dictae unionis citius consequendae. Sed nuntii domini nostri Parisius illis diebus existentes de hoc avisati, institerunt apud regem ne in dicto consilio aliquid determinate concluderet, sed id ad finalem determinationem dicti domini nostri papae remitteret, prout iuris et rationis existit. Quod dictus rex libenter acceptavit et se facturum respondit, praesentibus etiam et annuentibus dominis ducibus Bituricensi et Burgundiae patruis ac Aurelianensi germano suis et aliis de consilio suo. Qui quidem duces pro veniendo ad Romanam Curiam et dominum nostrum papam ac tractando cum ipso pro parte dicti regis super viis et modis ad prosecutionem et obtentum unitatis ecclesiae opportune per eundem dominum regem et suum consilium concorditer nominati et electi fuerunt'. Va. bietet hiezu folgende Randglossen: Zum Abschnitt Consequenter cum idem: Zu directorem haberet: 'Ista verba videntur ad aliquid aliud referenda, que essent addenda, quia non continuantur bene cum illis verbis aliqui tamen, que sequuntur nec descendunt ex precedentibus'. Durch überschriebenes va- cat ist ausgetilgt: in principio sui bis confictis litteris. Dazu am Rand: 'Si placent ista verba domino nostro, ordinet: in principio sui regiminis niteretur vel operam dare disponeret symoniam et alia, per que deus offenditur, posset extirpare, quantum in eo erat?' Zum Abschnitt Ex premissis itaque: Ex premissis bis generale ist unterstrichen und dafür: Demum generale gesetzt. Dazu am Rand: 'Ista verba Ex premissis et sequentia cancelata, ne aliquibus dent occasionem irritandi dominos; cancelavi, quia sunt pungitiva'. Zu respondit presentibus etiam: 'Attende hic, si ipse vel cancellarius respondit; et hoc de ultima embaxata deberet scire dominus Tirasonensis, de sua. Et deinde convenientes ad electionem publicato scrutinio omnes unanimiter et concorditer ipsum in verum pastorem ecclesie et summum pontificem elegerunt, ipsum instanter requirentes, ut dicte electioni de ipso facte suum preberet assensum pariter et consensum. Qui diu renitens tandem ad eorum importunas instantias suum consen-5 sum prestitit et assensum. Quo prestito dictam electionem clero et populo publicarunt et deinde per suas litteras regibus et principibus intimarunt. Premissis sic peractis idem dominus noster papa per suos nuntios (9) una cum litteris suis assumptionem suam notificavit omnibus regibus 10 et principibus huius partis. Qui omnes unanimiter dictos nuntios honorifice receperunt et signa ingentis letitie ostenderunt. prima dominus Sancti Angeli et de secunda, quia in utraque fuit.' Dazu bemerkt der Cardinal von Pampelona: 'Per cancellarium suum credo et talem relationem fecerunt . . . missi per papam episcopus Avinionensis et dominus Sancti Angeli coram papa . . . Endlich bemerkt die erstere Hand zum ganzen Abschnitt: 'Ponitur in principio huius articuli Ex premissis: Attendendum hic, quod littere venerant de Parisius, quod mittatur eis Parisius cedula facta in conclavi; et per aliquos, non tamen per dominos [d. h. die Cardinäle] fuit scripta copia quedam pretensa illius cedule, que erat falsa; et dominus noster cum dominis cardinalibus tenuit consilium et fuit deliberatum ibi, quod scriberetur, quod illa copia, quam miserant, non erat vera et quod ista negotia non erant Parisius terminanda sed hic. Et tunc fuit scriptum de deliberatione habenda ibi sine conclusione et de embaxata mittenda huc per regem ad dominum nostrum et ad.. tuandum et concludendum cum eo super materia unionis et via prosequenda et quod nichil absconderetur eis de gestis; ymo etiam fuit tunc deliberatum, quod si domini venirent et peterent coppiam cedule, quod daretur eis; et si non peterent, dominus noster poneret eos in materia taliter, quod ipsi scirent veritatem. Et quia hic fuit murmuratum, quod ibi intendebant concludere de una via tantum sine domino nostro et cardinalibus, fuit missa secunda embaxata super hoc, licet esset cum repetitione prime embaxate, quod ibi non reciperetur conclusio, sicut nec debebat fieri, ita quod consilium fuit vocatum Parisius sub colore unionis et negotiorum ecclesie et embaxate prime domini nostri. Et ideo dominus noster determinet, si ista materia est tacenda in totum, nisi quantum articulus iste sequens facit mentionem, cancelatis tamen illis verbis Ex premissis itaque quibusdam, ut in margine est positum. Vel si aliqua mentio de istis esset facienda, sed in scriptis non, primum reputarem esse tutius, ne irritentur domini de Francia, quasi viderentur morderi; verbo tamen aliqui fide possent informari, ut exprimerent, si et quomodo videretur oportunum.' 1 Vgl. zum Folgenden Martène-Durand, Amplissima collectio. VII, 479 bis 527. Deinde iidem domini cardinales eundem dominum nostrum papam undecima die octobris eiusdem anni in eadem civitate Avinionensi solenniter coronarunt et intronisaverunt, ut decebat. Et paullo post illustrissimus princeps dominus Karolus rex Fran5 corum misit ad eundem dominum nostrum papam magistrum Petrum de Alliaco sancte theologie professorem, tunc elemosinarium suum, nunc episcopum Cameracensem, cum certis aliis. Qui quidem dominus Petrus in solenni propositione, quam fecit coram eodem domino nostro cum themate: Domine in virtute tua letabitur iustus etc., exposuit, qualiter 10 idem dominus rex fuerat multum consolatus et letus de ipsius assumptione et mittebat eum ad sibi congratulandum, ad offerendum sibi consilia, auxilia et favores, specialiter in presecutione unionis sancte matris ecclesie, de qua eum devote exortabatur; ad recommendandum sibi regnum et regnicolas etc. Sicque consimiliter fecerunt alii reges et 15 principes. Paullo post idem dominus noster papa misit ad dictum dominum regem Francie ambaxiatores suos, videlicet dominos episcopum Avinionensem et Petrum Blavi, nunc cardinalem Sancti Angeli, qui in effectu exposuerunt eidem domino regi, quod dominus noster summo desiderio 20 anelabat ad extirpationem scismatis et ad [hoc] versabatur totalis intentio sua, et quod ad hoc faciendum disposuerat habere consilium, auxilium et favorem dicti domini regis et dominorum de Francia et afectabat, quod essent promotores prosecutionis unionis ecclesie, et de hoc haberent laudem et gloriam, ut habuerant eorum predecessores; et 25 quod idem dominus noster erat dispositus procedere per vias et modos rationabiles et sibi possibiles ad dictam [unionem] brevius consequendam, exortando regem ipsum affectuose, ut vellet circa hoc vacare et intendere et quod vellet mittere ad eundem dominum nostrum personas notabiles et fidas, que haberent cordialem et veram affectionem ad 30 factum unionis, cum quibus idem dominus noster posset deliberare et concludere sicut cum ipso domino rege. Quibus auditis respondit ipse dominus rex, quod super premissis, quam brevius posset, deliberaret. Et cum ad eiusdem domini nostri notitiam devenisset (10), quod rex iam mandaverat congregari prelatos regni sui Parisius super hac 35 materia, ut super premissis cum eis haberet deliberationem, idem do 3 1 Es muss also diese Sendung früher angesetzt werden, als gewöhnlich angenommen wird; vgl. Tschackert, Peter von Ailli, S. 91. 2 Diese Gesandtschaft traf am 9. November 1394 in St. Denis am königlichen Hoflager ein; vgl. Chronique du religieux de St. Denys éd. Bellaguet, 1. 15, c. 9. Zwei litterae credentiae in Martène-Durand 1. c. c. 486. 3 Der bekannte Canonist Aegidius de Bellamera 1390-1406. 2 minus noster papa iterata vice remisit ad dictum dominum regem Francie Ferdinandum tunc episcopum Tirasonensem et dominos episcopum Avinionensem et Petrum Blavi supradictos, qui fecerunt ex parte domini nostri pape dicto domino regi requestas consimiles in effectu; et ultra quod idem dominus noster papa rogabat regem, ne in dicto 5 concilio aliquid determinate concluderet, sed illud ad finalem determinationem eiusdem domini nostri pape remitteret, prout iuri et rationi erat consonum. Quod dictus rex libenter acceptavit et se facturum respondit. Interim dominus noster papa habuit consilium cum dominis car- 10 dinalibus super facto unionis; qui omnes in communi consilio singulariter responderunt et pro maiori parte responsionem in scriptis dederunt, quod via discussionis iustitie melior et rationabilior videbatur. Et in hoc aliqui firmi perstiterunt, alii vero subiunxerunt, si dominus rex 3 1 Ferdinand Perez de Calvillo, bald darauf cardinalis Tirasonensis. 3 Fast wörtlich dasselbe in Baluze 1. c. c. 1110. In Va. zu diesem Abschnitt: "Totus iste articulus Interim etc. videtur magis tacendus, quia timeo, quod negabitur hoc et ita reprehendetur. Sed verum est, quod fuerunt deputati certi, et credo quod erant octo, quod ante adventum dominorum ducum, quando fuit scitum de eorum adventu, haberent consilia sua tenere super viis, que videntur expedientes pro unione ecclesie et facerent relationem, ut postmodum in communi deliberaretur super illis. Et fuerunt isti, videlicet Florentinus, Penestrinus, Ambianensis, Albanensis, de Thureyo, Petra Mala, Pampilonensis. Nescio quis erat alter. Et post multas altercationes fuit ultimo in domo domini Florentini conclusum de sola via conventionis. Et ita fuit facta postea relatio coram domino nostro et cardinalibus; sed tunc nil fuit datum in scriptis. Et placuit omnibus, quod offerretur ista via dominis ducibus, quando venirent. Secundo postea alia vice fuerunt deputati Penestrinus, Albanensis, de Tureyo, de Saluciis, Pampilonensis, Petramala, unus alter videtur michi, de quo non possum recordari. Et tunc isti bene dederunt opiniones suas in scriptis; et istas debet habere dominus noster, si non bene invenirentur. Tertia vice, ante tamen istam ultimam inmediatam (?), de qua statim dictum est, etiam antequam domini duces venirent, dominus noster in secreto, quesivit consilium, ut audivi, a cardinali de Gifono, et erant presentes cardinalis Pampilonensis et confessor domini nostri, dubito si episcopus Sancti Pontii. Et tunc post aliquos dies dominus de Gifono portavit alegationes, quas in dicto secreto consilio legit contra viam cessionis, et dedit domino nostro, ita quod iste articulus non concordat cum istis et propter hoc negabitur et arguetur de falso. Pampilonensis non dedit tunc allegationes, sed longe post. Et etiam post dedit dominus Sancti Angeli et plures alii magistri et doctores et aliqui prelati.' |