Imágenes de páginas
PDF
EPUB

so dass dieser zweite Theil nicht nur die eigentliche Einleitung, sondern auch den nöthigen Commentar zu den Acten bildet. Diese Form schien mir der Unzahl von Anmerkungen vorzuziehen, in welche ich sonst diese Erklärungen hätte zerstreuen müssen.

Ich hatte noch zwei weitere Abschnitte über die Genealogie und die Hofhaltung Clemens' V. vorbereitet. Als ich jedoch an dieselben die letzte Hand anlegen wollte, ersah ich zufällig aus einer Anmerkung zu einem der vielen Prolegomena des 'Regestum Clementis V.', Bd. I, dass die gelehrten Herausgeber eine ähnliche Arbeit mit dem Indexband des 'Regestum' zu verbinden beabsichtigen. Ich stand daher sofort von meinem Vorhaben ab und beschränke mich auf die Anfügung der zum Verständniss des Processes unerlässlichen genealogischen Tabelle'.

I. Die Processacten.

1. Eröffnung des Processes und erste ungenügende Mittheilung des Vicomte von Lomagne (Juni 1318).

2

(F. 46a) Ad statum miserabilem Terre Sancte Agarenice servitutis iugo supposite pie compassionis convertentes intuitum et ad exripiendum eam de manibus odientium dominum anhelantes, dum ad id grandes sumptus necessarios esse conspicimus, nostre libenter sollicitudinis studium adhibemus, ut ea que ipsius Terre subsidio fuerint 5 pia fidelium devotione relicta, non pareant, quin potius utiliter in comodum eius cedant. Dudum siquidem apostolica sede vacante per obitum felicis recordationis Clementis pape quinti predecessoris nostri ad nostrum et nonnullorum ex cardinalibus sancte romane ecclesie, de quorum numero tunc eramus, perduxit auditum fidedigna relatio, quod 10 predecessor ipse, dum viveret, ad ultramarinum passagium faciendum in Terre predicte succursum, pie devotionis inflamatus affectu, reliquit trecenta milia florenorum in excecutione (!) dicti passagii faciendi pro dicte Terre subsidio convertenda, que de ipsius adhuc superstitis mandato ad castrum de Montiliis Carpentoratensis diocesis delata fuerunt. 15

1 Was in den Handschriften am Rand oder zwischen den Zeilen von gleich alter Hand beigefügt ist, setze ich in eckige Klammern; was ich im Text ergänze, ist ausserdem noch cursiv gedruckt.

2 Inventar. n. 467.

3 Auch in Regest. Vatic. n. 110, f. 75b, ep. 350 (994), endet dort: persone autem ipse sunt hee, videlicet (s. unten S. 9, Z. 2). + Inv. nostram.

5

10

Item pervenit ad nos, quod ipsa trecenta milia florenorum ob causam relicta predictam ad dilectum filium nobilem virum Bertrandum de Guto vicecomitem Leomanie nepotem eius integre pervenerunt et adhuc penes eundem existunt.

Item quod quidem predecessor reliquit similiter in subsidium dicti passagii medietatem totius debiti, ad quod carissimus in Christo filius noster Edwardus rex Anglie illustrissimus ex causa legitima tenebatur eidem; quod debitum totale ascendere dicitur ad centum sexaginta milia florenorum.

(46) Item quod reliquit, ut supra, medietatem totius debiti, ad quod clare memorie Philippus rex Francorum illustris ex causa legitima tenebatur eidem, quod equidem totale debitum ascendere dicitur ad centum milia florenorum.

Item quod predicte medietates huiusmodi debitorum ob causam 15 relicte predictam, in totum vel in parte ad eundem vicecomitem pervenerunt et adhuc penes eundem existunt. Nos autem intendentes ad honorem dei et exaltationem fidei, in infidelium depressionem fideliumque solamen, aliquod facere particulare passagium, de quo speramus, dante domino, Terre predicte fructum non modicum perventurum, requiri feci20 mus vicecomitem antedictum, quod predictas pecunie summas per dictum predecessorem nostrum pro passagio ultramarino relictas tradere vellet et solvere in predictum particulare passagium per nos aut apostolicam sedem, ad quod id pertinet, convertendas.

Ipse vero vicecomes ad nostram misit presentiam dilectum filium 25 nobilem virum Iterium de Virzaco militem familiarem et nuntium suum cum litteris de credentia sibi super responsione commissa. Qui equidem miles pro ipso vicecomite iuxta comissam sibi credentiam responsionem subscriptam nobis verbotenus prebuit et postmodum in scriptis tradidit in hunc modum:

30

'Ego Iterius de Virzaco miles et socius nobilis viri domini Bertrandi de Guto vicecomitis Leomanie et Altivillaris super eo quod reverendi patres domini cardinales de Pelagrua, de Fargis et de Garvo et de Mota de mandato sanctitatis vestre scripserunt dicto domino

1 Arnald Pelagru vom Titel von St. Maria in Porticu zum Cardinalat erhoben am 15. December 1305; Raimund de Farges vom Titel von St. Maria Nova; Bernard de Jarre de St. Livrade (de Garvo de S. Liberata) vom Titel der hl. Agatha, beide erhoben am 18. December 1310; Gaillard de la Motte vom Titel der hl. Lucia in Silice erhoben durch Johann XXII. am 18. December 1316; alle vier Neffen Clemens' V. Ueber einen fünften Verwandten, welchen Clemens zum Cardinal machte, s. unten S. 9, Anm. 10. Ein sechster Neffe, Cardinal Raimund de la Motte, vom

[ocr errors]

meo de pecunia per dominum Clementem papam patruum (47a) suum in subsidium Terre Sancte relicta in subsidium expendenda' predictum; ipsius domini mei nomine et ad hoc specialiter destinatus, cum omni humilitate respondeo in hunc modum, videlicet quod predictus dominus Clemens dicti domini mei patruus in concilio Viennensi ordinavit cum 5 domino Philippo rege Francorum patre istius, quod idem rex assumeret generale passagium; quod et fecit et publice promisit, quod infra breve tempus ipse liberique eius et fratres crucem assumerent et infra certum terminum facerent huiusmodi passagium generale. Finito concilio predictus dominus Clemens rediit apud Malausanam et predictus dominus 10 meus vicecomes cum eo. Cum autem stetisset predictus dominus Clemens per aliquos dies, petiit a predicto domino meo, si ipse assumeret crucem, quando dominus rex Francie assumeret eam. Ipse autem respondit, quod multum desiderabat servire deo in illo passagio generali et quod libenter crucem assumeret, dum tamen haberet, unde honorifice 15 posset ire ad honorem dei et suum. Dominus autem Clemens videns domini mei predicti bonam affectionem et intentionem, dixit sibi, quod tantum donaret eidem et taliter ordinaret, quod ipse ad honorem dei et suum posset in dicto generali passagio transfretare. Et post aliquos dies donavit sibi quandam summam pecunie, quam expenderet, quando fieri 20 contingeret primum passagium generale. Et istam donationem fecit. sibi per duos annos vel circa, antequam moreretur. Postquam sequenti anno predictus dominus meus ivit in Franciam, et fuit in festo 2, quando predictus dominus rex assumpsit crucem et (476) militavit filios suos; et una cum eo assumpsit crucem et fecit et procuravit, quod multi 25 nobiles de genere suo et de Vasconia assumpserunt eam, pretextu et ex confidentia donationis predicte sibi facte. Quibus nobilibus dominus meus promisit, quod ipse duceret eos honorifice et multis ex eis se obligavit eodem pretextu.'

'Quare pater sanctissime supplicat vobis idem dominus meus et 30 ego de mandato ipsius pro eo humiliter et devote, quatenus considerantes, quod sepedictus dominus Clemens dictam pecuniam donavit libere dicto domino meo vicecomiti, licet voluerit et ordinaverit illam pecuniam per ipsum dominum meum in primo generali passagio expendi; attendentes etiam, quod ipse, qui cruce signatus est, et alii, quos ipse 35 fecit crucesignari cum solenni voto, ita quod retrocedere non possunt nec volunt, frustrati essent spe sua et subsidio, quod expectant, si ista

Titel von St. Maria Nova 26. Juni 1310 gestorben.

erhoben am 15. December 1305, war bereits So Reg., Inv. expendendam.

2 An Pfingsten, 3. Juni 1313; s. die Beschreibungen dieses glanzvollen Festes bei den Chronisten in Baluze, Vitae pap. Avenion. I, 20. 52. 79.

[ocr errors]

pecunia converteretur in alium usum, quam in predictum passagium generale; presertim cum predicti crucesignati, unde voto predicto comode satisfacerent, non habeant aliunde; placeat sanctitati vestre, quod dicta pecunia sic predicto domino meo donata retineatur et expendatur per 5 eum in primo generali passagio faciendo, ad quod cum dictis nobilibus, ut premittitur, se astrinxit, quod velle suo fieret infra annum.'

'Et si forte pater sanctissime vos dubitaretis, quod ipse non compleat illud, quod domino Clementi patruo suo promisit, in casu ubi fieret passagium generale, paratus est ad complacendum sanctitatis 10 vestre voluntati, vos reddere certum per iuramentum suum et per obligationem omnium bonorum suorum mobilium et immobilium, presentium et futurorum. Et supplicat idem dominus meus, quod hec vobis sufficiat certitudo. Si autem placeat vobis, quod (48) plus faciat, paratus est vobis dare tot fideiussores, quod vos debebitis merito contentari.' 15 'Illud autem pater sanctissime non ommitto, quod predictus dominus meus imposuit et dixit michi, quod significarem vobis et dicerem, quod dominus Clemens antequam moreretur, frequenter habuit secum collatioonem de passagio ultramarino et de generali et de particulari, et semper dicebat sibi, quod ipse et multi alii semper decepti fuerant in passagio 20 particulari a maximo tempore citra, propter quod nolebat nec erat intentio sua, quod ista pecunia expenderetur nisi in passagio generali, et credit, quod vivunt aliqui cardinales, qui hoc idem ab eo pluries audiverunt.'

Cupientes igitur ipsius predecessoris nostri tam laudabili voto prospicere et ipsorum passagii atque Terre indempnitatibus providere 25 et proinde, an premisse pecuniarum summe, quas in subsidium dicti passagii per predecessorem eundem, ut prefertur, audivimus fuisse relictas, vel ex eis alique et quante donate fuerint per ipsum predecessorem vicecomiti antedicto et de conditionibus et modis in dictis relicto seu donatione adiectis, necnon et de tempore, quo predicta donatio, si 30 processerit, facta fuit; presertim cum de quantitate, que donata ponitur, nullam a dicto milite certitudinem habere potuerimus, ymo respondit super hoc interrogatus a nobis, se nescire quantitatem huiusmodi nec super illius expressione sussepisse (!) mandatum; nec non de tempore donationis ipsius, si fortasse precessit, quam idem miles dicto vice35 comiti per ipsum predecessorem per biennium vel circa ante ipsius obitum asserit esse factam, cum tamen (48) ad nos perduxerit fidedigna relatio, quod predicta trecenta milia florenorum de ipsius predecessoris mandato per paucos dies ante decessum suum ad dictum castrum de Montiliis portata fuerint, ad plenum informari volentes ad 40 lucidam veritatem super omnibus et singulis habendam, et ne ordinationis seu voluntatis dicti predecessoris probatio processu temporis pereat, cum subscriptis personis consciis, ut dicitur, predictorum, ordi

1

navimus super illis diligenter inquiri ac eas diligenter examinari et eorum dicta seu depositiones ad perpetuam rei memoriam in publica redigi munimenta. Persone autem ipse sunt hee: domini Arnaldus s. Marie in Porticu, Raymundus] s. Marie Nove et B[ernardus] s. Agathe diac[omi] card[inales].

2

2. Erstes Verhör der mit Clemens V. verwandten Cardinäle.

(F. 49a.) Anno domini millesimo CCC XVIII° VI die iunii, prime 5 indictionis, Avinione in claustro seu deambulatorio papali in presentia ipsius sanctissimi patris et domini nostri domini Johannis pape XXII, anno secundo pontificatus eiusdem, et dominorum N[icolai] Ostiensis, B[erengarii] Tusculani, G[uillelmi]5 Penestrini episcoporum, et Nicolai s. Eusebii, Vitalis s. Martini in Montibus ac Bertrandi s. Marcelli 10 titulorum presbiterorum cardinalium et mei Geraldi de Lalo notarii publici infrascripti.

9

Dominus Arnaldus s. Marie in Porticu diaconus cardinalis iuratus et interrogatus super contentis in dicta perventione (!) dixit, quod, dum bone memorie dominus Clemens papa quintus rediisset de Vienna 15 apud Malaucenam, fecit secreto quandam ordinationem, sicut dixit sibi, in qua volebat, quod apponeret sigillum suum, quod et fecit. Voluit etiam, quod sibi promitteret et iuraret, quod posse suum faceret, quod dicta ordinatio compleretur, quod etiam fecit.

[ocr errors]

Interrogatus de loco dixit, quod credit, quod in camera papali 20 prioratus de Grauzello, presentibus domino Arnaldo de Cantalupo 10, domino Raymundo de Fargis 11, domino B[ernardo] de Garvo cardinalibus, Galhardo tunc episcopo Tholosano 12, domino B[ertrando]13 de

1 Vgl. oben S. 6, Anm. 1.

2 Zuerst war s. Anastazie geschrieben.

3 Nicolaus de Albertis von Prato.

+ Berengarius Fredoli, ehemals Bischof von Béziers.

5 Guilelmus Petri de Godino O. Pr., vorher Magister s. palatii.

6 Nicolaus de Freauville O. Pr., aus der Diöcese Rouen, vorher Beicht

vater Philipps des Schönen.

Vitalis de Furno (du Four) O. Min.

Bertrand de Poyet aus der Diöcese Cahors, Neffe Johanns XXII.

9 Vgl. oben S. 6, Anm. 1.

10 Ein Verwandter Clemens' V. wird 1305 Erzbischof von Bordeaux und bereits am 15. December desselben Jahres Cardinal vom Titel des hl. Marcellus. Ciaconius und Baluze lassen ihn bereits 1310 sterben, nach obiger Stelle lebte er noch 1312. 11 Vgl. oben S. 6, Anm. 1.

12 Unterstrichen. Gaillard von Preissac (s. unten den Stammbaum) 1305 bis 1317 der letzte Bischof von Toulouse, wird jedoch 1317 von Johann XXII. entfernt.

13 Ueber ihn und die folgenden s. unten die Genealogie Clemens' V.

« AnteriorContinuar »