Imágenes de páginas
PDF
EPUB

del 943, che contiene come Atenolfo conte di Tiano chiamato in giudizio innanzi ai Giudici Capuani, restituì al monastero di S. Maria in Cingla due Corti in Vairano in sito detto Tora e Grottola, a piè del monte S. Eleuterio nel territorio di Tiano, che furono donate da Gisulfo: e poichè quel Diploma non ancora vide la luce, ne avvisiamo pubblicarlo la prima volta.

(Caps. XLV111 — fasc. I. n. VII.)

.....Nos vir gloriosissimus Gisolfus Dei providentia Summus Dux Longobardorum Gentis, motus Dei Omnipotentis misericordia, et ob animæ nostræ totiusque nostræ gentis salutem, quam et per rogum Majonis Comitis nostri concessimus in Monasterio Beata et gloriosæ Dei Genitricis semperque Virginis Marie, quod ab olim constructum est in locum, qui nominatur Cingla, in quo Acetruda Deo digna Abbatissa præesse videtur inclitas duas curtes nostras, quas habemus in finibus Teano loco Bairanum, et sunt ambo conjunctæ, quarum una nominatur ad Gruttule et altera ad Tora, habente finis prædictas curtes, ab una parte qualiter vadit per pedem de Monte S. Leuttherii, et ab inde qualiter juxta eundem montem descendit in fluvio Bulturno, ab alia parte qualiter ascendit per medium albeum prædicti fluminis usque in ribo, qui nominatur de Bagnula de tertia parte prædicto ribo, qui decernit inter has curtes et terra præfati monasterii, de quarta parte fine ribulus, qui intrat in prædicto ribo, et qualiter ascendit prædicto ribulus usque in eo loco, unde egreditur, et ab inde in ipsa Surgente, ex quibus aqua viva egreditur, et ab inde in prædictum pedem de Monte S. Leutherii, qui est prior finis. Has autem prædictas curtes qualiter de fine in fine prænotabimus cum diversis cespitibus suis, et cum biis et aquis, cum omnibus pertinentiis earum. Insimul cum ipsa Ecclesia S. Cecilii infra prædictas fines ædificata, et cum septem condomas de nostris serbis in prædictis curtibus habitantibus: Idest filii et nepotes Gaidosolii cum filiis et filiabus eorum et filii et nepotes Sinoaddi, et filii et nepotes Marzuc coli, et filii, et nepotes Lupicis cum filiis et filiabus eorum, et filii et nepotes Luperissi, et filii et nepotes Sanduli, et filii et nepotes Bonusoli, cum filiis et filiabus eorum. Hæc omnia quæ prediximus nostra excellentissima potestas in prædicto Sancto Canobio concessi ad perpetualiter habendum, et possidendum. Scripto præcepto ipse per Bertari No tario. Actum in hunc Sacrum Benebentanum nostrum Palatium, mense Septembrio. Indictione quarta decima.

F.

SUL PRIVILEGIO DI PAPA ZACCARIA.

Del Privilegio originale che papa Zaccaria concesse alla Badia ora non avanza che il solo suggello di piombo, di cui ne pubblichiamo il disegno. Tra le copie che sono nell'Archivio la più antica è quella scritta in una pergamena dell' XI secolo. La prima scrittura che faccia menzione del Privilegio di Zaccaria è il precetto di Carlo Magno pubblicato dal Muratori (1), col quale conferma alla Chiesa Romana le donazioni di Pipino; in questo leggesi: Igitur Casinense monasterium B.P. Benedicti nullius ditioni vel juri est subditum: habet tuitionem ab Apostolica sede, a cujus Pontifice Zacharia Petronacem virum Dei restauratum est...... Habet Privilegia (Monasterium Casinense) suæ tuitionis a Romanis Pontificibus et Zacharia... Bello argomento si è questo dell'autenticità di quel Privilegio: perocchè, scorso non molto tempo da che venne emanato, era tenuto come vera scrittura di Zaccaria, ed erano riconosciuti quei Privilegi che colla scritta pontificia furono concessi ai Cassinesi.

per

Onorio III, volendo che i monaci di S. Martino di Ungheria godessero di quelli stessi Privilegi, in una Bolla che emanò a favore di loro inseri de verbo ad verbum il Privilegio di Zaccaria (Vindiciae Diplomatis quo S. Stephanus monasterium S. Martini de Sacro Monte Pannonia Ord. S. Benedicti anno MI fundaverat, a P. Chrysostomo Novak ad amicum contra anonymam epistolam nuper sparsam conscriptæ. Budæ 1780, m. 8.)

La scritta originale.di quel Privilegio esisteva nel XIII secolo: imperocchè, essendo rosa questa dal tempo, i monaci Cassinesi, a perpetuarne la memoria, pregarono papa Gregorio IX che tutta la scrivesse in una sua Bolla. Gregorio così fece,

(1) Antiqu. Ital. Med. Evi. Tom. 5. Diss. 69. pag. 837.

TOM. I.

6

82

e quella Bolla contenente il Privilegio di Zaccaria esiste originale nell'Archivio Vaticano. (Regest. Greg. IX anno V. num. XXXI fol. 76 a tergo). Ed eccone il principio in volgare.

massime

« Gregorio vescovo servo de' servi di Dio all'Abate e congregazione Cassinese, diletti figliuoli, salute ed apostolica benedizione Avendoci non ha guari devotamente ed umilmente richiesti con molta istanza di preghiere, perchè noi comandassimo, venisse inscritta in una nostra Bolla il Privilegio dalla buona memoria di Zaccaria nostro predecessore concessa al vostro monastero, a cagione della sua vecchiezza, perchè logoro in maggior parte il filo cui era legata la Bolla, e perchè non era il formato de' caratteri come il moderno: noi diligentemente esaminato l'anzidetio Privilegio, perchè non vadano perduti i diritti di quel monistero, lo facemmo trascrivere de verbo ad verbum, dandogli tale un vigore, che per questo non si conceda a quel monistero un diritto maggiore di quello che gli viene dal detto privilegio, essendo nostra mente conservare l'antico diritto, non concederne nuovo. »

Non so poi come Angelo della Noce nella chiosa alla Cronica di Leone pag. 103, si avvisi essere nell' Archivio Cassinese l'originale scrittura del Privilegio di Zaccaria. E non s'avvide il valentuomo che i caratteri della pergamena che lo contiene sono dell' XI secolo, e non dell' VIII, sebbene in quelle differenti epoche usassero di caratteri Longobardi ?

PRIVILEGIUM PAPE ZACHARIÆ.

(Caps. prima Diplom. fas.o primo, num. 1.o)

Zacharias papa servus servorum Dei omnibus Ecclesiæ Catholicæ filiis salutem et Apostolicam benedictionem. Omnipotenti Deo, cujus melior est misericordia super vitas, gratias agimus, qui gloriosus in sanctis suis atque mirabilis est, et virtutes suas ubicumque vult ineffabili bonitate ostendit. Ipse quippe dignationis suæ potentia beatissimum Benedictum patrem omnium constituit monachorum. Ipse eum monasticæ legis latorem, et operatorem esse disposuit. Ipse illius meritis Casinense monasterium in quo et sanctissime vixit et gloriosissime obiit, omnibus per totum orbem monasteriis clementi benignitate præfecit. Qui pater sanctissimus dum vitam heremiticam duceret, divina revelatione monitus

ad eumdem locum pervenit, duobus se angelis comitantibus, cum beatissimo Mauro ac Placido Tertulli patricii filio, aliisque nonnullis. Ubi templa idolorum destruens, monasteriumque construens, apostolicis illum decoravit virtutibus. Inter quæ, dum ei revelatum fuisset quod supradictus locus esset destruendus, ob id inconsolabiliter fleret, Omnipotentis Dei ad se vocem audivit dicentem: Noli, probatissime ac electissime Benedicte, pro his quæ huic eventura didicisti loco mostum gerere animum, quoniam quod semel a Deo præfixum est, immutabile, atque irrevocabile est, solis tibi tuo merito concessis habitantium in loco animabus. Sed aderit omnipotentis consolatio Dei, quæ locum istum in ampliorem, et multo meliorem quam nunc est restituet gradum; et hujus ordinis doctrina de hoc iterum per totum orbem radiabit loco. Quod post ejusdem Patris obitum consumatum est. Nam a Longobardis pervasum, et igne crematum est; fratres autem ad Apostolicam sedem venientes, ex concessione sancti prædecessoris nostri Pelagii juxta Lateranense Palatium monasterium construxerunt, atque per prolixum tempus habitaverunt. Sed cum jam Omnipotens Deus censuisset Casinense cœnobium restaurare ac cænobialem institutionem, quæ inde principium sumpserat, ex eodem loco propagare, a reverendissimo Gregorio Tertio prædecessore nostro Petronax dilectus filius noster est ad restaurandum directus. Qui dum ad eumdem locum venisset, comunis pater noster Gregorius ex hoc mundo migravit: sed post ejus excessum in sede Apostolica cum parvitas nostra successisset, opus ab illo cæptum in restauratione ejusdem cenobii, adjuvante Deo, ad finem usque perduximus. Hoc autem eo die quo sanctissimi Patris ecclesiam dedicavimus, parvitas nostra obtulit. Libros scilicet sanctæ Scripturæ, et librum Regulæ quam sanctissimus Pater manu propria scripserat, pondus etiam libræ panis et mensuram vini, necnon diversa ad ecclesiasticum ministerium ornamenta, et possessiones apostolica liberalitate concessimus. Qualiter autem ejusdem Patris pignora sororisque ejus sunt posita perspicientes, ac intemerata invenientes, pro reverentia tanti patris tangere minime ausi sumus. In dedicatione vero ejusdem dum illum una cum tredecim archiepiscopis, et sexaginta octo episcopis adessem, idem dilectissimus filius noster postulare cæpit quatinus possessiones, quæ eidem monasterio oblata sunt a quibusque fidelibus, per nostrum privilegium roboraremur. Illorum desideriis, utpote amabilium, annuentes, hæc per præsens privilegium quæ a nobis aliisque fidelibus concessa sunt in eodem loco in perpetuum corroboramus. Ecclesias quas sanctus Pater construxerat una cum omnibus pertinentiis suis, Castrum Casinum cum pertinentiis suis, villam que dicitur Eucheliam cum pertinentiis suis; monasterium, nec non decem et octo curtes quas Tertul

*

lus patricius una cum Placido filio suo beato Benedicto obtulit cum servis septem millibus, et portu Panormitano et Messano. Ecclesiam sanctæ Crucis et sanctæ Mariæ in Tremiti cum pertinentiis suis; monasterium sancti Joannis in Venere cum pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Cassiani, et S. Mariæ in Cingla eum omnibus ecclesiis et pertinentiis suis; monasterium S. Mariæ in Plumbarola cum pertinentiis suis; curtem de territorio Gentianæ cum pertinentiis suis, nec non et portum Trajectensem, et Vulturnensem, et totam piscariam de civitate Lisina una cum ecclesia sancti Focali, aliisque ecclesiis ibi vobis pertinentibus. Concedimus etiam vobis atque in perpetuum confirmamus et corroboramus cuncta in circuitu tam campestria quam montana, quæ dilectissimus filius noster Gisulfus Beneventanorum Dux in perpetuum eidem monasterio concessit, per has videlicet terminationes et fines. Quemadmodum incipit ab ipso fluvio qui dicitur Carnellus, et ascendit per aquam que vocatur Bantra usque in rivum siccum ; et sicut ascendit per ipsum rivum usque in furcam sancti Martini, et idem ascendit per Serras et vadit in montem qui dicitur Tisinus, et sic inde pergit in Pesclum Corvarum, et qualiter vadit per ipsas serras ad furcam quæ dicitur Poplum, et inde pergit ad lacum qui vocatur Vitecosus, et inde vadit ad Aquam - fundatam, et ascendit in montem de Sile, et vadit exinde in caput aquæ de Rapido, et inde ascendit in montem qui dicitur Caballus, et pergit in montem qui vocatur Rendenaria major, et inde per serras montium venit ad Rendenariam minorem, et qualiter inde directe vadit per pedes montium qui vocantur Freselonam, et pergit in aquam de Mellarino, et descendit per eamdem aquam cum utrisque ripis, et vadit in parietes de Balnearia, et inde vadit per locum qui dicitur Anglone, et ascendit ad Furcam de Valleluci ; et quomodo vadit per ipsas serras montium, et descendit ad petram scriptam, et exinde ascendit ad serras montis qui dicitur Orticosa; et quomodo vadit per terras montium et pervenit ad Pesclora quæ vocantur Falconara; et qualiter vadit per duos montes quorum unus vocatur Spinacius, alter Porcacius; et qualiter inde vadit per cristas montis qui vocatur Caira, et descendens venit ad petras super aquam Vivolam, et ascendit ad collem Genberuti, et descendit in quercetulum, et inde in fossatum juxta Sanctum Damasum; et exinde directe pergit in silicem loco ubi dicitur arcus Gezzuli; et qualiter vadit ad lacum qui vocatur Redeprandi; et quemadmodum inde pergit in Garnietum, et inde in rivum qui dicitur Maroze; et qualiter descendit in ipsum fluvium Carnellum, et per eumdem fluvium ascendit in aquam quæ nominatur Cosa; inde per serras montis S. Donati, inde super monticellos de Parri descendens vadit ad Pesclos qui sunt in Pede montis qui dicitur Balba, inde per duos leones, et inde pergens ascendit per serras

« AnteriorContinuar »