COMMUNICATIONS.

J.

Comptes de l'expédition d'Édouard Ir en Flandre.

(Par M. le baron KERVYN DE LETTENHOVE, président de la Commission.)

L'expédition d'Édouard Ier en Flandre, à la fin du XIIIme siècle, avait moins pour but de venir en aide à Gui de Dampierre que de renouveler contre la France la ligue puissante qui avait échoué à Bouvines. Cette fois Philippe le Bel fut assez habile pour triompher, même sans combattre, et les Anglais retournèrent aux bords de la Tamise sans avoir rien entrepris de sérieux.

Les comptes relatifs à la chevauchée d'Édouard Ier sont conservés au British Museum. Nous en avons cité naguère quelques lignes qui se rapportent au poëte Adenésle-Roy; il est d'autres passages qui méritent également d'être recueillis.

Nous plaçons à la suite de la description du manuscrit quelques extraits empruntés aux chapitres qui concernent le séjour du roi d'Angleterre en Flandre.

Brit. Mus., Add. Ms. 7965.

1. Titulus de elemosina regis Edwardi, filii R[egis] Henrici, soluta per elemosinarium suum et per clericos garderobae suae a festo sancti Edmundi r[egis] et martyris,

anno regni regis E[dwardi] praedicti vicesimo quinto incipiente, usque ad idem festum anno revoluto, tempore Johannis de Drokenesford, custodis garderobae regis, et Johannis de Benstede tunc contrarotulatoris eiusdem garderobae. ff. 2-4 b., f. 6-11.

2. Titulus de necessariis diversis emptis et provisis pro rege Edwardo filio R[egis] Henrici, liberis suis, et vallectis de hospitio suo et aliis, et de equis emptis pro ipso rege, diversis officiis hospitii sui versus partes Flandriae, et pro ducissa Brabantiae et comitissa Holl[andiae] filiabus regis, contra passagium earum versus partes proprias una cum expensis nuntiorum sollempnium missorum usque Cameracum et alibi in nuntiis regis praedicti, et una cum vadiis quorundam qui non sunt ad vadia dicti regis in rotulo mar[iscalciae] suae, et cum calciamentis diversorum vallectorum de officiis et garc[ionum] de hospitio suo, a festo sancti Edmundi r[egis] et mart., et cetera, ut supra titulo de elem[o]sina. ff. 126-35.

3. Necessaria empta et provisa apud Plymuth contra flotam versus Vasconiam. Anno r[egni] r[egis] E[dwardi] XXVt ff. 36-37.

4. Necessaria provisa pro flota navium apud Wynchelese congregata contra passagium regis versus Flandriam anno regni sui XXV. f. 376.

5. Necessaria provisa pro flota navium apud Sandwicum congregata pro passagio dom. Roberti filii Pagani et aliorum versus Flandriam, anno XXVto, ff. 38-40.

6. Calciamenta, ff. 41-42.

7. Titulus de victualibus et alio stauro diverso emptis et provisis ad opus regis Edwardi filii regis Henrici pro guerra Flandriae a festo S. Edmundi regis et martiris, etc. ff. 43 6-49 6., ff. 52-59. Dona.

Compotus in grosso factus sub compendio de bladis et

aliis victualibus receptis tam de emptione computata et allotata superius titulo isto, quam de providentiis factis in Anglia per manus diversorum, quorum pretium hic non computatur, nec allotatur, ad opus regis pro guerra Flandriae, anno praesenti XXVto et anno vicesimo sexto in principio: qui quidem compotus continetur superius particulatim in compoto diversorum. ff. 50-51.

8. Titulus de denariis liberatis diversis militibus de hospitio regis Edw[ardi] f[ilii] Henr[ici] nomine annui feodi loco vadiorum eorundem extra guerram, una cum vadiis tam eorundem militum quam militum forinsecorum retentorum ad vadia dicti regis in guerra Flandriae a festo S. Edmundi, etc. ff. 596-63.

9. Vadia banerettorum hospitii regis in guerra Flandriae anno vicesimo quinto. ff. 64-70.

Passagium apud Sandwicum versus Flandriam ad regem, anno regni sui XXV°.

10. Titulus de vadiis balistariorum servientium regis ad arma de hospitio suo et de vadiis diversorum scutiferorum cum equis ad arma tam soldar[iorum] quam de hospitio praedicto retentorum ad vadia regis ejusdem in guerra Flandriae a festo S. Edmundi, etc. ff. 716-80.

11. Titulus de vadiis peditum, tam balistariorum quam sagittariorum, ac etiam operariorum diversorum retentorum ad vadia regis Edw[ardi] f[ilii] r[egis] Henr[ici], in guerra Flandriae a festo S. Edmundi, etc. ff. 806-87. 12. Titulus de vadiis nautarum navium in diversis flotis ad diversos portus congregatorum tam pro passagio regis Edw[ardi] f[ilii] r[egis] Henr[ici] versus Flandriam, quam ducissae Brabantiae filiae regis et comitissae Hollandiae versus propria et pro aliis diversis passagiis, anno, etc. ff. 886-1056.

13. Titulus de expensis nuntiorum et cokinorum regis

missorum diversimode in nuntium ejusdem regis, etc. ff. 1066-114.

14. Titulus de vadiis et expensis diversorum falconariorum et falconum et venatorum et canum regis, a festo, etc. ff. 1146-119.

15. Titulus de denariis liberatis pro robis militum, clericorum et aliorum diversorum de hospitio regis, a festo, etc. ff. 1206-132.

16. Titulus de ciphis, firmaculis, anulis, zonis et aliis jocalibus diversis emptis anno praesenti, etc. ff. 1336-1486. 17. Titulus de emptionibus magnae garderobae et vinorum et de expensis filiarum regis, etc. ff. 1496-154.

18. Titulus de denariis liberatis Guidoni comiti Flandriae, Joh[anni] duci Brabantiae et Joh[anni] comiti Hollandiae et Zelandiae et aliis confoederatis regis in partibus transmarinis in guerra mota inter ipsum regem et regem Franciae a festo S. Edmundi, etc. ff. 1556-156b.

19. Titulus de denariis liberatis de praestito Guydoni com[iti] Flandriae, Joh[anni] duci Brabantiae et domino Henrico com[iti] de Bar, anno praesenti, etc. ff. 15761596.

1

!

Fol. 10-11, xxviij die augusti in oblatione regis ad altare in capella sua apud La Cluse in Flandre, vij s.

xxixo die aug. in oblatione regis ad reliquias super altare in ecclesia B. M. de Ardenburch vii s. et ad imaginem B. M. in cadem ecclesia vij s., et ad altare in capella sua ibidem, vij s.-xxj s.

Eodem die in oblatione dominae Elisabeth filiae regis comitissae Hollandiae ad reliquias super altare in eadem ecclesia vii s., et ad imaginem B. M. ibid., vij s. - xiiij s.

Ultimo die augusti in oblatione regis in capella sua apud Masle in Flandre, vij s.

4

Fratribus Praedicatoribus de Brugge pro pitantia trium dierum in adventu regis ibidem mense septembri in principio, per manus fratris Johannis de Armael, xiij s.

Fratribus Minoribus ejusdem villae pro eodem, per manus fratris Johannis de Gerewyn, viij s.

Fratribus Sancti-Augustini ejusdem villae pro eodem, per manus fratris Johannis Barba, xx s.

iiij die septembris in obl. regis ad magn. altare in eccl. Sancti-Basilii de Brugge, in qua est sanguis Jesu Christi, vij s. vo die septembris in oblatione regis ad altare in capella sua apud Ardenburgh, vij s.

Nono die aug. in obl. regis ad altare in capella sua apud Grede, vij s.

Fratribus Praedicatoribus de Gandavo pro pitantia sua trium dierum in mora regis ibid. mense septembri, per manus fratris Giletti de Brugge apud Gaunt, ixo die sept., iii s. iv d.

Fratribus Minoribus ejusdem villae pro eodem, per manus fratris Hugonis de Hust, ibid., eodem die, xvs.

Fratribus S. Augustini ej. villae pro eodem, per manus fratris Salom. de Ipres, ibid., eodem die, xv s.

Fratribus de Monte-Carmeli ejusdem villae pro eodem, per manus fratris Nicholai de Ipre, eod. die, xx s.

Fratribus de Sacco ejusdem villae pro eodem, per manus fr. Johannis de Gandavo, eod. die, x s.

viij dic septembris in oblatione regis ad altare in capella sua apud Gandavum, vii s.

xvio die sept., in obl. regis ad altare in capella sua, ib., vii s. xv°. die aug., in oblatione regis ad altare in capella sua apud Odvaere vii s., et ad magnum altare in ecclesia parochiali, vii s. xiiij s.

Nicolao Rainage nuntio regis infirmato London. de elem. regis, nomine expensarum quas fecit in eadem infirmitate sua, per manus proprias apud Brugge mense septembri, vi s. viij d. Fratribus Praedicatoribus de Gandavo celebrantibus pro anima dominae Alianorae quondam reginae Angliae consortis,