tinemus in solidum ad petendum, exigendum, colligendum et recipiendum fructus, redditus et proventus eosdem in quibuscumque consistant, ipsosque conservandum ad nostræ beneplacitum voluntatis, ne de iis que receperitis finem et quitationem plenariam faciendum, yconomes et procuratores constituimus generales. Vobis nihilominus et cuilibet vestrum agendi et defendendi in omnibus litibus et quibuslibet controversiis atque causis, occasione fructuum, reddituum et proventuum prædictorum motis vel movendis in posterum, libellum dandi et recipiendi, litem contestandi, de calumpnia et veritate dicenda et cujuslibet alterius generis juramentum præstandi etiamsi mandatum exigeret speciale et omnia alia et singula faciendi quæ in præmissis et quolibet præmissorum fuerint oportuna plenam et liberam concedimus auctoritate præsentium facultatem.

Datum Pictavis secundo kalendas augusti, Pontificatus nostri anno secundo.

Lettre du même Pape à Bernard d'Astarag, archidiacre de Villelongue, chapelain de l'Eglise de Toulouse, pour lui annoncer qu'il le nomme son vicaire général pour le temporel et le spirituel dans le diocèse d'Albi, l'occasion de la suspension de Bernard de Castanet. (Biblioth. d'Albi.)

Clemens episcopus servus servorum Dei dilecto filio B. de Astaraguesio archidiacono Villelonguæ in ecclesia Tholosana capellano nostro, salutem et apostolicam benedictionem.

Infra nostri claustra pectoris recensentes quod existis ubilibet per opera utilia et exempla laudabilia, fructuosa et ex data tibi divinitus gratia scis et potes in domo domini fructus salutiferos germinare ad te oculos mentis nostræ digne convertimus, tibique magna tuæ discretionis considerata virtute quæ sunt gravis ponderis committimus exequenda. Cum itaque venerabilem fratrem nostrum episcopum Albiensem ex certis rationalibus causis ab administratione spiritualium et temporalium ecclesiæ et episcopatus Albiensis duxerimus suspendendum nos nolentes quod propter hoc dicta ecclesia Albiensis careat præsidio defensoris aut aliqua in spiritualibus et temporalibus suscipiat nocumenta, te in eisdem ecclesia et episcopatu Albiensi in spiritualibus et temporalibus vicarium constituimus generalem, tibique administrationem vicariatus ipsius et alias curam et gubernationem ecclesiæ et episcopatus prædictorum apostolica auctoritate committimus quousque circa statum ipsius ecclesiæ per apostolica sedis circumspectam providentiam aliud contigerit ordinari. Tibi quoque in spiritualibus casibus statuendi, visitandi, corrigendi et reformandi prout secundum deum videris expedire et clericos et personas ecclesiasticas ipsius ecclesiæ et episcopatus delinquentes prout excessuum ipsorum exegerit qualitas puniendi et omnia alia quæ ad hujusmodi vicariæ spectant officium exercendi necnon constituendi officialem aliquam perso

nam idoneam qui audire, terminare et deffinire omnes lites, causas et quæstiones quæ ibidem ad forum ecclesiasticum pertinent et omnia alia quæ ad hujusmodi officialatus spectant officium, exercere libere valeat. Contradictores insuper per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendi plenam et liberam concedimus auctoritate præsentium facultatem. Non obstante si aliquibus à sede apostolica sit indultum quod interdici, suspendi vel excomunicari non possint per litteras sedis ejusdem non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto hujusmodi mentionem. Quocirca discretioni tuæ mandamus quatenus impositum tibi onus devote suscipiens sic hujusmodi officium prout ad laudem dei et ecclesiæ memoratæ statum prosperum videris expediri sollicite prosequaris quod tibi ab eo qui pro minimis grandia recompensat condigna retributionis præmium producatur tuaque devotio nostram benedictionem et gratiam de bono in melius valeat promereri. Datum ut supra, (Bib. d'Albi.)

N.° LXVIII.

Clément V révoque et annulle tous les jugements rendus contre Bernard de Castanet, évêque d'Albi, le rétablit sur son siège et le déclare innocent. 27 juillet 1308.

Clemens episcopus servus servorum Dei.

Venerabili fratri Bernardo episcopo Albiensi salutem et apostolicam benedictionem. Benigno tibi sunt illa concedenda favore per quæ sicut predesideras conscientiæ pacem et salutem animæ deo propitio consequaris, sane petitis tua nobis exhibita continebat quod olim Sicardo Alamanni et Bernardo Asturtionis canonicis Albiensibus coram nobis et fratribus nostris minus veraciter proponentibus quod tu eras variis criminibus irretitus et super eis etiam publice diffamatus, nos filio nostro Berengario titulo sanctorum Nerei et Achillei presbitero cardinali commisimus ut ipse super hujusmodi propositis et aliis quæ dicti canonici coram te proponere vellent summarie de plano sine strepitu et figura judicii inquireret et quod super hoc invenire nobis referre fideliter procuraret. Cumque pro parte canonicorum prædictorum coram cardinali præfato nonnulli articuli super his fuissent exhibiti, ipse super eisdem articulis dixit quantum ad infamiam hujusmodi inquirendam et demum, nobis per eum super memorata infamia facta relatione fideli, idem cardinalis auctoritate commissionis sibi à nobis in hac parte factæ, te donec hujusmodi inquisitionis negotium finem acciperet vel nos duceremus aliud ordinandum ab administratione spiritualium et temporalium episcopatus et ecclesiæ Albiensis suspendit, licet pro parte tua tam ab ipsa suspensionis sententia quam alias ante latam ipsam sententiam ex certis gravaminibus ab ipsius cardinalis audientia ad nos et sedem apostolicam extiterit

appellatum, quibus appellationibus dictus cardinalis deferendum non duxit sicque nos postmodum dilecto filio de sancto Papulo et..... de Fontefrigido Narbonensis et Tholosanæ diocesis monasteriorum abbatibus ac Berengario de Olargiis capellano nostro, canonico Narbonensi, inquisitionem faciendam super præmissis et examinationem testium quos præfati canonici super certis articulis quos dictus cardinalis eis sub sigillo suo transmittit inclusos per nostras sub certa forma litteras duximus committendum quod eorumdem litterarum auctoritate ad inquisitionem et examinationem testium hujusmodi procedentes nonnullos processus contra te fuisse noscuntur. Cum autem nos potius in odorem bonæ opinionis coepiscoporum nostrorum quam eorum infamiam delectamur, tuis supplicationibus inclinati, præmissos et quoscumque alios processus per cardinalem, abbates et canonicos Narbonenses prædictos seu alterum eorumdem sive subdelegatos ab eis, vel eorum aliquos aut quoscumque alios prædictarum litterarum auctoritate habitos ex nunc revocamus et etiam annullamus teque ad gratiam nostram et in statum pristinum reducentes omnem infamiam sive notam propter præmissa vel aliquod præmissorum seu quacumque alia causa aborta abolemus de apostolica plenitudine potestatis, te ex nunc fore bonæ famæ ex certa scientia decernentes. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostræ revocationis, annullationis, reductionis, abolitionis et constitutionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare præsumpserit indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Pictavis sexto kalendas augusti Pontif. nostri anno tertio.

N.° LXIX.

Les Inquisiteurs pardonnent aux communautés de Carcassonne et d'Albi toutes les injures qu'ils en avaient reçues.

In nomine Domini, amen; anno incarnationis ejusdem millesimo trecentesimo decimo nono, indictione secunda, die martis, decima septima mensis aprilis, pontificatus sanctissimi patris et domini nostri domini Joannis divina providentia Papæ vicesimi secundi, anno tertio. Noverint universi quod cum propter impedimenta per consules, universitates et homines Carcassona, Albiæ, Corduæ et aliorum diversorum locorum dominis inquisitoribus Carcassonæ, hæreticæ pravitatis, et inquisitionis officio dudum præstito eisdem inquisitoribus et eorum assessoribus, consiliariis et ministris injuriæ et damna plurima illata fuisse dicerentur, discreti viri dominus Frischus Richomanni legum professor, habitator Carcassonæ dictorum dominorum inquisitorum Carcassonæ consiliarius, et assessor, frater Joannes Stephani ordinis prædicatorum de licentia religiosi viri fratris Guillelmi de Bellafar, prioris sui ibidem præsentis et consentientis, magister

Jacobus de Poliniacho custos muri Carcassonæ pro se ipso et pro Petronnella sorore sua, à qua omnia et singula infra-scripta ratificari faciet, et facere promisit, modo et forma infrascriptis, magistri Petrus Boerii, Bartholomeus Adalberti clerici Carcassonenses, dictæ inquisitionis notarii, omnes in præsentia mei notarii, et testium infrascriptorum in domo inquisitionis Carcassonæ, in camera domini inquisitoris personaliter existentes, de omnibus et singulis damnis, et injuriis sibi et eorum cuilibet, occasione prædicta, per consules, universitatem et homines civitatis Albiæ dudum illatis, quæ et si quæ ipsis et eorum cuilibet per eos seu eorum aliquem, vel aliquos illata fuerunt, et de omnibus expensis per eos videlicet dominum Frischum et alios supra nominatos prædicta occasione factis, si quæ fuerunt, omnes et singuli conjunctim et divisim reputaverunt et confessi fuerunt sibi per consules, universitatem et homines civitatis Albiæ fore plenarie satisfactum, et Bartholomæum Maurelli, Raimundum Austurcionis et Joannem Tallaferri consules civitatis Albiæ ibidem præsentes, et recipientes vice et nomine consulatus, et universitatis Albiæ, et singulorum ex ea, ac etiam ipsam universitatem et homines omnes et singulos dicti loci ad hoc quomodolibet obligatos, et me Mennetum notarium infra scriptum, ut personam publicam pro omnibus quorum interest recipientem de omnibus et singulis damnis et injuriis sibi, et eorum cuilibet per eos, vel eorum aliquos prædicta occasione illatis, et de omnibus expensis per ipsos prædicta occasione factis, si quæ sint vel fuerunt, absolverunt, liberaverunt perpetuo, et quittaverunt pactum generale et perpetuum facientes de ulterius pro prædictis seu occasione prædictorum aliquid non petendo sub omni juris et facti obligatione, ac renunciatione pariter et cautela.

(Manuscrits de Doat, bibliothèque royale.)

N. LXX.

Pastoureaux.

Requisition faite par les Consuls et habitants d'Albi aux lieutenants du juge et du viguier de faire prendre les armes pour chasser certain nombre de gens inconnus, se disant Pastoureaux, entre's armés dans ladite ville où ils commettaient divers excès, du lendemain de Saint-Jean-Baptiste, 1320. (Manuscrits de Doat, pag. 51.)

Anno Domini 1320, in crastinum beati Joannis Baptistæ, discretus vir, magister Guillelmus de Braciaco jurisperitus, ut judex curiæ temporalis civitatis Albiæ, pro reverendo patre in Christo Domino Beraudo divina providentia episcopo Albiensi, et pro se, nec non et Dominus Sicardus de Podio miles, Guillelmus Austucionis, Bartholomæus Mercadial, Petrus Faias, Joannes de Clerc, Arnaldus

de Polanio, Guillelmus Falguerii, Bernardus Garrigas, Raimundus de Salvinhiaco, et Raimundus Isarni, consules, pro se et aliis conconsulibus suis, et nomine universitatis hominum civitatis prædictæ, constituti in præsentia discretorum virorum; videlicet: magistri Gregorii Malerii jurisperiti de Albia locumtenentis venerabilis et discreti viri Domini Petri de Clota judicis Albiæ et Albigesii Domini nostri Franciæ et Navarræ regis, et locumtenentis discreti viri Petri de Saico domicelli, vicarii Albiæ et Albigesii dicti Domini regis dixerunt, quod quam plures homines extranei et ignoti, cum armis intraverunt et adhuc non cessabant intrare civitatem prædictam, qui se pastorellos dicebant; quique, ut dicebatur, nitebantur delicta committere infra civitatem prædictam ; quare prædicti judex et consules nominibus quibus supra cum magna instantia requisiverunt prædictos locatenentes et quemlibet eorumdem, ad quorum, ut dicebatur, officium spectabat immensam dictorum pastorellorum multitudinem, audatiam, malitiam, et ipsorum armorum portantes deprimere, corrigere et punire, et deprimi et corrigi facere et ipsis pastorellis et eorum audatiis et malitiis resistere cum armis et aliis quoquomodo; quod ipsi locatenentes, et ipsorum quilibet in et super præmissis providerent de remedio opportuno, offerentes se paratos, prædicti judex et consules, nominibus quibus supra, prædictis locatenentibus et cuilibet eorumdem in et super præmissis et dependentibus ex eisdem, et alias in omnibus et per omnia obedire cum armis et sine armis, et resistere dictis pastorellis et audatiis et malitiis eorumdem juxta et secundum posse ipsorum judicis et consulum et cujuslibet eorumdem nominibus quibus supra et prout ad ipsos et quemlibet eorumdem pertinuerit et fuerit faciendum, præsentantes se prædicti judex et consules armatos et cum armis decentibus, quæ arma tunc portabant induta dictis locatenentibus, et cuilibet eorumdem ad prædicta complenda, et etiam exequenda, de quibus omnibus dictus Dominus judex cum dicti consules pro se et nominibus quibus supra requisiverunt me notarium infra scriptum ut facerem publicum instrumentum. Acta fuerunt hæc in platea communi civitatis Albiæ, anno et die quibus supra.

Enquête sur les crimes commis par les Pastoureaux dans la ville d'Albi.

Karolus dei gratia Francorum Rex dilecto petro Tilberti etc. cum nos super morte judeorum bonorumque suorum deraubatione, et Castrorum, fortalicium expugnatione et super pluribus excessibus enormibus per nonnullos dicentes se et nominari facientes Pastorellos, communiter in senescalliis Tolosana, Petrogoricensi et Carcassonensi, veritatem inquirere et aliter contra malefactores duximus commitendum.

Ad civitatem Albiæ pro inquestis faciendis contra consules universitatemque super facto pastorellorum et super existentibus consulibus anni Domini 1320, quo