DECANORUM,
Qui

Insigni Ecclesiæ Collegiali Divi Petri, Turnouti, præfuerunt, BREVIS CATALOGUS,

Quem

Ex antiquis Capituli, ac Conventus Corssendoncani monumentis, obiter eruebat, Carolus Gevartius I. Ctus, ejusdem Capituli Decanus,

Anno Salutis M. DC. XXXIX.

D. MARIA DE BRABANTIA, Joannis III Lotharingiæ et Brabantiæ Ducis filia, JOANNÆ soror, Ducissa Gelriæ, Comitissa Zutphaniæ, ac Oppidi et Territorii Turnoutani Domina, post Reinaldi III Gelriæ Ducis, mariti sui sine liberis obitum, peramplam Turnouti ARCEM extruxit, Anno Salutis M. CCC. LXXI. In eaque viduos annos exigens, inibi

BEGGINAGIUM auxit, Templumque ampliavit, teste Gramayo (a), Anno M. CCC. LXXII. HOSPITALI dein, a Joanne II Lotharingiæ et Brabantiæ Duce, Avo suo egregie dotato, velut altera Elizabetha (b), Languentium, pauperum, ac peregrinorum mater, certa prædia attribuit, Anno M. CCC. LXXXVIII (c).

Voorgaande nota van deze tekstuitgaaf. 10 Wij geven den tekst juist zooals hij in het handschrift voorkomt, zoo voor de schrijfwijze als voor het punctueeren en de beginletters der woorden. Men rekene het ons dus niet tot fouten wanneer de schrijfwijze van onzen tekst afwijkt van de hedendaagsche spelling, maar men zie liever daarin den geest en de gebruiken van dien tijd. 2o De aanteekeningen in de notas met eene letter aangeduid, (a), komen van den uitgever, die van een gewoon cijfer, (1), voorafgegaan, stonden op den rand van het handschrift nevens den oorspronkelijken tekst en komen dus van den opsteller der Naamrollen. (a) GRAMAYE J. B. Antiquitates illustrissimi ducatus Brabantiæ. Leuven-Brussel, 1708. J. E. JANSEN, Turnhout, Op. cit., d. I, bl. 74.

(b) He Elisabeth van Hongarie, MONTALEMBERT, Vie de Ste Elisabeth de Hongrie. Paris, 1859.

(c) Gramaye, 1. c.

Nec multo post, instituit Conventum Canonicorum Regularium in nemore suo de CORSSENDONCQ (a). Anno M. CCC. XCIII. Utque Oppido suo, per se satis celebri, major dignitas accederet, erexit Turnouti

COLLEGIUM XII CANONICORUM (b), in Æde D. Petro Sacra, non modicis sextariis ex Decimis suis illi attributis : liberumque atque exemptum esse voluit, ab omni Jurisdictione Ordinariorum, Sede Apostolica ex certa scientia, ac Episcopo Cameracensi, Loci Ordinario, ac etiam Leodiensi (1) idipsum confirmantibus ac Personatum de Oyen (c), cum adjunctis Decimis pro medietate, et integris de Teeffelen (d) eidem Collegio incorporavit, Anno Salutis M. CCC. XCVIII.

:

Cui Collegio præfectus fuit a Fundatrice primus Decanus,

D. Joannes Pauli, Decretorum Baccalaureus, postremus parochialis Ecclesiæ Curatus: (1) illique splendida sacrorum Ornamenta donavit, ex quibus hodieque est TAPES acu elaboratus, ad summum Altare, ipsius Mariæ Fundatricis manu confectus, eleganti et antiquo opere, præferens D. Petrum, Ecclesiæ Patronum, in cathedra sedentem, cinctum hinc inde JOANNA et MARIA geniculantibus, habens hæc Epigraphe :

SANCTE PETRE, PECCATORUM SOLVE

VINCULA, POTESTATE TIBI TRADITA.

Ornamentum istud ob raram antiquitatem omnes veneramur, atque in illo geminas Fundatrices. Sed eheu! vix Collegium hoc fundaverat, necdumque ex voto suo omnia constituerat MARIA, cum ecce, vix anno vertente, morte præpropera ac

(a) J. E. JANSEN. Turnhout, op. cit., d. I, bl. 114.

(b) J. E. JANSEN, Het Kapittel van St Pieterskerk te Turnhout en zijne statuten van 1634 in de Annales de l'Académie royale d'Archéologie de Belgique, 1914; - Stichtingsakte. J. E. JANSEN, Turnhout, op. cit. Bewijsstukken nr 1.

(1) Propter personatum de Oyen, Leod. Dioecesis.

(c) Dorp aan den linker Maasoever, vormt met Teefelen eene burgerlijke gemeente, behoorend tot de provincie Noord-Brabant. SCHUTJES, Kerkelijke geschiedenis van het bisdom s' Hertogenbosch. s' Bosch, 1876, d. V, bl. 478.

(d) Ibidem, d. V, bl. 790.

(2) I. Decanus, M. CCC. XCVIII. (3) Gramaye in suo Turnouto.

plane inopinata fatis concessit, et Bruxellis apud Minoritas tumulata, Anno M. CCC. XCIX. Kal. Marty (1).

JOANNA vero, Lotharingiæ et Brabantiæ Ducissa, insequendo germanæ suæ vestigia, in divini cultus augmentum, et dicti Collegy ampliationem, fundavit præbendam sacerdotalem, in numero tertiam decimam, sub invocatione Divi Georgy: ejusque Collatores Decanum et Capitulum constituit, Anno M. CCC. XCIX.

VIRGARIUM quoque Capituli eodem anno, pari munificentia instituit JOANNA, atque ex Decimis suis dotavit.

Interea Gulielmus, Gelriæ ac Juliaci Dux, Reinaldi III successor, dictam Personatus de Oyen incorporationem, in grave Collegii præjudicium rescindere ausus, de eodem alteri providit. Quod ferens iniquo animo JOANNA, decimarum suarum RESIDUUM, quod Turnouti non modicum tunc obtinebat, eidem Collegio contulit et donavit, Anno M. CCCC. Reservato sibi, MARIÆ sorori, suisque Prædecessoribus ac Successoribus, Brabantiæ Ducibus, bino Anniversario (2). Et nihilominus Decano et Collegis mandat, ut incorporationem illis factam propugnent ac tueantur. Quod adeo strenue præstitere, tum ipsi, tum successores Decani, ut ob dictum Personatum ejusque Decimas, non unam litem contra Duces Gelriæ, ac Toparchas de Oyen intentarint, quæ ultra totos CLXX annos, raro exemplo, protractæ fuere, donec tandem integras istas Decimas, ipsumque Personatum sibi vindicarint. Sed latius de Decimis de Oyen ad annum M. DC. V et XIII.

Nec multo post, decessit JOANNA sine liberis, Anno M. CCCC. VI (3). Exactis vero in Decanali munere annis plus minus novem, diem suum clausit extremum Joannes Paulli, Anno M. CCCC. VII. In cuius locum subrogatus est

D. Joannes Sprokelle (4) communibus Capitularium suffragiis. ANTONIUS interim BURGUNDIO, Joannæ, magnæ materteræ suæ hæres, in Belgicas ditiones successit et Turnouti, quod

(1) Stylo Romano.

(2) MARIÆ, Kal. Martii; JOANNE, Kal. Decembris.

(3) Bruxellis.

(4) II. Decanus. Anno M. CCCC. VII,

ob loci celebritatem, aerisque salubritatem, ac amoenissimam vicinam silvam de GROOTENHOUT, maxime illi erat in amore ac delicys, perpetuam inibi in Arce sedem fixit. Dictumque fuit, ejus tempore Turnoutum, BRUXELLA MINOR (1). Contigit sub id tempus non ita procul Turnouto res stupenda; quæ quia paucis admodum innotuit, atque a Ducibus nostris Turnouti agentibus, spectata fuit ac presentia sua venerata, libet eam verbis R. P. Aug. Wichmans, subjicere (2). “Fuit, inquit, anno Christiano M. CCCC. XII quidam Joannes vander Langersteden, qui Herendalium cum famulo suo pariter equite, advenit, atque in hospitio, cui Insigne erat Cornu, morabatur. Hinc ad loca suburbana sæpe digrediens, sacrilego Templorum spolationi quotidie invigilabat, famulo nihil horum conscio. Venit is die quodam ad Ecclesiam de Wechelesande, atque ex ea Calicem sacrum, cum Ciborio, ut vocant, furtive abstulit, in quo hostie consecrata V adservabantur. Viam Herendalii, cum sacrilego hoc spolio ingressus, pagum POEDERLE transiturus, in loco vulgariter DE HEGGE, errabundus hæret, nec ulterius progredi valet, sæpe licet conatus; semper enim quidquid adtentat, eodem in loco se constitutum vidit, quasi in medio labyrinthi, viœ omnis incertus et impotens. Suspicatus tandem, quod re vera erat, hoc suo sceleri imputandum, proponit dictas hostias, fluvio qui juxta T'Sassenhout labitur, injicere, quo sic liber abiret. Sed et hoc frustra. Nam a loco DE HEGGE nullatenus recedere poterat. Itaque sacratas hostias foramini seu receptaculo Cuniculorum imponit et abscondit. Tunc lætus viam carpit et Herendalium pervenit; ubi a loci Prætore, divino Numine sic ordinante, adprehenditur, Examini et Torture subjicitur, ac Sacrilegium confitetur : sed de hostiis nihil. Tandem morti adjudicatus, mox laqueo strangulandus, elata voce totius rei gestæ historiam pandit, et locum, ubi hostias absconderat, designat. Adligatur continuo homo nefarius equo proprio, et ad locum designatum trahitur, tota populi multitudine comitante. At ecce ingens

(1) MIRÆUS DONAT. Belg. lib. I. Cap. III *\. CXI. (2) In Brabantiâ Marianâ L. 162, Cap. LII.

et praeclarum miraculum. Qui foramini seu fossæ hostias imposuerat, deprehendit cum universo populo extra foramen sub dio in gramine eas reverenter collocatas et Cuniculos circumcirca flexo poplite Creatorem suum religiose adorantes (1).

Et paulo post. Agebat tunc in ARCE TURNOUTANA (quæ eo tempore secundarium Principum nostorum Palatium, ALTERA BRUXELLA dicebatur) Dux noster ANTONIUS, cujus uror ELISABETHA, Joannis Lutzenburgensis Ducis filia, mox ad locum, dictum DE HEGGE, convolavit, adoratura Deum suum in loco, ubi in medio animalium cognitus erat. Hactenus prolixe satis D. Wichamans. Interea D. Sprokelle rebus Collegii intentus, litteras confirmatorias donationis RESIDUI (1) ab Antonio impetravit, Anno M. CCCC. IX: Ac paucos post annos, septennio in Decanatu exacto, vitam cum morte commutavit, Anno M. CCCC. XIV. Huic suffectus

D. Gisbertus Mutsarts, non exiguo sane tempore de Collegio optime meritus (2). Hic Confirmationem donationis RESIDUI a Joanne IV Antony filio, obtinuit Anno M. CCCC. XIX: Et efficax defensionis præsidium contra Gulielmum et Reinaldum Duces Gelriæ, qui Personatum de Oyen Collegio incorporatum rescindere ac penitus infringere, post Mariæ Fundatricis obitum, erant conati, Anno M. CCCC. XXIII. In quam tamen Incorporationem Arnoldus Gelriæ Dux, postmodum consensit, sed sine effectu, Anno M. CCCC. XXXVI.

Ratificationem donationis RESIDUI, pariter a PHILIPPO BONO consecutus est Gisbertus, oblato illi ejusque Conjugi a Capitulo in scriptis, Anniversario (3), Anno M. CCCC. XXXI.

Conventuales de Corssendoncq, hactenus liberi, clausuram professi sunt, D. Gisberto illam acceptante: adeoque ex primis in Belgio exstitere, qui ejus rei exemplum et laudem reportarunt, ut R. P. Joannes Hoenbergius Conventus Cors

(1) Ita agnus S. Francisci et asinus S. Antonii de Padua sacram Eucharistiam sunt venerati. Cognovit (Isaiæ 1) Bos possessorem et asinus etc. Overbate.

(2) III. Decanus. Anno M. CCCC. XIV.

(3) Anniversar. Phillippi Boni, Kal. Junii.