BULLE DU PAPE HONORIUS III.

Il définit les droits d'exemption de l'Abbé de Saint-Riquier.

Ex Chronic. D. Cotron. Anno 1225.

Honorius Episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis.... Abbati et conventui monasterii sancti Richarii, Ambianensis diœcesis, salutem et apostolicam benedictionem. Mota olim a bonæ memoriæ... Ambiani Episcopo super vestri subjectione monasterii quæstione ac coram felicis recordationis Innocencio papa prædecessore nostro aliquandiu agitata, nos tandem, cum quæstio eadem ad nostrum devenisset examen, monasterium ipsum, de fratrum nostrorum consilio, liberum decrevimus et ad solum Romanum pontificem pertinere; sed venerabilis frater noster.... Ambianensis Episcopus proponens quod vos secundum privilegium bonæ memoriæ Alexandri papæ prædecessoris nostri chrisma et oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum, ordinationes monachorum vel clericorum, qui ad sacros ordines sunt promovendi, ab eo petere ac recipere debeatis, quasdam super hoc a nobis contra vos litteras impetravit ; cumque per venerabilem fratrem nostrum... Silvanectensem Episcopum et ejus collegam quos super iis vos et idem Episcopus arbitros elegistis, ad nos partem utramque mandaverimus evocari, vestro tandem et alterius partis procuratoribus in nostra præsentia constitutis, in recipiendis consecrationibus altarium seu basilicarum et ordinationibus monachorum vel clericorum ab Ambianensi Episcopo, communicato fratrum nostrorum consilio, vos decrevimus non teneri: super receptione, chrismatis et olei, taliter providentes quod ea ab Ambianensi recipiatis Episcopo, si ea vobis gratis et sine pravitate aliqua voluerit exhibere: alioquin liceat vobis quemcumque malueritis catholicum adire antistitem, gratiam et communionem apostolicæ sedis habentem, qui nostra fretus auctoritate vobis quod postulatur impendat. Ambianensis tamen Episcopus, ex hoc quod præmissa vobis exhibet in monasterio vestro, quod ad nos, ut dictum est, specialiter pertinet, nullam jurisdictionem sibi

Ex Chronic. D. Cotron. Anno 1228.

Thomas Præpositus, magister Christianus, canonici Ambianenses, universis Christi fidelibus ad quos præsentes litteræ pervenerint salutem in vero salutari. Noverit universitas vestra, quod cum religiosi abbas et conventus sancti Richarii in Pontivo Ambianensis diœcesis, venerabilem patrem M., Dei gratia Episcopum Belvacensem auctoritate apostolica coram nobis traxissent in causam super dampnis et injuriis sibi ab eodem Episcopo illatis, ut dicebant, occasione procurationis quam idem Episcopus in curte ipsorum, in villa de Civincort sita in diocesi Belvacensi, ab eis sibi petebat impendi, dicens locum ipsum esse prioratum et ipsos in Ecclesia parochiali ejusdem villæ jus patronatus habere, et æstimabant dicti abbas et conventus dampua dicta et injurias ad summam sexaginta librarum parisiensium, die eidem Episcopo assignata ad respondendum, tertio collega nostro magistro B., archidiacono in Pontivo, causa studiorum absente, comparens coram nobis magister Berengarius, præfati Episcopi legitimus procurator, confessus est in jure memoratum Episcopum diligenter inquisisse quod locus ille prioratus non erat, nec ipse ad ejusdem loci visitationem accedere debebat, nec ratione ejusdem loci seu par

CHARTE DE FONDATION DE LA CHAPELLE DE SAINTE MARGUERITE, AU VAL DES LÉPREUX.

Ex Chronic. D. Cotron. Anno 1238. Universis præsentes litteras inspecturis magister Alermus de Nolliaco, canonicus et officialis Ambianensis, salutem in Domino. Noverit universitas vestra quod cum Hugo Lichos vendidisset Richaldi Perache viginti tria jornalia terræ sita in territorio de le Loche, quæ tenebat in feodum a Raynero d'Yeucort, qui Raynerius eadem cum aliis terris tenebat ab abbate et conventu Sancti Richarii in Pontivo in feodum pro octoginta libris parisiensibus, hæredis Hugonis et uxoris suæ interveniente consensu, ipso Raynero præsenti et assensum præstante et omne jus quod habebat in dicta terra quittante; eamdem terram caritatis intuitu concesserunt dicti abbas et conventus ad opus capellaniæ pro animabus Inge ranni Perache et Richaldis uxoris suæ insti tuendæ, in terra supra dicta solam decimam eo modo quo prius habebant sibi reservantes; cui etiam venditioni, Hugonis concessioni, ac quittationi præfati Rayneri benignum præbuerunt assensum. Præterea sciendum est quod eadem Richaldis ad opus capellaniæ prædictæ emit a Manessero de Nolliaco quinque jornalia terræ

sita in territorio de Noeriis juxta terram beatæ Mariæ de Troussencort, quæ a prædictis abbate et conventu tenebat idem Manasserus ad terragium, decimam et corveias, quas eidem Richaldi quittaverunt, sibi solam decimam et terragium reservando. Sciendum est insuper Bernardum vavassorem vendidisse dicta Richaldi octo jornalia terræ sita in territorio de Troussencort juxta terram Radulphi Perache ad opus dictæ capellaniæ, quæ dictus Bernardus tenebat ab eisdem abbate et conventu, per terragium, decimam et corveias, quæ dictæ Richaldi quittaverunt omnia, solam decimam et terragium, sicut superius est expressum, sibi reservantes. Sciendum est etiam Hugonem Basin et uxorem ejus in decim jornalia terræ sita in territorio de Noeriis quæ tenebat a Roberto de Noeriis, quæ etiam idem Robertus ab iisdem abbate et conventu tenebat in feodum, vendidisse prædictæ Richaldi Perache ad opus capellaniæ prænotatæ, salvo jure prædictorum abbatis et conventus in his undecim jornalibus, eo modo sicut ante venditionem habebant et istam terram cum aliis supradictis caritatis intuitu concesserunt prædicti abbas et conventus ad opus capellaniæ pro animabus Ingeranni Perache et Richaldis uxoris suæ instituendæ, ita quod quicumque in dicta capellania fuerit pro tempore institutus, solvat supradictis abbati et conventui pro servitio quolibet anno triginta solidos parisienses in festo depositionis Sanctissimi patroni sui Richarii in Aprili, et pro relevagio quislibet capellanus de novo institutus, in eodem festo primo sequenti novam institutionem suam, semel quoad vixerit, unum cereum duarum librarum ecclesiæ eorum persolvet, in propria persona deferens, nisi probabili impedimento fuerit impeditus, in quo casu per alium ad eos deferre tenebitur. Si vero capellanus pro tempore institutus in solutione dicti servitii et relevagii existeret in defectu, ipsi tanquam domini dictas terras possint saisire, donec eisdem de servitio vel relevagio esset plenarie satisfactum, non obstante eleemosina in manibus et potestate episcopi Ambianensis ad usum capellaniæ in perpetuum conferendæ resignata; nec possunt prædicti abbas et conventus aliquid in dictis terris ultra, præter servitium et relevagium reclamare, nec fructus

quacunque alia occasione arrestare : imo capellano instituto prædictum servitium et relevagium tenentur contra omnes qui lege et jure stare voluerint, quantum ad dictas terras tanquam domini garandire. Præterea sciendum est quod in capellania ista quicumque fuerit. institutus, nullo modo poterit terras prænotatas vendere nec alienare nec in manus religiosorum transferre, nec sine assensu prædictorum abbatis et conventus hospitibus tradere, et sciendum est quod, quicunque fuerit capellanus institutus, nec tenetur ad placita et judicia eorumdem interesse, nec expeditionem aliquo casu eisdem solvere, salvo tamen jure prædictorum abbatis et conventus in decimis et terragiis, servitio et relevagio prædictarum terrarum eo modo sicut superius est expressum. In cujus rei testimonium et munimen has præsentes litteras confici fecimus, sigillo curiæ Ambianensis roborari.

Actum anno domini millesimo ducentesimo tricessimo octavo, mense junio.

Sigillum appendet sub duplici lacu bombicino rubri coloris.

Richarii corpore pretioso, quod miraculorum fulgens diversitate, locum ipsum et honoris plenitudine et perspicua dignum constituit dignitate. Cum itaque in ipso monasterio cultus vigeret divini nominis et vitæ splenderet observantia regularis, nos pie volentes ut ipsum circa Deum et Romanam ecclesiam sincera semper devotione proficiat, et apud homines famoso decore concrescat, tuis precibus inclinati, mitræ, annuli, tunicæ, dalmaticæ ac sandalium usum nec non potestatem benedicendi pallas altaris, calices, et indumenta sacerdotalia tibi, tuisque successoribius ad opus monasterii, in perpetuum duximus concedendum. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostræ concessionnis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autum hoc attentare præsumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.

Datum Perusii, die X calend. Martii, Pontificatus nostri anno decimo.

Plumbum pendet ut supra. (In aliis litteris apostolicis).

BULLE DU PAPE INNOCENT IV.

Privilège des insignes pontificaux accordés à l'abbé de Saint-Riquier.

Ex Chronic. D. Cotron. Anno 1253.

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio Galtero abbati monasterii sancti Richarii in Pontivo, ordinis sancti Benedicti, ad romanam ecclesiam nullo medio pertinentis, Ambianensis Diœcesis, salutem et apostolicam benedictionem. Locis pia religione conspicuis, in quibus divinæ gloria majestatis frequentia devotæ laudis attollitur et virtutum studio deservitur, debet apostolicæ sedis circumspecta benignitas super iis quæ sunt honoris et gratiæ ad illorum decorem perpetuum se munificum exhibere. Sane monasterium tuum, ad jam dictam sedem nullo pertinens mediante, glorioso thesauro mirabilis in sanctis Dominus insignivit, beati scilicet

BULLE DU PAPE INNOCENT IV.

Protection générale apostolique.

Ex Chronic. D. Cotron. Anno 1253. Innocentius episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis abbati et conventui monasterii sancti Richarii in Pontivo, ordinis sancti Benedicti ad Romanam ecclesiam nullo medio pertinentis, Ambianensis Diœcesis, salutem et apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, tam vigor æquitatis quam ordo exigit rationis, ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, personas vestras et locum, in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus bonis quæ inpræsentiarum rationabiliter possidetis aut in futurum justis modis præstante domino poteritis adipisci,

sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, specialiter autem terras, possessiones, redditus vestros et alia bona vestra, sicut ea omnia juste et pacifice possidetis, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus, et præsentis scripti patrocinio commisimus. Nulli ergo ommino hominum liceat hanc paginam nostræ protectionis et confirmationis infringere vel ei temerario ausu contraire. Si quis autem hoc attentare præsumpserit, indignationem Omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.

Datum Perusii, XIV calend. Januarii, Pontificatus nostri anno decimo.

Plumbum appendet ut supra.

Ex. Chronic. D. Cotron. Anno 1253.

Innocentius episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio... Abbati monasterii sancti Richarii in Pontivo, ad Romanum ecclesiam nullo medio pertinentis, ordinis sancti Benedicti, Ambianensis Dioecesis, salutem et apostolicam benedictionem. Ex parte tua fuit nobis humiliter supplicatum ut cum observantia tui ordinis ab ipsa sui institutione multum sit rigida et difficilis ad ferendum, fuerintque post modum per felicis recordationis Gregorium Papam prædecessorem nostrum superaddita statuta gravia diversarum pænarum adjectione vallata, ne contingat sub tantis oneribus deficere oneratos, providere super hoc paterna sollicitudine curaremus. Attendentes igitur quod expedit calamum quassatum non conteri et in erasione æruginis vas non frangi, devotionis tuæ precibus inclinati, præsentium tibi auctoritate concedimus, ut super observatione statutorum ipsorum quæ de tuæ substantia regulæ non existunt, tu ac successores tui cum monasterii tui, ejusque membrorum monachis præsentibus et futuris libere dispensare possitis, iis casibus duntaxat excep

tis, super quibus in eadem regula est dispensatio interdicta in quibus casibus dispensandi super pœnis adjectis et irregularitatibus quas tui subditi hactenus incurrerunt vel incurrent de cetero, eosque absolvendi ab excommunicationis vinculo, quo ipsos ob transgressionem prædictorum statutorum involvi contigit vel continget, injuncta sic absolutis pœnitentia salutari, libera sit tibi et eisdem successoribus de nostra permissione facultas dandi subpriori nihilominus monasterii tui ac ipsius successoribus hujusmodi dispensationis et absolutionis beneficium, si fuerit opportunum, indulgentes auctoritate præsentium potestatem, non obstantibus aliquibus litteris ad venerabilem fratrem nostrum... Ambianensem episcopum vel quemcumque alium ab apostolica sede sub quocumque tenore directis et processibus habitis per eosdem de quibus forsitan oporteret fieri mentionem et etiam obtinendis. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostræ concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare præsumpserit, indignationem Omnipotentis Dei et Beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Perusii, X Calend. Aprilis, pontificatus nostri anno decimo.

Plumbum appendet ut supra.

est: scilicet quod dicti abbas et conventus contra dictos maiorem et juratos et eorum communiam proponebant, quod in tribus diebus festi sancti Richarii in octobri tota juridictio, dominium et commodum festi ejusdem ad ipsos abbatem et conventum pertinebat, quæ dicti maior et jurati ad plenum non confitebantur, ordinatum est quod tota juridictio, dominium totum et commodum festi ejusdem ad dictos Abbatem et conventum, quantum ad vicecomitatum pertinet, pertinere debet, hoc excepto quod, quidquid in hoc erit judicandum, judicari debet per maiorem et juratos prædictos. De secundo enim articulo qui talis est scilicet quod dicti Abbas et conventus contra dictos maiorem et juratos et communiam proponebant, quod ipsi abbas et conventus in dicto festo tres vicecomites ad ipsorum voluntatem ponere poterant et debebant et ex adverso dicti maior et jurati dicebant quod in dicto festo unus solus vicecomes esse debebat et quod ipse vicecomes homo de eorum communia esse debebat. Ordinatum est quod unus vicecomes in dicto festo amodo erit: et ex parte dictorum abbatis et conventus ac etiam pro eorum voluntate ponetur ibidem, dum tamen clericus vel ipsorum homo nobilis non existat; qui etiam vicecomes illos, quos in dicto festo capit, durante festo eodem, in prisione dictorum abbatis et conventus facta infra muros villæ sancti Richarii et in villa extra ambitumabbatiæ et grangiæ imprisionabit, prout hactenus fieri est consuetum. De tertio vero articulo qui talis est scilicet quod dicti abbas et couventus contra dictos maiorem et juratos et communiam proponebant quod toti frocci villæ Sti Richarii et ipsorum froccorum juridictio ac commodum ad ipsos pertinebat, ordinatum est quod dicti abbas et conventus dare licentiam possunt, tamquam domini, operandi seu ædificandi in froccis ejusdem. Et dicti maior et jurati ire possunt ad locum de quo operandi seu ædificandi data erit licentia, et utrum in dampnum villæ hoc cedat vel non videre : et hoc, si in ipsius villæ dampnum cedat, contradicere. Item possunt ipsi abbas et conventus in froccis ipsis furcos ad fimos capere, prout hactenus ab eis fieri est consuetum. Possunt etiam ipsi abbas et

conventus stalla portabilia capere, prout ab ipsis hoc fieri est hactenus consuetum, in duobus vicis, scilicet a porta Hairon Sti Richarii usque ad Hospitale.villæ ejusdem, et a prima porta vici Habengue usque ad domum Thomæ cellerarii, salvo in aliis locis villæ ejusdem jure abbatis et conventus, ac Burgensium prædictorum, hoc insuper excepto quod dicti abbas et conventus stalla ipsa levare, durante festo Sti Richarii prædicto, non possunt. De quarto vero articulo qui talis est, quod dicti abbas et conventus contra dictos maiorem, juratos et communiam proponebant quod ipsorum abbatis et conventus servientes et de ipsorum mensa viventes a villa sancti Richarii banniebant et capiebant et justiciabant, quæ de jure facere non poterant, ut dicebant abbas et conventus prædicti, ordinatum est quod maior et jurati prædicti servientes ipsorum abbatis et conventus infra abbatiam et extra in locis eorum manentes et de pane ipsorum viventes, mercede eorum conductos, bannire, capere aut etiam justiciare non possunt, nisi et in præsenti ceperint delicto, in quo casu ipsos justiciabunt, dum tamen delictum ipsum tantum existat, quod ex ipso debeat fieri justitia. Si vero delictum ipsum dubitabile exstiterit, scilicet non notorium neque manifestum, liberabuntur servientes dicto abbati, secundum dicti delicti quantitatem puniendi et tunc ipse abbas secundum ipsius delicti quantitatem punire debet eosdem. Quod si non fecerit abbas prædictus, de defectu ipso maior et jurati trahere possunt ad Baillivum Ambianensem, vel domini regis servientem in loco ipso existentem. Si vero contingeret dictos abbatem et conventum excipere aliquem de communia in servientem, maior et jurati justiciabunt eum tamquam unum alium de communia, quantum ad communiam pertineret. Item ordinatum est quod dicti maior et jurati homines abbatis et conventus de extra eorum banleuca coram ipsis non possunt citare, nec etiam eos occasione defectus ipsius citationis ex villa Sti Richarii bannire. Non possunt etiam, ut ordinatum est, maior et jurati homines ipsorum abbatis et conventus eorum banleuca coram ipsis citare, nisi ratione delicti vel obligationis, facti vel factæ infra banleucam, tantum in quibus casibus licitum erit ipsis maiori et juratis justiciare eos