Katalog

's R. E. M. Nias ongetwijfeld het beste vertegenwoordigd; wat daarvan is bijeengebracht kan, voor zoover door ons kan worden nagegaan, eene vergelijking met andere, ook groote buitenlandsche verzamelingen (Weenen, Florence, Barmen) doorstaan; in alle groepen zijn òf de voorwerpen zelf, òf waar dit door omvang of groote kostbaarheid onmogelijk was, goede modellen voorhanden; aan verscheidenheid geen gebrek, vooral op het gebied van wapens en ander krijgstuig, op Nias trouwens in overvloed voorhanden. Ook op het gebied van den godsdienst is eene uitgebreide verzameling aanwezig; omtrent de benaming en beteekenis der talrijke beelden is men echter eerst sedert kort en nog niet geheel tot klaarheid gekomen.

Meer dan de helft der Niasverzameling bestaat uit eene schenking van den toenmaligen Controleur CH. L. J. PALMER VAN DEN BROEK, zeer waardevolle bijdragen leverden ook zijn ambtgenoot E. W. W. G. SCHRÖDER en Dr. M. J. KLEYER; het uitstekend afgewerkt woningmodel schonk de toenmaligen Inspecteur der Post-, en Telegraafdienst J. D. PASTEUR.

Veel minder omvangrijk is de verzameling der Mentawei-eilanden en het Museum te Berlijn is in dit opzicht veel rijker; wel bezitten wij tal van wapens en verscheidene, meestal door wijlen VON ROSENBERG geschonken voorwerpen van ouden datum, maar in vele opzichten is de verzameling nog zeer onvolledig; moge de verschijning van dezen catalogus er aanleiding toe geven, dat de hoogst gewenschte aanvulling, waartoe thans nog de mogelijkheid bestaat, plaats vinde!

Van Enggano zal spoedig elk ethnographisch voorwerp eene merkwaardigheid zijn en daarom kan het R. E. M. zich gelukkig achten in het bezit te zijn van eene vrij groote collectie van dat eiland; wel is die niet geheel volledig, doch dank zij de vrijgevigheid van VON ROSENBERG, Dr. WIENECKE en vooral van den toenmaligen controleur O. L. HELFRICH, bevinden zich daarin stukken van groote ethnographische waarde; ik noem hier slechts de zeer oude speren, een knots, een buisje van boomschors; ook de kralensieraden en modellen van huizen, hoewel minder zeldzaam, zijn van beteekenis. Op de Oostelijke eilanden spiegelt zich de groote beteekenis van de visscherij ten duidelijkste in de verzamelingen af; tal van vischtoestellen in originali of in model zijn aanwezig; voor de tinproduceerende eilanden komen hierbij verscheidene modellen op de tinwinning betrekking hebbende en voor het meerendeel destijds vervaardigd om de waarde van die industrie op tentoonstellingen in het licht te stellen. Overigens zijn de verzamelingen van Banka en Billiton niet van bijzondere beteekenis; van Riouw en de naburige eilanden zien wij talrijke modellen van vaartuigen, weefsels en kostbare wapens. De in 1882 daar regeerende Onderkoning schonk bovendien goed uitgevoerde modellen van verschillende woningen. Omtrent de modellen van vaartuigen moet ik verwijzen naar het opgemerkte bij de bespreking van groep VI.

Bij de bewerking van dit deel hebben zooveel mogelijk als voorbeeld gediend de deelen I en II (Borneo) van dezen catalogus, voor zoover deze mij reeds ten dienste stonden. Dat hier en daar de opschriften en onderverdeeling der groepen wijziging moesten ondergaan is uit den aard der zaak duidelijk, zoo ook dat enkele groepen bij sommige eilanden geheel moesten uitvallen. Voor de lange lijst van aanvullingen en verbeteringen bied ik mijne verontschuldiging aan; het gelukte mij eerst de beschikking over SUNDERMANN'S Niasch-Duitsch woordenboek te verkrijgen, toen de eerste bladzijden reeds waren afgedrukt. Toch heb ik de aanvullingen, waartoe de raadpleging van dat werk aanleiding gaven en die meerendeels dienden als bewijzen voor de juiste opgave der inlandsche namen door de schenkers, in het bijzonder met het oog op de tegelijk met

deze verschijnende Duitsche uitgave, niet achterwege willen laten. Er zij hier in herinnering gebracht, dat in dit woordenboek, wat betreft de Niassische woorden, de Nederlandsche schrijfwijze is gevolgd en verder o overeenkomt met eene eenigszins genasaleerden keelklank o en w met de Engelsche w in Wales. De beschikking over het door SUNDERMANN gebruikte teeken õ werd eerst na het afdrukken van blz. 200 verkregen en zoo kon dit eerst in het aanhangsel worden gebruikt.

Een andere reden voor den grooten omvang van het „Aanhangsel" ligt in het ontvangen, in den loop van het jaar 1907 van de zendingen van den Heer E. W. W. G. SCHRÖDER (serien 1620 en 1629), die op zich zelf reeds een aanhangsel waard zouden zijn. Bij de opgave der inlandsche namen in deze serien is, voor zooveel mogelijk, de door den Heer SCHRÖDER gebruikte schrijfwijze gevolgd.

Omtrent de bij de beschrijving gevolgde techniek zijn, naar ik hoop, verklaringen overbodig; om misverstand te voorkomen zij hier evenwel opgemerkt, dat met den „steel" van eene lanspunt bedoeld wordt het meestal ronde of vierhoekige stuk dat zich onder het blad bevindt, met huls" de bekleeding van metaal waarin de steel, resp. de punt eindigt. Bij de beschrijving van dolken en zwaarden is het wapen gedacht in de hand van den beschouwer met de punt naar boven; de uitdrukkingen boven, beneden, voor en achter enz. worden daardoor duidelijk; de scheede is gedacht, zooals zij wordt gedragen, dus met de mond naar boven; wat daarbij onder „buitenzijde" te verstaan valt, is wel te begrijpen.

Ten slotte een woord van hartelijken dank aan allen, die mij bij dit werk met woord en daad ter zijde stonden, vooral aan hem, in wiens geest ik meen te handelen, door zijn naam hier te verzwijgen, maar wien ik moeilijk mijn dank zou kunnen uitdrukken.

Maart 1908.

H. W. FISCHER.