nentes, et ipsorum heredes qui non erant de libera conditione, omnino et in perpetuum manumisi, ut servitutis opprobrio postposito et quittato, ipsi et heredes ipsorum quotiescumque voluerint ab Autissiodoro recedant et libere revertantur, rebus suis ipsis remanentibus et liberis. Statutum est ut communitas ville singulis annis duodecim cives eligat, qui vel major pars eorum bona fide omnia negotia ad communitatem Autissiodorensem pertinentia tractabunt, prout viderint expedire, et ad hoc faciendum et ad jus nostrum custodiendum erunt jurati, et de eo quod dicti duodecim electi vel major pars eorum fecerint super negotiis sue communitatis non poterunt a me vel a mandato meo occasionari, vel res eorum capi, quin ipsi in pace remaneant per suum juramentum. Omnes vero excasure que apud Autissiodorum evenerint, ad propinquiorem heredem ubicumque sine ullo interventu pecunie devolventur, et si ipse excasure ab herede requisite non fuerint per annum et diem reservabuntur justo heredi in manu quatuor civium qui sunt de duodecim electis dicte ville, et elapso anno et die, mihi vel mandato meo ipse excasure non requisite integre tradentur. Preterea tale statutum et conventionem eis feci quod pro talliis, corvatis, banno vini et aliis consuetudinibus ditior non persolvet mihi ultra quinquaginta solidos Autissiodorensis monete, a minoribus vero et pauperibus ad respectum mandati mei et duodecim electorum vel majoris partis eorum juxta possibilitatem uniuscujusque rationabiliter capietur. Concessi etiam predictis meis civibus de censiva tantum, ut forisfacta sexaginta solidorum ad quinque solidos et forisfacta quinque solidorum et infra ad duodecim denarios reducantur. De gaigiis duelli quod pacificabitur, non nisi septem solidos et sex denarios ejusdem monete tantum capiam de unoquoque. Dicti vero cives exercitum et equitationem mihi debent; ita tamen quod ipsi in propriis personis ibunt vel mittent sufficienter pro se convenientes personas mecum, vel cum mandato meo, quandiu vixero et mansero immaritata. Herede vero in comitatu succedente, ipsi non tenebuntur in exercitum vel equitationem, nisi idem heres in propria persona fuerit vel legali essonio sit detentus, et quandiu ipse in exercitum moram fecerit cum ipso erunt, nisi eos remiserit de propria voluntate. Et sciendum quod homo sexagenarius et ultra vel corporis infirmitate manifesta impeditus, ad exercitum vel equitationem non tenetur, nisi talis sit

quod possit aliquem mittere loco sui, ad respectum duodecim electorum vel majoris partis eorum. Nec etiam aliquis ibit in exercitum vel equitationem nisi ego vel heres meus litteras patentes nostras miserimus ad dictos cives de eundo illuc. Et notandum quod de omnibus contentionibus et discordiis quas cum dictis civibus meis a retroactis temporibus habueram usque nunc, videlicet cum manentibus Autissiodorensibus et cum aliis ad franchesiam Autissiodor. venientibus, ipsos omnino quittavi et in bona fide dimisi. Concessi preterea eisdem civibus quod ipsos extra Autissiodorum causa placitandi non traham, nec ipsos nec res ipsorum capiam vel capi permittam quandiu stare juri voluerint apud Autissiodorum in curia mea, ad respectum mandati mei et duodecim electorum vel majoris partis eorum. De equis et armaturis habendis vel mihi vel meis accommodandis nullam vim eis inferre potero. In villa Autissiodorensi credentiam habeo in victualibus usque ad quadraginta dies; quod si mihi credita non fuerint reddita infra quadragesimum diem, illi qui mihi crediderunt, mihi amplius credere non tenentur, donec creditum habuerint, et infra annum eis credita reddi debent de censiva. Si quis de dictis civibus pro debito meo captus fuerit, ipsum et res ipsius faciam liberari. Sin autem de denariis censive liberabitur ad respectum mandati mei et duodecim electorum vel majoris partis eorum. Deperdita illius de eisd. denariis ei resarcientur. Si autem pro re alia captus fuerit, de ipso liberando posse meum faciam bona fide. In vineis et bladis custodes non erunt, nisi illi quos cives mei de Autissiodoro statuerint, et si forifactum affuerit, meum erit. Homo qui non habuit uxorem, et est bachelarius, quandiu in illo statu erit et hospitium tenebit, reddet annuatim quinque solidos de censa, si ad hoc sufficere poterit, vel eo minus, ad estimationem mandati mei et electorum vel majoris partis eorum, et ad negotia communitatis mittet sicut et uxorati, ad estimationem predictorum. Si autem forisfactum fecerit, illud ad usus et consuetudines Autissiodorenses emendabit. Quicumque voluerit vindemiare, ei quando voluerit vindemiare licebit. Quicumque aliquam possessionem per annum et diem pacifice tenuerit, nullus contra eum poterit reclamare, nisi adVocatus sit vei forispatriatus, et hoc sufficienter probare possit. Judei mei poterunt accomodare cum testimonio duorum christianorum civibus meis de censiva. Libram scilicet pro tribus denariis in hebdomada,

ita quod pecunia a Judeis meis accommodata, nihil lucrabitur ultra unum annum. Ego deben ponere duos legales homines qui per juramentum suum dictum sigillum bona fide servabunt, et litteras mutui bona fine confici facient et sigilari, secundum formam superius expressam. Si quis forisfactum ipse fecerit, ipse solus emendabit. Usagium quod homi les Saneti Gervasii in Bosco de Barro habere solent, sicut prius habebunt. Certum est quod forisfactum cognitum furti, homicidii et raptus in mea est voluntate. Sciendum est quod cives predicti aliquem hominum meorum de capite et de corpore manentem in terra mea extra bailliviam Autissiodorensem non poterunt in dieta censiva retinere, nec esse poterit de enrum libertate. Quicumque vero de hominibus meis de Ailissiodoro vel baillivia Autissiodorensi manet vel manebit Autissiodori, erit de censiva et consuetudine nominata et ponet in expensis vile sicuti et alii. Cives predicti castellum meum vel aliquem incarceratum custodire non tenentur. Si qui de foris apud Autissiodor. causa habitandi venerint sicut ceteri sub hac libertate et consuetudine secure permanebunt nisi sint mei de capite et de corpore, sicut superius est expressum. Si quis de foris venientium infra annum et diem ab aliquo fuerit requisitus, aut apud Autissiodorum juri parebit, si vere noluerit vei non poterit juri parere, consuetudines ville requiret, et licebit ei infra quatuordecim dies sub salvo conductu meo recedere, et se et res suas quocumque voluerit transferre donec sit extra terram meam, nisi pro raptu, furto vel homicidio arrestatus esset, et si infra annum et diem requisitus non fuerit, dum tamen infra dictum terminum rationabiliter requiri possit, deinceps meus civis liber in pace remanebit. Porro cives supradicti debitores suos et plegios suos apud Autissiodor. possunt arrestare et ducere in castellum meum; sed non nisi per me vel mandatum meum poterunt liberari. Insuper additum est quod duodecim electi, vel jor pars eorum, quatuor de meo consilio mihi nominabunt, et ego eis unum illorum quem voluero mittam loco mei qui erit Juratus, et cum duodecim electis vel majori parte eorum tractabit de admensuratione minorum de censiva et bachelaricrum et de admensuratione deperditorum a me restituendorum eis qui pro debito meo capti fuerint, et de eo quod non debeo trabere aliquem de censiva extra Autissiodorum causa placitandi, quandiu in curia mea apud Autissiodorum voluerit

stare juris. Libertas cambiorum talis est quod nulius infra cambia potest capi vel res ipsius pro aliquo forisfacto extra cambia facto, sed qui intra cambia foris fecerit, capi potest, et res ejus. Si quis qui non sit homo meus ad cambia sederit et mandatum meum ministerium cambiandi ei inhibuerit pro eo quod non vult justitiari coram me vel coram mandato meo et post inhibitionem ad ipsum ministerium redierit sine mea vel mandati mei licentia, quicquid habebit ante se in cambiis, in mea erit voluntate. Si Melleya inter cambia facta fuerit inter aliquos, ita quod unus alium percusserit vel impulerit cum ira, sine sanguinis effusione, sexaginta solidos mihi persolvet. Si vero cum sanguinis effusione, novem Autissiodorensis monele percussor vel impulsor mihi persolvet. Nullus de predicta villa cambire potest intra cambia vel extra, nisi fuerit cambitor. Tamen si quis cambitor fieri voluerit, fiat. Dum tamen redditum meum pro lege cacbandi mihi vel mandato meo reddat, hoe excepto quid piperarii et cerarii de dicta villa et omnes de foris venientes in omnibus nundinis Autissiodorensibus, salvo in omnibus jure meo, cambire possint absolute. Libertas draperie talis est quod nullus in draperia gaziari potest pro debito vel plezeria, dummodo possit in villa vel prope villam competenter gagiari. Super iis antem conventi nibus observandis precepi et concessi civibus sepe dieris quod si eas bona fide observaturos juraverit et ipsi hoc juraverunt, et quod in iis conventionibus observandis unus aiteri fideliter erit adjutor, et qued protienum meum volent bona fide. Qu tiens autem prepositi baillivi et servientes mei Autissiod. mutabuntur, ipsos jurare faciam quod conventiones predictas firmiter et fideliter observabunt. Censiva predicta singulis annis ad octavas Nativitatis Domini mihi vel mandato meo persolvetur. Qui vero censam super se positam et nuntiatam termino sibi fixo non solverit, duos sol. mihi solvet pro emenda. Sciendum est quod omnes justitie, consuetudines et redditus quos hactenus in civitate Autissiodorensi habui, mihi salva remanent exceptis iis que dictis civibus superius sunt concessa. Preterea volui et concessi ut dicti cives sigillum habeant ad communitatis sue negotia sigillanda. Conventiones supradictas me firmiter observaturum propria manu juravi, et per idem juramentum promisi et concessi quod bona fide faciam sine meo mittendo, quod Guido de Sancto-Paulo gener meus, et tilia mea uxor ejus has conventiones se firmiter observaturos jura

bunt, et super hoc litteras suas patentes easdem conventiones confirmantes dictis civibus tradent. Concessi etiam et constitui quod quicumque post me, sive per maritagium, sive alio modo fuerit Dominus Autissiod. bona fide se tenere jurabit conventiones supradictas et faciet jurari a quinque militibus de dominio suo; quos duodecim vel major pars eorum eidem domino requisierit, dictas conventiones firmiter et inviolabiliter observare. Que si dictus dominus facere nollet, constitui quod episcopus Autissiodorensis qui pro tempore erit, in personam ipsius domini excommunicationis et in terram ipsius interdicti sententias valeat promulgare; nec predictas relaxet sententias quousque prefatus dominus cum quinque dictis militibus sepedictas conventiones se tenere jurarent. Quocumque etiam modo dictum dominum a supradictis conventionibus contingeret resilire, prenominatus episcopus a dictis electis requisitus, elapsis quadraginta diebus post admonitionem dicto domino ab episcopo factam, si hoc non emendaret in ipsum et terram ipsius dictas sententias promulgaret. Precepi etiam baronibus meis et fidelibus meis, scilicet Archambaudo domino Borbonii, Galchero de Joigniaco, Hugoni de Ulmo, Guillermo de Melloto, Hugoni de SanctoVerano, Petro de Barris, Miloni de Noyers, Stephano de Sellegniacó, Joanni de Tociaco ut has conventiones jurent et manu capiant, et super hoc litteras suas patentes dictis civibus tradant, ita quod si me vel heredes meos ab iis conventionibus resilire contigerit, ipsi dictos cives super hoc conquerentes manu tenere, et eosdem adjutores esse teneantur donec ipsis ad plenum fuerit emendatum. Rogavi etiam venerabiles patres Senonensem archiepiscopum et Autissiodorensem et Nivernensem episcopos ut ipsis dictis civibus tradant litteras suas patentes testimoniales de supradictis conventionibus et juramento a me facto, et ab heredibus meis faciendo firmiter observandis. Ut autem ista perpetue stabilitatis robur obtineant, presentes litteras fieri, et sigilli mei munimine precepi roborari. Actum apud Ligniacum castrum meum, anno Incarnationis Domini millesimo ducentesimo vicesimo tertio, mense augusto, dic beati Petri-ad-Vincula.

(Ex Tabul. Urbis Autiss.)

N° 151.

La corporation des changeurs d'Auxerre fait don d'une maison à l'abbaye de Celles.

(An 1223.)

B. decanus Autissiodorensis omnibus presentes litteras inspecturis in Domino salutem. Notum fieri volumus quod in presentia nostra constituti cambitores Autissiod., divine pietatis intuitu, ob remedium animarum suarum dederunt monialibus beate Marie de Cellis, medietatem domus site retro furnum comitis, quam ipsi emerant a Garnero Heliarz, in perpetuum possidendam. Abbatissa vero de Cellis et conventus pro eorum vivis confratribus missam unam, et pro defunctis aliam se celebraturas annis singulis concesserunt, et quandocunque de dictis confratribus quisquam viam universe carnis ingressus fuerit, si a dictis monialibus petitus fuerit, pro illius anima missam concesserunt similiter celebrari. Actum anno Domini M. CC. XXIII.

(Arch. de l'Yonne, fonds de l'abbaye des Isles.)

N° 152.

Dons faits à l'église d'Auxerre par Guillaume de Seignelay, alors évêque de Paris.

(An 1223, novembre.)

Villermus, Dei gratia, Parisiensis episcopus omnibus presentes litteras inspecturis, in Domino salutem. Notum fieri volumus quod nos intuitu devotionis quam ad Autissiodorensem habuimus ecclesiam in qua a puero nutriti sumus, capitulo ejusdem ecclesie, ob remedium anime nostre et pa: entum nostrorum concessimus domos nostras de claustro, juxta Portam Pendentem cum pertinentiis suis, et vineam de Croysy versus S. Gervasium, quam de novo plantari fecimus, et de novo ipsum capitulum investimus ad celebrandam missam ob remedium anime nostre. Actum anno Domini millesimo ducentesimo vigesimo tertio, mense vembri.

(Ex Tabul. Capit. Autiss)

no

N° 453.

Accord sur les drmes de Mézüles, entre Nevelon, chanoine d'Auxerre, el le cure de ce View.

An 1224.

Henricus, Dei gratia, eriserpus Autissiodorensis : omnitos presentes litteras inspecturis, saiutem in Dizo Noveritas quod cum causa verteretur autoritate 4pistolca coram venerabilt as at bate Sanct-Jac:bi Fruvizensis et conjudicibus suis a Domino papa delegatis, inter Nivelonem canonicom Anussiidiretsom ex Da parte, et Joannem presbyterum de Micelis ex altera, super quadam parte decimarum in parochia de Miceclis starum tam de blad quam de aus, tandem coram nobis et de consensu nostro bonis viris mediantibus ita fuit compostem inter eos, quod ecclesia de M¿ecis tātam partem quam habebat dictus Nivelo in illis decimis, scLicet de povem partit as duas integre et sine contradictione percipiet et in perpetuum pussilebit, ita quod presbyter qui pro tempore erit, in eadem ecciesia dimidium modian frumenti að valorem melioris, duct us denariis mitus ad bicbetum, et octo sextarius aveze að valam rem med ris, uncdenari minus ad tithetum apud Autissiod rum, eidem Niveloni et successorit us eas in perpetuum. infra Nativitatis Domita singe is annis pers.vet, ita quod prefatus presbyter intra termicum supradictum quandocunque voluerit predominatum baccm persovet. Nec ipse Nivela vel ejus success r quin recipiat, poterit recusare. Hace autem compositionem laudavit et concessit Regnaudos de Rati liaco miles, de cujus feoda movebat decima supradicta. In cujos rei memoriam et testim niam presentes litteras sigui nostri munimine fecimus roberari. Actum anno gratie mitesimo ducentesimo vicesimo quarto.

(Tire d'une ancienne expie,

N° 454.

Lettres de Guy de Forez, comte & Auxerre, sur les amendes du ricomie de cette dernière ville.

(An 1226 )

Ego Guido 'comes Nivernensis et Forensis, et Mathildis uxor mea comitissa Nivernensis; omnibus netum facimus, quod in forisfactis vicecomitatus Autissiodorens s, que Dominus Ansericus de Tociaco, ro Dominə Naristo fratre suo no

bis escambivit, nec pro nobis, nec pro Vicecomite Autisstod. nec etiam pro Vigeno Acuss., auguld possumus capere aut habere, risi tantum quantum debemus capere et bibere in forisfactis burgensium censive Autiss., sicut pienios continetur in carta tematis ville Autissiodorensis, quam ero Mathulis comitissa Nivernensis dirtis burgeret us feci et concessi, et quam ege Guids comes confirmavi : scilicet de foristictis sexaginta solidorum, quinque solid et de quinque solidis duoGetim denarios et itira. Et hoc eisdem burgensibus citra omnes homines, nos et heredes Lostri tenemur in perpetuum garentire. Alla and D. mini midesimo docentesimo vicesimu sexto.

Ex Cariul. Urbis Auliss. fol. 39.)

N° 155.

Fondations et dons à l'abbaye de Celles, proche Auzerre, par Mathilde, comlesse de Nevers.

An 1226, avril.

Eso Mabilis ecmitissa Nivernensis, omnibus notum facimus presentibus et fatoris, quod nos pro remedio anime karissime fire Agnetis quondam uxoris comits Fau et pro remedio anime karissimi Demiri et mariti nostri Hervei quondam comitis vernensis, et nostre, asstomamos quandam capellaniam apud Celas menialium juxta Autissiodorum, &nstitueries quersam capellanum ibidem, qui in eaim ecclesia divinum offi.. cium quiltet die imperpetuum celebrare tenetur Assignamus siquidem ecclesie de Cellis pro dieta capelaria quindecim libras corsuals mirete Autissiodorensis annuatim percipiendas in censa ville nostre de Autosid, ad quindenam Nativitatis Domini. Volumus siquidem et concedimus, ut episcopus Autissiodorensis qui protempore erit, in heredem nostrum, seu successcrem nostrum, vei in eum qui dictam vilam nostram tenuerit, sententiam excommunicationis ponat; si contra donationem istamire aliquatenus attemptarent, nec ipsam relaxet quousque dicte ecclesie de dicto reddau à plenum fuerit satisfactum. Volumas etiam et precipimus ut prepositus de Actissi d. qui pro tempore erit, vel quicumque dictam censam levaverit, dicias cuindecim libras dicte ecclesie ad dictum terminum annuatim persolvat. Quod si non fecerint, episcopus Autissiodorensis, qui pro tempore erit, sententiam excommunicationis in ipsos ponat, nec ipsa a relaxet quousque dicte