dacht er niet aan om den Heemen te verlaten. Dit veroorzaakte bij de burgers ontevredenheid en deze ontevredenheid wekte bij sommige achterdochtigen een kwaad vermoeden op, dat zij niet verborgen hielden en waaruit het praatje ontstond, dat de komst van pastoor Pas in Raalte een werk van omkooperij zou geweest zijn, dat de drost door geschenken en eerbewijzen was overgehaald, om zijne benoeming te bevorderen. Dan pastoor Pas was te edel en te groot, om tot zulke lage middelen zijn toevlucht te nemen. Hij wachtte eene geschikte gelegenheid af, om aan het valsche gerucht een einde te maken.

Eene geschikte gelegenheid bood zich weldra aan. In 1794 kwam de pauselijke gezant Caesar Brancodoro te Raalte het H. Vormsel toedienen. Sedert 1694 was er niet meer gevormd. Bij die feestelijkheid verzocht de aartspriester N. Pas de omliggende priesters, de leden uit het kerkbestuur en eenige der voornaamsten van het dorp. Na afloop der plechtigheid begon Pas in het bijzijn van den nuntius en al de genoodigden zijne handelwijze met alle omstandigheden bloot te leggen en het ongegronde van de beschuldiging aan te toonen. Na het gehoorde nam Brancodoro het woord en zeide: »Amplissimus Dominus Pas, jura Ecclesiae observavit atque bene et prudenter egit.<< (De hoogwaardige heer Pas heeft op de rechten der kerk naar behooren gelet en goed en voorzichtig gehandeld.) Van dat oogenblik vond het praatje van Simonie of kooperij van een kerkelijk ambt bij niemand meer geloof.

Maar nu kwam er een andere tijd. De beginselen van vrijheid, gelijkheid en broederschap waren door de Fransche vrienden in Nederland overgebracht.

Volgens de nieuwe staatsregeling van 1798 konden de kerkelijke gebouwen en pastoriehuizen, die niet het bijzonder en wettig eigendom waren, door den aanbouw uit de afzonderlijke kas der hervormde kerkgemeente, genaast worden door het kerkgenootschap van het grootste zielental. Doch dit kon niet geschieden, of de kerken met de pastorieën moesten eerst gewaardeerd worden en dan onder verplichting, om eene matige uitkeering aan de andere kerkgenootschappen te doen, in verhouding tot het zielental.

De katholieken von Raalte hoopten en dachten, dat hun pastoor nu de oude kerk zoude opeischen. Zij hadden er reeds over gesproken met den schout Walraven en den predikant Debets, die hun hadden te kennen gegeven, dat de katholieken van protestantsche zijde niet veel tegenstand zouden ondervinden. Doch pastoor Pas, die voorzag dat alles niet zoo gemakkelijk gaan zou, had een andere zienswijze als de burgers. Hij vreesde geen geringen tegenstand van den kant der boeren, wier zielental aanmerkelijk grooter was dan dat der burgers, en deze boeren waren zeer gehecht aan de kerk op den Heemen, die zij bijna een halve eeuw bezocht hadden. Bovendien had de protestantsche kerk geen ruimte genoeg en moest deze nog volgens taxatie op eene matige wijze door de katholieken. worden gekocht. Geen gering bezwaar voor den pastoor, die zich rustig op den Heemen bevond. Bovendien vreesde pastoor Pas, dat wanneer de Regeering weer in andere handen kwam, het zou gaan als in 1672 en de kerk na korten tijd weer in de handen der protestanten komen zou. Toen de burgers er op bleven aandringen, dat de pastoor van het recht, hem aangeboden, zoude gebruik maken, zeide hij hun: »Laten

andere grootere gemeenten eerst voorgaan, dan zullen wij zien, wat er te doen staat.« Hoewel de ingezetenen van het dorp met de zienswijze en het antwoord van hun herder niet instemden, bleef deze echter rustig op den Heemen afwachten wat anderen zouden doen.

Ook in 1809 hadden de katholieken van hun onderkoning Lodewijk Napoleon waarschijnlijk de oude kerk kunnen terugkrijgen, zoo zij er om gevraagd hadden. Door oude menschen wordt hierover verhaald: Toen koning Lodewijk in 1809 Raalte bezocht en bij de herberg »de Zwarte Arend« (ter plaatse van het nieuwe marktplein op de Plas) tegenover de protestantsche kerk uit het rijtuig steeg, vroeg hij aan den protestantschen kerkeraad, die daar den koning zijn opwachting maakte: >> Aan welk kerkgenootschap behoort de oude kerk ?«< waarop de prot. kerkeraad antwoordde: »Aan de hervormde,<< er bijvoegende: »de roomschen maken er geen aanspraak op. Nadat de koning dit gehoord. had, sprak hij op dat oogenblik niet verder over de oude kerk. Maar toen hij Raalte verliet en langs den Heemen zijn reis naar Bathem voortzette, zou hij bij het zien van de schuurkerk aan de heeren die hem vergezelden gezegd en beloofd hebben: »het dorp zal ook in zijn midden een roomsche kerk met toren hebben.<< Doch om zijn spoedig vertrek uit de Nederlanden werd deze toezegging niet verwezenlijkt.

Niet zonder tegenstand werd in 1791 de buurschap Heeten kerkelijk van Raalte gescheiden. Met behulp vooral van den heer Bentinck, baron van Schoonheeten kwam er een kerk die eerst van uit Raalte als bijkerk bediend werd en in 1813 een eigen pastoor kreeg. Tot in 1813 staan in het doopboek van Raalte kinderen uit Heeten, die te Raalte gedoopt zijn.

De eerste pastoor van Heeten was de WelEerw. heer Bernardus Herfkens, geboren te Zeddam en 26 Juni 1844 als pastoor van Heeten overleden.

Als kapelaans onder pastoor N. Pas troffen wij aan: Herman Reinink in October 1778 tot den voorzomer van 1781, toen hij pastoor van Vollenhoven werd. 1)

Joannes Willemsen, geboren te Oldenzaal 3 Mei 1785, Kapelaan te Raalte 20 Dec. 1811, kapelaan te Vilsteren Juli 1816, pastoor op Schokland Nov. 1818, pastoor te Kuinre 15 Augustus 1821, eerste pastoor te Lutterberg 22 Februari 1838. 2)

De heer Jasper, later pastoor te Zwolle, was omstreeks 1820 kapelaan te Raalte.

De aartspriester N. Pas stierf 14 Februari 1819 te Zwolle, tijdelijk aldaar verblijvend in een huis op den Brink, in welk huis hij ook een huisaltaar had. Hij is te Zwolle in de Lieve Vrouwekerk begraven.

Pastoor N. Pas werd opgevolgd door den WelEerw. heer Franciscus Antonius Johannes Elling, volgens getuigenis van oude menschen, die hem nog gekend hebben, een zeer eenvoudig en goedhartig man. Op zijn bidprentje staan de volgende data van zijn leven.

Geboren te Ammelen bij Vreden.
Priester gewijd te Munster.

Kapelaan te Hoonhorst.

Pastoor te Kuinre.

Pastoor te Raalte

Hij bouwt de kerk en maakt den aanleg voor de pastorie te Luttenberg

Zijn eigen kerk met al zijn have en goed verbrand. Hij krijgt vergunning tot het plaatsen en bouwen der kerk in Raalte.

28 Jan. 1771

14 April 1804

5 Mei 1804 14 Aug. 1808 I Aug. 1821

1838

8 Dec. 1834

1836

1) Archief Aartsbisdom D1. XIX blz. 102. 2) Archief van Raalte.

Het nieuwe gebouw stort ineen door den storm.
Maar werd herbouwd en ingewijd.

Hij legt zijn herdersambt neder.
Viert zijn vijftigjarig priesterschap .

Hij sterft voorzien van de H. Sacramenten.

.

29 Nov. 1836

Tusschen den dood van den aartspriester N. Pas en de komst van pastoor Elling vinden wij als kapelaan te Raalte Nicolaas van Munster, geboren 17 Mei 1794 te Zwolle, kapelaan te Vilsteren Dec. 1818, kapelaan te Raalte Juni 1820, kapelaan te Haarle Mei 1821, deservitor te Frederiksoord Maart 1825, pastoor op Schokland Juni 1833, pastoor te Olst Maart 1837 en aldaar 13 Juli 1878 overleden.

Nauwelijks had pastoor Elling bezit genomen van de parochie, of de bewoners van het dorp begonnen opnieuw pogingen in het werk te stellen om de kerk in het dorp te krijgen. Zij richtten een rekwest aan de Regeering om subsidie, maar daar de boeren grootendeels met dit plan niet waren ingenomen en de geestelijkheid ook niet medewerkte, moest men vooreerst weer van het bouwen eener kerk in het dorp afzien, wat opnieuw verdeeldheid in de gemeente veroorzaakte.

In 1829 is door koning Willem I het besluit uitgevaardigd om de kerkhoven, buiten de bebouwde kom te brengen. Zoo werd ook hier het nieuw gemeentekerkhof op den Achterweg aangelegd en de burgemeester gaf aan de katholieken verlof om bij het begraven alles te doen wat hun H. godsdienst voorschrijft. Maar het plechtig begraven duurde niet lang; het werd verboden en het kruis moest van het kerkhof worden afgenomen, tot groote ergernis der katholieke

1) Archief van Raalte.

ARCHIEF XXX.

19