quid a uobis, diuina fauente gratia, ab errore perfidie siue hominum siue locorum ad religionem christianam adquiri potest, tibi tuisque successoribus perpetualiter tenendum inuiolabiliterque retinendum censemus. Et insuper decreuimus nullum archiepiscoporum uel Coloniensem uel alium quemlibet in tua diocesi ullam sibi uendicare potestatem. Caput quoque tuum mitra, quod est insigne Romanorum, permittimus insigniri. Quod si quis huic nostre1 auctoritatis priuilegio contraire uel in aliquo temptauerit illud temerare, anathema sit. Qui uero pie obseruauerit gratiam et benedictionem consequatur a domino Jhesu Christo. Data IIII kalendas nouembris per manus Friderici, sancte Romane ecclesie cancellarii, anno domini Victoris II pape primo, indictione VIII.

1 uestre i Haandskr.

Pave Calixtus II skriver til Biskoperne Radulf af Durham, Radulf af Orknøerne og Johannes af Glasgow og til alle Biskoper i Skotland, Yorks Metro. politankirkes Suffraganer, og befaler dem som sin Metropolitan at adlyde Turstinus, hvem Paven har indviet til Erkebiskop af York. Afskrift i Registrum Album Eboracense P. I fol. Trykt i Haddan & Stubbs, Councils II p. 1, S.

851.

51, i York Domkapitels Arkiv193 og i Dugdale, Monasticon

Anglicanum VI, 1187, No. LV. (Jfr. Nr. 2).

20 Nov. 1119.

Beauvais.

Calixtus Episcopus servus servorum Dei, venerabilibus fratribus, Radulfo] Dunelmensi, Radulfo] Orcadensi, Johanni] Glesguensi, et universis per Scotiam Episcopis, Eboracensis Ecclesie suffraganeis, salutem et Apostolicam benedictionem. Ad hoc, disponente Deo, sedis Apostolice cura nobis comissa est, ut Ecclesiarum omnium sollicitudinem gerere debeamus. Eapropter Divine destinationi uestre metropolis Eborac. Ecclesie paterna benignitate compassi sumus; et venientem ad nos venerabilem fratrem Turstinum ipsius electum benigne suscepimus; atque in Archiepiscopnm, cooperante Domino, consecra uimus. Pallei quoque insigne, pontificalis. videlicet officii plenitudinem, secundum consuetudinem Apostolice sedis ei concessimus. Non enim fratribus nostris rationabile visum est, ut pro illa confratris nostri R[adulfi] Cantuariensis Archiepiscopi querimonia vacare diucius Eboracensis debeat Ecclesia; precipue cum frater idem frequenter ab Apostolica sede commo

nitus nullam ei in causa hac voluerit reverentiam exhibere. Vestre igitur fraternitati presentium litterarum auctoritate precipimus, ut predictum fratrem nostrum Turstinum] tanquam metropolitanum vestrum diligere et honorare attentius procuretis; eique in posterum, omni occasione seposita, debitam obedientiam et reuerentiam deferatis. Datæ Belvaci XII. kalend. Decembris.

Pave Innocentius II fornyer for Erkebiskop Adalbero i Hamburg Metropolitværdigheden over Biskoperne i Danmark, Sverige Norge, Færøerne, Grønland, Helsingland, Island og Skridfinnernes Land m. m.

Efter Afskrift i en Registrant (Copiarius) i Hannovers Statsarkiv med Varianter efter Cæsar: Triapostulatus Septemtrionis (Köln 1642) og Mansi: Concil. XXI, 399; disses Tekst er hentet ex codice m. s. residentiæ Bonnensis, qui codex olim fuit ecclesiæ Hamburgensis continetque vitas sanctorum». Her trykt efter Rydbergs <Sveriges Traktater» I. S. 66 f. Tidligere trykt i Staphorsts Hist. Eccl. Hamb.> I. 1. S. 532 f., Pontoppidans «Annales Eccl. Dan. Dipl.» I. 355, Dipl. Svecan. I. S. 46 f., Lappenbergs «Hamb. Urkundenbuch I. S. 132 f., Dipl. Isl. I. S. 175 ff.; slg. Grønlands hist. Mindesm. III. S. 77 ff.

852.

3

Innocencius episcopus, seruus seruorum Dei, uenerabili fratri1 Adalberoni, Hammaburgensi archiepiscopo, eiusque successoribus canonice promouentibus salutem et apostolicam benedictionem. Ad hoc in beati Petri cathedra, disponente Domino, constituti esse conspicimur, quatinus singulis ecclesiis et ecclesiasticis personis suam conseruemus iusticiam, et qualiter tam temporaliter quam spiritualiter earum status integer perseueret, salubriter prouidere curemus. Dignum etenim et racionabile est, ut, sicut sacrosancta Dei ecclesia unitatis ac fidei perpetua mater existit, ita nimirum eius priuilegia custodiantur illesa et nullis molestiis, nullis oppressionibus prauorum hominum fatigetur. Sepe vtique uenerabilis fraters Adalbero, Hammaburgensis archiepiscopus, in presencia predecessorum nostrorum felicis memorie Calixti et Honorii ac nostra questus es 10, Ascerum 11 Lundensem et alios episcopos 12 Dacie tibi debitam, sicut metropolitano suo, quemadmodum in 13 antiquis priuilegiis Gregorii, Sergii, Leonis, Benedicti, Nicolai, Adriani, Romanorum pontificum, continetur, obedienciam denegare. Frequentur autem et a predictis predecessoribus nostris, Calixto et Honorio, et 15 a nobis eis mandatum

est, ut aut ad tuam et Hammaburgensis 16 ecclesie redirent obedienciam, aut si quam super hoc iustam se habere confiderent racionem 17, ad sedem apostolicam uenirent ostendere 18 preparati: ipsi uero apostolicis contempnentes obedire mandatis, nec uenerunt, nec responsales miserunt. Quia igitur nemo lucrum debet de sua contumacia obtinere 19, ex deliberato fratrum nostrorum episcoporum et cardinalium consilio, tam Lundensem quam alios episcopos Dacie tibi restituimus. Ad formam itaque priuilegiorum Gregorii, Sergii, Leonis, Benedicti, Nicolai 20 et Adriani, episcopatus Dacie, Swedie, Norueie 21, Farrie, Gronlondie, Halsingaldie, Islandie, Scrideuindie et Slauorum, karissimi filii nostri Lotharii regis precibus inclinati, tibi et per te Hammaburgensi 22 ecclesie, sue uidelicet 23 metropoli, presenti 24 scripti pagina confirmamus. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisue persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere uenire tentauerit 26, secundo tercioue commonita, si non statisfactione congrua emendauerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque diuino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat 28, et a sacratissimo 29 corpore ac 30 sanguine Dei et diuini 31 redemptoris nostri Jhesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districte ultioni subiaceat. Cunctis autem hec statuta nostra 32 seruantibus sit pax domini nostri Jhesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inueniant. Amen 33.

25

27

se

Datum 34 Rome apud montem Auentinum, per manum Almerici, sancte Romane ecclesie diaconi cardinalis et 35 cancellarii, VI kalendas iunii, indictione XI, incarnacionis dominice anno MCXXXIII, uero domni Innocentii pape II

anno IIII.

pontificatus

1 fratri mangler M., C.

mouentibus mangler M., C.

6 eius. M.

ensis. M., C. Acerum. C. et. M.

15

7

4

5 ecclesiis et mangler C.

2 Hammenburgensi. M., C. 3 canonice proaspicimur. C. 8 eius mangler C. frater noster. M., C.- • Hammenburg10 est. M., C. 11 Alcerum. Hann. Copiarius; Acetum. M.

12

episcopos mangler M., C. 13 in mangler C.

16 Hammenburgensis. M., C. atque. M., C.

fiderent iustitiam habere. M.

18 ostendere mangler M., C.

tinere. C. - 20 Nicolai, Benedicti. M., C.

21

22 Hamburgensi. M. Hammenburgensi. C. 28 scilicet. M.

precentis.

26

paginam violare tentauerit. C.

27

ream.

Optegnelse om, at der paa Akershus i Aar 1622 fandtes Vidisse, udstedt 1356 ved Oslo Kapitel, af Breve fra Paverne Alexander III, Lucius III, Celestinus III og Clemens IV med Bekræftelse af Hovedo Klosters Privilegier. Slgn. No. 585 og 857.

853.

Efter Registret paa Akershus 1622, S. 98 (i Rigsarkivet i Kristiania).

1162 (før 7 Sept.), 1184 (efter 1 Sept.),
1191 (efter 28 Marts) og Aug. 1308.

Paffue Alexandri stadfestelse paa Huoedoe munchers priuilegier, daterit 1162.

Paffue Lucij daterit 1184.. (= No. 855).

Celestini, daterit 1197. [o: 1191] (= No. 857).

Clementis sine anno & die. ( No. 886).

Samme [5: Oslo] Capitels Widisse paa forschre daterit i Opsloe Anno 1356.

Pave Alexander III formaner Konger, Fyrster og andre Kristne i Danmark, Norge og Sverige til at begynde Krig mod Esterne og andre Hedninger og giver dem Løfte om et Aars Indulgents ligesom for en Reise til Herrens Grav.

Efter Mansi Conciliorum Collectio XXI. 936 f., Dipl. Svec. I. S. 82 f.; her trykt efter Rydbergs «Sver. Trakt. I. S. 93 f.

$54.

11 Sept. 1171.

Tusculum.

Alexander papa III regibus et principibus et aliis Christi fidelibus per regna Danorum, Norvegensium, Guetomorum et Gothorum constitutis.

Non parum animus noster affligitur et amaritudine non modica et dolore torquetur, cum feritatem Estonum et aliorum paganorum illarum partium adversus Dei fideles et christianæ. fidei cultores gravius insurgere et immanius debacchari audimus, et christiani nominis impugnare virtutem. Verumtamen laudamus et benedicimus Dominum, quod vos in fide catholica et in devotione sacrosanctæ Romanæ ecclesiæ, quæ omnium ecclesiarum caput est, et magistra a Domino constituta super omnes alias ecclesias cælesti privilegio obtinet principatum, immobili firmitate

persistitis et christianæ religionis vinculum et unitatem servatis. Unde quoniam expedit officio nostro, ea quæ ad corroborationem fidei et animarum vestrarum noscuntur pertinere salutem, vobis sollicita exhortatione suggerere et studiosius suadere; universitatem vestram monemus et exhortamur in Domino, quatinus divino cultui intendere; misericordiam et iustitiam et iudicium diligere; a rapinis et iniquis operibus abstinere; devota Deo et accepta obsequia impendere; prædictæ sacrosanctæ Romanæ ecclesiæ, tanquam matri et magistræ vestræ, debitum honorem et reverentiam exhibere; episcopis, sacerdotibus et aliis prælatis vestris humiliter obedire, et eis decimas, primitias et oblationes, et alias iustitias suas reddere et ipsos tanquam patres et pastores animarum vestrarum honorare, modis omnibus studeatis; et iura eorum defendere, manu tenere propensius et conservare curetis; et armis cælestibus præmuniti et apostolicis exhortationibus confirmati, ad defendendum christianæ fidei veritatem spiritu fortitudinis accingamini; taliter in brachio forti ad propagandam christiani nominis religionem intendentes, ut victoriam de inimicis possitis consequi, et coronam iustitiæ, quæ vobis reposita est, patrante Domino, adipisci. Nos enim eis, qui adversus sæpe dictos paganos potenter et magnanimiter decertaverint, de peccatis suis, de quibus confessi fuerint et poenitentiam acceperint, remissionem unius anni, confisi de misericordia Dei et meritis apostolorum Petri et Pauli, concedimus, sicut his qui sepulcrum dominicum visitant concedere consuevimus. Illis autem, qui in conflictu illo decesserint, omnium suorum, si poenitentiam acceperint, remissionem indulgemus peccatorum. Datum Tusculani III idus septembris.

Optegnelse om, at der paa Akershus i 1622 fandtes et Værnebrev for HovedoMunkene udstedt af Pave Lucius III.

Efter Registret paa Akershus 1622, S. 127 (i Rigsarkivet i Kristiania).

855.

1184 (efter 1 Sept.).

Verona.

14. Lucij tertij protectoriæ, prædictis (o: in Hoffuedtoe) monakis datæ, Romæ anno Domini 1184 anno pontif: quarto.

1 Romæ maa være Feil for Veronæ. Der kjendes efter Marts 1182 ingen Breve fra Lucius III, som er daterede fra Rom; i hele sit 4de Regjeringsaar opholdt han sig i Verona, hvor han døde.