comporta quod solvat sexaginta solidos turonenses et quod due partes condempnationis sint nostre et tertia consulum in negotiis dicte ville expendendis. Item volumus et concedimus quod si aliquis auctoritate propria sive licencia curie aliquem pignoraverit, solvat nobis quinque solidos turonenses. Dum tamen pignoratus conqueratur nisi pignoraverit ratione feudi in quo feudo potest pignorare emphiteotam in fructibus rei emphiteotice et non alibi et ratione mercedis domus sue, vel ratione vini venditi ad mensam, vel retinendo debitorem suum fugitivum; dum tamen venditor incontinenter emptorem pignoret, cum panem et vinum emerit et pretium solvere noluerit.

Item volumus quod si aliquis aliquem habeat suspectum et prohibuerit sibi cum duobus testibus vel pluribus ne intret domum suam et post prohibitionem intraverit dictam domum, si dominus dicte domus vel aliquis de ejus familia eum invenerit in dicto domo post prohibitionem, et dedecus vel injuriam aliquam dixerit vel fecerit eidem, dum tamen eum non occidat vel graviter vulneret, si de die hoc factum fuerit, dominus dicte domus nec aliquis de ejus familia, seu aliquis alius qui ibi adfuerit, teneatur ad aliquam penam seu emendam, sed ille qui sic intraverit dictam domum puniatur in X libras turonenses solvendas fisco nostro, et si solvere non potest, volumus quod per consules, prout eis videbitur, puniatur; si vero de nocte, hora suspecta, quis inventus fuerit ad domum alicujus post prohibitionem de die vel de nocte factam coram Baiulo nostro vel tenente locum ejus, contingat eum interfici, occisor non teneatur.

Item volumus et concedimus quod testamenta seu ultime voluntates facta seu facte in castro de Rabastenx et ejus pertinentiis et contenta in eisdem et que deinceps fuerint recepta seu recepte per notarium publicum coram testibus quinque vel pluribus bone opinionis et bone fame, habeant roboris firmitatem et quod non possit aliquo modo irritari in solidum nec in parte.

Item hoc idem volumus de quitationibus et solutionibus faciendis in publicis instrumentis tempore matrimonii per filiam familias a communibus parentibus maritatam quod habeat perpetuam roboris firmitatem et quod dicta filia nec aliquis nomine ipsarum in bonis paternis et maternis ultra dotem suam aliquid petere possit.

Item volumus quod dicti consules possint eligere duos probos viros macellarios qui jurabunt dictis consulibus quod si viderint aliquem vendere infra macellos de Rabastenx carnes leprosas vel per se mortuas vel aliter prohibitas, quod ipsi nunciabunt consulibus et per consules carnes tales invente, pauperibus errogentur; et ultra, ad voluntatem consulum puniatur; cujus pene due partes sint nostre et tertia consulum.

Item volumus et concedimus quod si aliqui de dicto castro et de pertinentiis dicti castri de Rabastenx vineam suam vel maleolum firmaverit, et hoc cons

titerit, debet in sexaginta solidos turonenses condempnari per consules, quorum due partes erunt nostre et tertia consulum predictorum.

Item inhibemus quod nemo adportet vinum in villa de Rabastenx, nisi creverit in territorio castri, causa vendendi vel portandi in dicto castro nec in honore dicti castri, a festo beati Michaelis usque as festum sancti Juliani et si hoc fecerit, debet vinum amittere et condempnari in XXX solidos turonenses; cujus pene seu condempnationis due partes erunt nostre et tertia consulum.

Item concedimus quod antiqui consules in fine sui regiminis una cum tota universitate vel majori parte possint nominare sicut alias consueverunt duodecim burgenses dicte ville et quatuor nobiles, de quibus senescallus vel ejus locum tenens sex burgenses recipiat et duos nobiles, nisi fuerint suspecti de heresi vel usurarii manifesti.

Item volumus et concedimus quod in creatione novorum consulum universitas dicti castri juret et jurare teneatur dictis consulibus quod eis obedient in hiis que pertinent ad consulatum et ad officium eorum, salvo jure et honore nostro et consules finito eorum officio, reddant computum et rationem novis consulibus de receptis et expensis factis per ipsos, vocato senescallo vel judice ejus si consules vel major pars hoc requirat, aliter non.

Item precipimus et volumus quod consules dicti castri curam habeant carreriarum publicarum, aqueriarum et stillicidiorum et cloquearum et aliorum impedimentorum et stratarum publicarum et feudalium fontium et torundorum et quod possint punire impedientes loca publica vel usum publicum, prout eis videbitur faciendum, et penam congruam imponere; cujus pene due partes sunt nostre et tertia consulum.

Item volumus et concedimus quod consules predicti possint imponere talliam in dicto castro cum consilio universitatis dicti castri et levare prout hactenus extitit usitatum, et trahere tallias et expensas factas propter utilitatem dicti castri fideliter et bona fide et exigere, punire et pignorare illos qui noluerint solvere albergam nobis vel tallias per dictos consules impositas.

Item volumus et concedimus dictis consulibus quod possint ponere custodes sive degarios ad custodiendum terras, possessiones et honores dicti castri de Rabastenx et pertinentiis ejusdem ad custodiam vinearum, pratorum, bladorum, ortorum et arborum et ceterorum fructuum et quod dicti custodes possint pignorare seu gagiare delinquentes in predictis.

Item volumus et concedimus quod si aliquis vel aliqua capiat de die uvas vel fructus alienos in gremio vel in sinu, in manibus vel in caputio de feltro vel de palea. Item si accipiat alienam paleam ver herbam de prato alieno vel olera ortorum non clausorum cum parietibus. Item si intraverit vel transitum fecerit per alienum campum in quo bladum sit vel per alienam vineam, pratum sive

ortum, debet puniri in XII denarios turonenses de justicia et debet emendare dampnum quod fecit ad cognitionem consulum.

Item volumus et concedimus quod si quis alienum fenum de fenario facto, ysshirment vinearum aut alia ligna congregata vel fructus acceperit debet puniri in quinque solidos turonenses quorum tertia pars erit nostra et due partes dictorum consulum et facere emendam rei accepte ad cognitionem dictorum consulum.

Item volumus et concedimus quod si aliqua bestia grossa inventa fuerit in alieno blado, vinea, prato sive orto, debet dare ille cujus est bestia quatuor denarios turonenses et solvere emendam dampnum passo et sus que habet porcellos quatuor denarios turonenses, et porcus, unum denarium turonensem et ovis vel capra unum obolum turonensem et ancer unum obolum turonensem et omnes iste justicie seu punimenta sunt dictorum consulum ad convertendum in utilitatem seu necessitatem castri de Rabastenx et de omnibus predictis, si dubium fuerit, credetur custodibus per suum juramentum.

Item quod si alius à custodibus dixerit se vidisse aliquod dampnum dari in predictis vel fieri, volumus sibi credi cum suo juramento, dum tamen non perhibeat testimonium circa commodum suum vel de re propria. Item talis delinquentes volumus per consules puniri prout superius dictum est, et pignorari, si opus fuerit; quas emendas proxime dictas volumus dictis consulibus aplicari in refectione pontium dicte ville convertendas.

Item volumus et concedimus quod consules dicti Castri custodient vel custodiri facient mensuras bladi, vini, olei et salis et tenebunt et tradent marchas et pondera eris levantis et aliarum rerum et ulnas et signum rape apponi faciant in eisdem per quemdam probum hominem fabrum, qui consulibus jurabit quod fideliter in dicto offitio se habebit; nec signabit aliquam mensuram vel dolia sive cubellos nisi cum consilio et voluntate consulum predictorum et cum mensure, pondera vel ulne signata fuerint, volumus quod omnes possint emere, vendere cum illis per totam villam sive Castrum de Rabastenx et ejus districtum communiter; quas mensuras, pondera vel ulnas precipimus per consules una cum Baiulo nostro inspici annuatim vel de duobus annis in duobus annis vel cum eis videbitur faciendum; et si postquam dicte mensure signate et tradite fuerint per consules dicti Castri de Rabastenx penes aliquem dicte mensure, pondera seu ulne, si invente fuerint minorata vel augmentata, ille penes quem invenirentur non teneatur in aliquo nisi apparuerit manifeste quod per fraudem ipsius factum esset; quas mensuras volumus per dictos consules in suo statu teneri et custodiri et si penes aliquem falsa mensura, pondus sive ulne inventa fuerint et probatum fuerit, vel liqueat manifeste quod hoc dolo, malo vel culpa ejus factum fuerit, puniatur in sexaginta solidos turonenses ad cognitionem dictorum consulum, quam penam seu emendam nobis volumus applicari.

Item volumus et concedimus quod dicti consules possint facere preconisare ex parte nostra et sua, cum eis visum fuerit faciendum : quod omnes mensure bladi, vini et aliarum rerum et omnia pondera coram ipsis adportentur; et dicti consules debent eas cognoscere; et si invenerint quod aliqua illarum sit minorata, illam vel illud facient augeri vel minui ad equalem mensuram aliarum seu aliorum.

Item volumus et concedimus quod cum necessitas vel utilitas dicti Castri hoc requiret, possint unum, duos vel plures presentare ad officium notarii publici faciendum; quod per senescallum nostrum volumus creari notarios publicos, dum tamen boni testimonii fuerint et sufficientes ad officium notarii peragendum; qui sic creati notarii debent recipere de insturmentis confectis seu conficendis ad cognitionem legitimam consulum predictorum, et quod senescallus noster nullum publicum notarium ibidem possit ponere sine assensu consulum dicti Castri.

Item volumus et concedimus quod quando aliquis publicus notarius in dicto nostro Castro moritur, quod ejus papiri et protocolla tradentur alio publico notario superstiti, ad cognitionem dictorum consulum.

Item ordinamus et volumus quod si aliquis fuerit captus per curiales nostros et per judicium dictorum consulum liberatus, quod nichil pro carceragio sol

vere teneatur.

Item concedimus dictis consulibus quod ipsi per se vel per suos nuncios possint exigere et levare albergam nobis debitam in dicto Castro et alias expensas rationabiles quas ipsi faciunt et quod nuncii ipsorum possint custodire villam de Rabastenx de nocte cum armis, vel sine armis una cum servientibus nostris, si adesse voluerint.

Item concedimus ex gratia quod de vallatis, plateis communibus, costonibus predicti Castri possint se servire habitantes ejusdem Castri, sicut hactenus fecerunt; nolumus tamen nobis per hoc fieri prejudicium, quod costones supra ripam Tarni possumus concedere ad edificium faciendum vel descensus seu devallaturas ad vinum in Tarnum descendendum, si nobis vel gentibus nostris visum fuerit expedire.

Item remittimus dictis consulibus ad cumulum majoris gratie ac eorum successoribus in perpetuum, passatam que communiter levatur in Albigesio et levari consuetur a personis non privilegiatis et quam consuevimus nos et antecessores nostri in dicto Castro et ejus pertinentiis recipere; volentes et concedentes quod habitatores dicti Castri et pertinentiarum ejusdem ac eorum heredes et successores a prestatione dicte passate perpetuo sint immunes.

Item volumus et concedimus dictis consulibus ex gratia quod custodes seu messagarii eorum deputati ad custodiam vinearum, bladorum, hortorum et alio

rum fructuum possint deferre Baculos cum signo rape, a paschate usque ad festum omnium sanctorum.

Quod ut perpetue stabilitatis robur obtineat, presentem paginam sigilli nostri auctoritate et regii nominis karactere inferius annotato fecimus communiri. Actum Parisius, anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo octogesimo octavo, mense Augusto. Regni vero nostri anno tertio. Astantibus in palatio nostro quorum nomina supposita sunt et signa; dapifero nullo.

Signum Johannis buticularis, S. Roberti Camerarii, S. Randulphi conestabularii. (Archives de l'Hôtel de Ville de Rabastens.)

SAINT SULPICE.

San Somplisi, Castrum Sancti Sulpicii Albigesii.

Il y a peu de communes du département du Tarn qui aient eu autant de seigneurs (1) et joui d'un si grand nombre de priviléges que celle de St.-Sulpice. Comprise dans le diocèse de Toulouse, cette localité est cependant désignée quelquefois dans de vieux titres, par les noms de Saint Sulpice d'Albigeois. Les comtes de Toulouse la possédaient et l'un d'entr'eux la donna, avant la fin du 12° siècle, à l'abbaye d'Aurillac, ainsi qu'il résulte de l'acte de confirmation faite, en 1234, par Raymond VII. Geraud, abbé, (D. Vaissele dit Bertrand), l'inféoda à Dieudonné d'Alaman, et d'après les notes que nous possédons, extraites des anciennes archives de la trésorerie de Toulouse, l'acte d'inféodation serait

(1) Seigneurs de St.-Sulpice: Les comtes de Toulouse; L'abbaye d'Aurillac; 1200, Dieudonné d'Alaman; 1234, Sicard d'Alaman; 1277, Sicard d'Alaman, fils du précédent; 1280, Béatrix de Médulion au nom de Marguerite d'Alaman sa fille, et Agathe de Médulion, veuve de Sicard le jeune; 1279, Bertrand, vicomte de Lautrec; 1280, Jourdain de Lisle; Arnaud de Montaigu, le jeune, co-seigneur avec le précédent jusqu'en 1283; 1307, Bernard Jourdain, comte de Lisle; 1348, Jean Jourdain, comte de Ltsle, oncle du précédent; 1367, Bertrand Jourdain, comte de Lisle; 1370, Eléonore de Cominges, femme de feu Bertrand de Lisle, dame de St.Sulpice d'Albigeois et d'Azas, épousa Jean, comte de Boulogne qui devint seigneur de St.-Sulpice, (Actes de 1380 et 1383); 1390, Gaston Phœbus, comte de Foix; 1392, Jeanne de Boulogne; 1420, le Roi Charles VI; 1436, Gilbert de Lafayette, maréchal de France; 1440, Charles d'Albret, comte de Dreux; 1466, le Roi; 1482, Marie d'Albret et Boufil de Juge, comte de Castres; 1532, le Roi; 1536, Antoine Dubourg, chancelier de France; 1550, le duc d'Albanie; 1585, Pierre de Catelan, secrétaire du Roi ; 1595, Roger de St.-Lary, seigneur de Bellegarde, grand écuyer de France; 1602, Hugues de Gauchard; 1605, Gaston de Foix Candale; 1651, Jean de Garibal.