Imágenes de páginas
PDF
EPUB

APÉNDICE NÚM. 3.

FUERO DE SANTANDER (1)

Tam presentibus quam futuris notum sit ac manifestum quod ego Adefonsus, dei gratia, rex Castellae, et Toleti, una cum uxore mea Alienor regina, libenti animo facio cartam donationis et institutionis, fororum et consuetudinum, vobis concilio villae Sancti Emetherii presenti et futuro valituram. Dono itaque vobis et concedo villam Sancti Emetherii in habitationen, cum ingressu et exitu suo tam per terras quam per mare vobis et posteris vestris iure hereditario in perpetuum

(1) Tomado de la Escritura núm. 1 del libro de Privilegios y donaciones de su Iglesia.-D. Juan Antonio Llorente publicó en el tomo IV de sus Noticias históricas de las tres Provincias Vascongadas, y con el núm. 173, una copia de este Fuero, tomándole de la colección del Sr. Jovellanos. En ella está el texto abreviado, corregido y aun interpretado en ciertos pasajes; por lo cual preferimos su lección original y ruda.

Este Fuero, que es casi el de los burgueses de Sahagún, otorgado en 1152 por el Rey D. Alonso VII y el abad, fué extendido a Santillana en 1209, con algunas adiciones, por D. Alonso VIII.

(Nota del Editor.)-El docto humanista D. Víctor Fernández Llera ha publicado un nuevo texto del Fuero de Santander en el Boletín de la Academia de la Historia correspondiente al mes de Marzo de 1920. A quien interese conocer las variantes de los diferentes textos latinos y las dudas a que ellas puedan dar lugar para fijar la primitiva y verdadera redacción del Fuero, les remitimos al concienzudo estudio del Sr. Llera, quien en la exposición preliminar y las numerosas notas acredita una vez más su sólida erudición y su reconocida competencia,

possidendam. In primis dono vobis, et concedo pro bono et laudabili foro, ut omnes sub uno et equali iure et foro vivatis. Nullum habeatis dominum in villa, nisi tantum abbatem Santi Emetherii, vel quem vice sui vobis dederit in dominum cum in villa non fuerit. Omnis nobilis, et alius quislibet dignitatis habitans in domo sua vel aliena in villa Sancti Emetherii idem forum habeat et non aliud quod vicinus villae. Qui prendiderit, vel emerit in villa aliquod solare, solvat abbati unum solidum, et saioni duos denarios. Et si unum solare divisum fuerit inter homines per sortes aut per venditionem, dent singulos censos; et quot solares vel portiones simul coadunatae fuerint, ita quod divisio aliqua de via vel aliena hereditate intereas non sit, dent unum censum. Si quis in domibus vestris per vim hospitare voluerit, dominus domus ejiciat eum foras cum viciniis suis, et si egredi non voluerit, et ibi percusus fuerit, non pectetur pro eo calumnia. Merinus villae sit unus et sit vicinus villae, et vasallus abbatis, et habeat casam in villa et instituatur per manum abbatis, et concesione concilii. Dominus villae, abbas scilicet, accipiat de unoquoque solari unum solidum annuatim pro censu, et qui censum collegerit incipiat eum colligere quindecim diebus post festum Natalis Domini, et accipiat pignus ab unoquoque in duplum; et si dominus pignoris non extranxerit pignus suum, exquo vox praeconis omnes universaliter monuerit usque ad unum mensem, perdat pignus. Omnes homines villae vendant panem et vinum libere et siceram et quaecumque vendere voluerint, quando et qualiter voluerint recta mensura. Qui vicinus in villa non fuerit, mercaturam pannorum quam per mare attulerit, non vendat adetal nisi hominibus villae, et si extraneo vendiderit, pectet X solidos. Qui per vim domum alienam irrumperit, pectet sexaginta solidos abbati; et alios sexaginta domino domus, et praeter haec, damnum et livores quos fecerit. Merinus, vel sagio non intret in domum alicujus accipere pignus si dominus domus fiadorem receptivum presentaverit; et si Merinus vel sagio fiadorem respuerit, et pignus volens accipere, fuerit ibi percussus, nulla pectetur pro eo calumnia. Si vero dominus

domus fiadorem non presentaverit, Merinus vel sagio det duos testes super hoc adminus, et in crastino accipiat abeo quinque solidos. Qui debitum creditori recognoverit presente Merino vel saione, aut statim reddat, aut pignus quaerulo quod tantumdem valeat. Merinus vel sagio non quaerant livores neque pensiones aliquas nisi eis vox data fuerit, excepta morte et persecutione ad mortem, quae possit quoeri per se secundum forum villae. Homicida manifestus pectet trecentos solidos. Traditor probatus et fur cognitus sit in judicio Merini, et concilii, et omnia bona illorum sint abbatis, sed de rebus latronis prius restituantur furta quae fecerat illi qui furatus fuerat. Qui arma traxerit contra vicinum suum pectet abbati sexaginta solidos; si multa aduxerint arma, unus pro omnibus det fiadorem in quinque solidos, et convictus pectet sexaginta solidos abbati. Si vicinus a vicino domumper judicium quaesierint, dent fiadores ambo, unusquisque in sexaginta solidos, et qui ex eis juditio victus fuerit, pectetillos abbati. Si aliquis deforaneus domum quaesierit ab habitatore villae, det abbati fiadorem et sexaginta solidos, et domino domus in duplo de tali casa; et si ille qui quaerit, victus fuerit, pectet sexaginta solidos abbati, et domino domus det aliam talem in tali loco in ipsa villa. Omne juditium quod inter deforaneum et habitato rem villae judicandum fuerit super pignus, iudicetur in villa, et foras villam non exeant pro illo. Qui falsam inquisitionem dixerit, amplius non sit legalis; et pectet abbati sexaginta solidos, et dominus vocis tornet ad vocem suam et repetat eam ut habeat jus suum. Homines villae non eant in expeditione nisi pro Rege obseso; nec dent portaticum ullum in villa sua, neque in portu maris, de quacumque parte veniant per terram, vel per mare. Ubicunque rumperint terras et eas coluerint infra tres leguas prope villam, et plantaverint vineas et fecerint ortos et prata et molendina et columbaria, habeant omnia ista pro hereditate et faciant de eis quidquid voluerint, et serviant eis ubicunque fuerint, dando censum pro domibus suis. Pro morte illius qui in seditione mortuus fuerit intra villam, proximiores parentes eligant, pro homicidia illorum qui eum per

secuerunt per rectam inquisitionem, et si interfectorem per inquisitionem non invenerint, salvet se per iuramentum per semetipsum solum ille quem suspectum habuerint, et ibi non sit torna. Treguae autem villae sint tales ex utraque parte seditionis, dent fiadores in mille solidos, et amputetur dexter pugnus illi qui eas fregerit; de istis mille solidis, accipiat abbas quingentos solidos et concilium quadrigentos, et percusus centum, et pig-. nus sit in potestate concilii. Qui pignus iactaverit proeter hereditatem, et usque ad caput annum pignus non redemerit, perdat illud. Si aliquis homo villae homicidium vel livores fecerit defendendo rem suam, nihil proinde pectet. Si homines villae in juditio vel pleito, vel fiadura aliqua, inter se concordare non poterint, eant ad villam Sancti Facundi et faciant quantum eis mandaverit homines villae Sancti Facundi. Si aliqua navis veniens ad villam Sancti Emetherii, periclitata et fracta fuerit, quidquid dominis suis de rebus quas navis continebat, poterint invenire, nullus eis aufferat, nec vim eis inferre presumat. Si quis vero hanc cartam infringere, vel diminuere presumpserit, iram dei omnipotentis plenarie incurrat, regie parti mille libras auri purissimi in cauto persolvat, et damnum quod ibi intulerit, duplicatum restituat. Facta charta apud Burgis, ERA MCCXXV, quinto idus Julii (1).—Et ego Rex A. regnans in Castella et Toleto hanc chartam manu propria roboro et confirmo..-Gundisalvus, Toletanae ecclesiae archiepiscopus, et Hispaniarum primas confirmat.-Martinus, Burgensis episcopus, confirmat.-Ardericus, Palentinus episcopus, confirmat. Martinus, Segontinus episcopus, confirmat.-Rodericus, Calagurrensis episcopus, confirmat.-Gundisalvus Segoviensis episcopus, confirmat. -Dominicus, Abulensis episcopus, confirmat.-Comes Petrus, confirmat.-Coines Ferdinandus, Alferiz regis, confirmat.-Rodericus Gutierrez, maiordomus curiae regis, confirmat.-Didacus Ximenez, confirmat.—Gomez Garcia, confirmat. - Petrus Ferrandi, confirmat.- Ordonius Garciae, confirmat.-Gundisalvus Quepellini (2) confirmat.— (1) 11 de Julio de 1187.

(2) Gonzalo Coperin: En Sota, pág. 601.

Petrus Roderici de Guzman, confirmat.-Lope Diaz, merinus in Castella, confirmat.—Signum Aldefonsi regis Castellae.— Magister Michael regiis notarius, Guterio Roderici existente cancelario, scripsi.

FUERO DE SANTANDER PUESTO EN CASTELLANO (1)

A presentes y venideros sea manifiesto y sabido que yo Alfonso, por la gracia de Dios rey de Castilla y de Toledo, en uno con la reina Leonor mi esposa, de grado y con voluntad entera, os hago carta de donación y establecimiento de fueros y costumbres, ahora y siempre valedera, a vos el Concejo de la villa de San Emeterio.

Y así os doy y os otorgo para vuestra vivienda la villa de San Emeterio, con sus entradas y salidas por mar y tierra; que la poseáis para siempre por derecho hereditario vosotros y vuestros sucesores.

I.-Primeramente: os doy y os otorgo igual derecho para todos, y que todos viváis debajo de un fuero.

II.-No tengáis por Señor a nadie más que al Abad, o a quien él en su lugar os pusiere cuando anduviere ausente de la villa.

III. Así el noble, como otro quienquiera de cualquiera dignidad que sea, que habitare casa propia o ajena dentro de la villa de San Emeterio, haya el fuero y no otro que el fuero mismo de los vecinos de la villa.

IV.-Quien tomare o comprare un solar en la villa, pague al Abad un sueldo y dos dineros al sayón.

(1) Dada la índole de este libro, se ha creído conveniente añadir al texto latino una traducción castellana del Fuero de Santander, ya que habrá seguramente lectores que, deseando conocer su contenido, no puedan leerle con facilidad en latín. La traducción que se publica está hecha por el autor de Costas y Montañas, y ha sido encontrada entre sus papeles. Es un borrador hecho a manera de estudio del Fuero, y ha de parecer natural que sea preferida para imprimirla aquí a cualquiera otra extraña, por muy acabada que ella fuere.— (Nota del Editor.)

« AnteriorContinuar »