Imágenes de páginas
PDF
EPUB

XLI.

10 Janvier 1335.

Chrysobulle de Léon V, octroyant des priviléges à la compagnie des Bardi, banquiers florentins.

[B. Pegolotti, Pratica della mercatura, dans la Decima de Pagnini, T. III, pg. 45, ch. XI].

« La compagnia de' Bardi' è franca, che non pagano niente per tutto lo reame d'Erminia, nè traendo, nè uscendo, per nulla detta, nè rappresaglia, che Fiorentini, od altre gente di che che lingua si fussino non puote, nè dee essere detto niente nè in avere, ne in persona della detta compagnia, se non fusse per propria detta, o per proprio misfatto della detta compagnia. E di ciò hanno privilegio con suggello d'oro pendente del suggello del re d'Erminia, dato in Erminia a dì 10 del mese di Gennaio, anno della natività del nostro Signor Gesù Christo M.CCC.XXX.V., la quale franchigia per la detta compagnia, la procacciò Francesco Balducci, essendo nel detto tempo a Cipri, per la detta compagnia ».

APPENDICE.

[Nous allons donner ici deux documents fort importants sur le commerce de l'Arménie à l'époque de Léon V, et qui contiennent de précieux et utiles renseignements sur les transactions qui étaient opérées, aussi bien en Cilicie et dans les provinces musulmanes de l'AsieMineure qu'en Occident. Le premier de ces documents est une lettre adressée par Léon V, au doge de Venise, Barthélemy Gradénigo, et le second est l'extrait d'une statistique commerciale dressée, vers l'an 1340 ou 1342, par François Balducci Pegolotti, facteur de la compagnie des Bardi de Florence, en Chypre, qui a consacré, dans son travail, un chapitre spécial au commerce de l'Arménie et aux rapports mercantiles de ce royaume avec les peuples de l'Orient et de l'Occident.

4 La compagnie des Bardi, banquiers florentins dont le nom se trouve mêlé à toutes les grandes affaires commerciales du XIVe siècle, et que les chartes latines appellent Societas Bardorum eut une grande part dans les af faires politiques de la France et de l'Angleterre. Ce furent les Bardi qui fournirent l'argent né

cessaire à Edouard III, dans sa guerre contre Philippe de Valois. Ce prêt causa la ruine de la Société, qui Git une faillite de 1,365,000 florins, en 1337. Villani, (l. XI, c. 88) donne des détails sur la perturbation qu'occasionna cette catastrophe dans les affaires de Florence.

XLII.

1 Mars 1341.

Lettre adressée par Léon V au doge de Venise, au sujet de quelques Vénitiens établis en Arménie et débiteurs de différentes sommes d'argent envers des Musulmans, sujets du sultan de Babylone, que le roi Léon avait chassés de ses états, en les indemnisant préalablement.

Archives de Venise, Commemor., III, 193. Archives de Vienne, Commémor., III, 544.

[Exemplum litterarum missarum ducali domini Venetiarum per Leonem, omnium Armenorum regem, in facta aliquorum Venetorum debitorum diversarum summarum pecuniarum quibusdam Saracenis, quos Saracenos idem dominus rex persolutos demiserat, sic precatus ab ambaxatore soldani Babilonie et in commune Venetiarum intra anni unius terminum que solveret pro ipsis Venetis mercatoribus, sibi solvi faciet a Venetis mercatoribus in regno suo degentibus et hoc in facto mercium].

Excelso et magnifico domino, domino Bartholomeo Gradonico', Dei gratia Venetiarum, Dalmatic atque Chroatie honorabili duci, et quarte partis et dimidie imperii Romanie 2, inclito domino, ut fratri ejus carissimo, Leo, eadem gratia, omnium Armenorum rex, salutem et prosperis ad vota successibus abundare. Cum nostri predecessores et nos semper habuerimus ac retinuerimus cunctos vestros Venetos in fratres et amicos nostros precipue, id circo honorem ac profectum ipsornm [pro] nostro posse procuravimus et acta procuramus; sed contra violentiam et rabiem Saracenorum, ut scire potestis, resistere non valemus; igitur noverit vestra magnificentia quemdam magnum ambaxatorem soldini Babilonie ad nostram presentiam noviter accessisse, propter quem ambaxatorem incurrimus in multas et varias expensas, nobis oretenus nunciando ac etiam scripto certos vestros Venetos infrascriptos debere dare et consignare causa mercationis quandam quantitatem monete infrascriptis Saracenis, ut expresse approbat per quaternos quondam nostri pacetani de l'Ajacio, et quod nos statim fieri faceremus eisdem Saracenis eorum plenariam satisfactionem per Venetos ad presens existentes ac conversantes in regno Ar

4 Barthélemy Gradénigo fut élevé à la dignité ducale, en 1339 et mourut en 1343.

2 Les doges de Venise prirent en 1204, à la suite du traité de séparation de l'Empire de Constantinople, le titre de Seigneur d'un quart et demi de l'Empire de Romanie. Ils conser

vérent ce titre jusqu'à la fin du XIV® siècle ; mais en 1358, il renoncérent à celui de Duc de Dalmatie et de Croatie, et passèrent leurs droits au roi de Hongrie. — Voir Sanuto le jeune, Vite de' Duchi, dans le T. XXII de Muratori; col. 643.

menie. Alioquin a dictis Venetis violenter extorquerent pecuniam infrascriptam, velent, nollent. Undè nos considerantes pericula et damna eminentia dictis vestris Venetis ob talem violentiam propter commodum et honorem vestrorum Venetorum integre persolvi fecimus infrascriptis Saracenis monetam infrascriptam, nomine et vice infrascriptorum vestrorum Venetorum, secundum quod Saraceni firmaverunt se debere recipere a vestris Venetis. Bene enim novimus ac certitudinaliter noscimus quod si infrascripta debita scripsissemus predecessori vestro per Bertucium Grimano procuratorem Saracenorum, quia sicut tunc de ducali mandato fuit integre persolutum illis Saracenis petentibus a quibusdam vestris Venetis, ita indubitanter sactisfactum fuisset Saracenis infrascriptis. Nam fama pullulante per orbem, inter alias communitates vestra obtinet principatum, scilicet in tribuendo uniquicue justicie complementum. Qua propter fraternitatem ac dilectionem vestram requirimus et rogamus, quod sicut pro honore et commodo vestrorum Venetorum infrascriptorum monetam persolvimus infrascriptis Saracenis; ita de vestro ducali mandato existat, quod eamdem monetam libere et gratiose valeamus habere, scientes quod, quando nomine infrascriptorum vestrorum Venetorum persolvimus monetam infrascriptam quod ordinavimus primo, quod quilibet Saracenus daret suum cirographum propria manu scriptum quilibet Veneto infrascripto per se secundum consuetudinem eorum quemadmodum factum fuit pro illis Venetis proquibus idem Bertucius Grimani Venetias accessit. Et hoc fecimus fieri ad cautelam Venetorum debitorum que cirographa penes nos habemus. Alioquin si infrascriptam monetam per nos solutam infrascriptis Saracenis nomine et vice vestrorum infrascriptorum Venetorum infra annum integraliter non receperimus, quod vestros Venetos existentes in regno nostro opportebit eamdem monetam solvere integraliter cum expensis secundum pacta et conventiones contenta in nostris privilegiis vobis concessis per nostros predecessores ac etiam per nos firmatis. Veneti autem debentes Saracenis ut extrahere fecimus de dictis nostris quaternis de l'Ajacio sunt isti: In primis Petrus Salomonus Venetus emit ab Ellel de Osso Sarraceno, sachos bombicis decem, ponderis rotollorum de Armenia cccv, ad rationem cujuslibet rotuli, tach[olini] MIXLIII; tali pacto quod dictus Venetus statim dare teneretur eidem Saraceno in pecunia numerata tach[olini] cc, et solvere sensaratium et jus domini regis, que sunt tach[olini] CCCLXVII, denarii 1. Suma resti tach[olini] 1111 CCC LXXXXV1, denarii. Dictus autem Saracenus asseruit se debere habere a dicto Veneto tach. 11, et totidem opportuit nos solvere. Item Joannis Contrado emit a dicto Allel, bombicem, rotulos de Armenia CLXXV, michias 1, ad rationem cujuslibet rotuli, tach. xv, denariorum VII et dimidium. Suma tach. I viio Lx1111, VIC LXIIII, denar, 11 et dimidium. Tali pacto quod idem Venetus statim dare teneretur dicto Saraceno in pecunia numerata tach. 1111 et residuum usque ad menses

M

M

quatuor, qui sunt in summa istorum duorum Venetorum, tach. " vii© LXX, denar.. Ita quod dictus Allel asseruit se debere recipere a dictis Venetis tach. ", et totidem opportuit nos solvere. Item Marcus Ardizonus et Petrus Massarius socii et factores domini Leonardi de la Dina, emerunt ab Abraiim de Toa Saraceno, sachos bombicis ponderis rotulorum de Armenia 111 vinch, 1:1 ad rationem cujuslibet rotuli, tach. F. Summa tach. ri" vin^ LXXгHI, denarii et dimidium. Tali pacto, quod dictus Venetus statim dare teneretur eidem Saraceno in pecunia numerata tach. et solvere jus domini regis quod ascendit tach. LI, denarios et dimidium, residuum autem in adventu galearum, qui sunt in summa tach. ri” vìo. Verum tamen idem Saracenus asseruit se debere recipere ab eodem Veneto tach. et totidem opportuit nos solvere. Item Petrus Barbo emit ab Azibondarao de Toa summas bombicis I, ponderis rotulorum de Armenia 1, vinch. 1 ad rationem cujuslibet rotuli, [tach.] x1, denariorum et dimidium. Summa, tacholini "FIC LXXXIII, denarii. Tali pacto quod idem Venetus statim dare teneretur dicto Saraceno in pecunia tach. 11 et solvere jus domini regis quod ascendit tach. 1, et ad sibi dandum canevacium pro tach. ; restat tach. "Fixuri, quos solvere debet in adventu galearum; tamen idem Saracenus asseruit se debere recipere a dicto Veneto tach. et totidem opportuit nos solvere. Item Bertucius Cichola emit ab Allil de Toa bombicem rotulorum LXII ad rationem cujuslibet rotuli, tach. 11° xv. Summa tach. xxx. Tali pacto quod dictus Venetus statim dare teneretur eidem Saraceno in pecunia tach. . et solvere jus regis, quod ascendit tach. CLVI. Residuum autem solvere debet in adventu galearum quod ascendit ad tach. v, vm© LxxIIII. Dictus autem Saracenus asserere habuit se debere recipere ab eodem Bertucio Cichola tach. vi, et sic oppurtuit nos solvere, summa summarum, tach. XXVII. Notificantes vestre dominationi quod Saraceni predicti reciperunt a nobis plus quam reperiretur in nostris quaternis de l'Aïatio, scriptum tacholini 11a 7:11o LXXXX. In nostris autem quaternis predictis repertum fuit dictos Venetos dare debere in summa tach. xx cr de bonis autem predictorum Venetorum scilicet Marci Ardizoni, Petri Massarii et Petri Salomonis reperivimus in nostro regno ita quod officialibus nostris mandavimus, quod reciperent tantum de eorum bonis quantum ascendit illorum debitum quod est superius declaratum, videlicet tach. x"; ita quod restat nos debere adhuc recipere tach. xi. Tam nos quam vestram excellentiam conservet omnipotens.

[ocr errors]

M. de Mas-Latrie, dans son Rapport sur les Patti, inséré dans les Archives des Missions Scientifiques, T. II, pg. 370, suite de la note 2 de la page 269, a fait mention de la pièce en question?.

XLIII.

Vers 1340-1342.

Mémoire sur le commerce que les Occidentaux faisaient avec l'Arménie, par François Balducci Pegolotti, facteur de la compagnie des Bardi, en Chypre.

[Extrait de la Pratica della mercatura, msc. conservé dans la bibliothèque Riccardienne, à Florence. Inséré dans Pagnini, Della Decima, T. III, ch. XI, pg. 44 et suiv., Ermenia].

L

ERMENIA.

Ermenia, per se medesimo, cioè in Laiazzo d' Erminia, ove si fa il forzo della mercatanzia, perchè ene alla marina, e ivi dimorano del continovo i resedenti mercatanti. Pepe, e gengiovo, e zucchero, e cannella, e incenso, e verzino, e lacca, e cotone, e tutte spezierie grosse, e ferro, e rame, e stagno, tutte si vendono in Erminia a ruotoli d'occhia x per uno ruotolo, e di ruotoli xxx111 per uno catars d'Erminia. Sete e tutti spezie sottile vi si vendono a occhia di occhie xi per uno ruotolo, e chiamasi occhia della piazza. Oró si vende a pesi, che gli pesi fanno uno marchio d'Erminia. Argento si vende a marchio, ch'è pesi. Pelle si vendono a peso del marchio, e dassi x de' detti pesi per una ara grande di pelle. Tele line, e canovacci si vendono a centinajo di canne, e a pregio di tanti bisanti, e den. x taccolini per bisante. Sapone, e lana, e ciambellotti si vendono a ruotoli d'occhie xv per uno ruotolo. Biado si vende all'Ajazzo in Erminia a moggio, e a marzapanni, cioè in grosso, e a moggio a minuto a marzapanni, e gli x marzapanni fanno uno moggio. Seta chermisi si vende a occhia ch'è pesi cx di diremo. Zafferano si vende a occhia ch'è pési cx di diremo. Olio si vende a botte tale come ella ene. Il bisante de Romania si conta x taccolini d'argento; il taccolino vale den. x de Erminia, e il denaro vale I folleri.

Quello, che la zecca d' Erminia da dello marchio dell' argento a chi il mette nella detta zecca.

Di Sardesco........ taccolini cxir, denari 1. Di piatte della bolla di Vinegia, taccolini cx e denajo i. A lega di tornesi grossi, taccolini cx. A lega de gigliati, taccolini cx e denari v. Di bracciali, cioè buenmini, taccolini cix e denari. Di sterlini, taccolini car, denari. Di verghe della bolla di Genova, taccolini car, denari v. Di verghe della bolla de Vinegia, taccolini cix, denari v. Di raonesi d'argento di Cicilia, taccolini czx, denari v. Batte la detta zec

« AnteriorContinuar »