Imágenes de páginas
PDF
EPUB

terza del ch. cav. Federigo Alizeri, a gran mercè nomina appena Ignazio Peschiera e Giuseppe Gaggini, per scendere senza sussidio di ragione a criticare il Cevasco ed il Varni. Lasciando stare il consenso universale della scuola artistica italiana, se la ben nota modestia dei due egregi amici nostri non cel vietasse, potremmo lungamente mostrare al signor Bersezio, in qual guisa un poco diversa giudica di essi e come artisti e come scrittori il marchese Selvatico, la cui magistrale autorità, cel perdoni, noi, e non siamo soli, preferiamo alla sua. E perchè ci afferma senza ombra di incertezza come le statue del Varni « sieno tozze, impacciate, non sempre equilibrate », noi lo consigliamo, passando di piazza Castello, fermarsi un tratto sullo scalone del palazzo reale ed ammirare, è il vocabolo proprio, la statua di Emanuele Filiberto, opera del nostro scultore, eppoi saperci dire se così bene e con maggior verità, potevasi riprodurre la bella e grandiosa maniera dei migliori artefici del rinascimento. Noi mettiamo pegno che il senso estetico del signor Bersezio troverà in quella figura vestita di ferro, adeguata sveltezza, posa maestosa, equilibrio di movenze e di insieme, tanto da modificare il suo giudizio.

Le osservazioni che abbiamo creduto nostro debito esporre fino a qui, sono dettate dal grande amore che portiamo alla verità storica, dalla quale non vorremmo che altri si allontanasse giammai. I molti e benevoli ed eruditi amici che contiamo nella metropoli del Piemonte, ci sono luminosa guarantigia e ponno farci onorevole testimonianza, che sentimenti d'altra ragione non albergarono mai nell'animo no

stro.

APPENDICE ALL'ARTICOLO

I CISTERCIENSI IN LIGURIA

(Giornale Ligustico 1878, pag. 216).

Nella Rassegna alle Origines Circestencienses del P. Janauscek parlando dell' abbazia di S. Maria del Zerbino di Genova e delle sue oscure origini adottammo come più probabile l'opinione dell' Autore; che cioè essa sia stata trapiantata fra noi dalla Montagna nera di Armenia, verso il cadere del XIII secolo, quando i sultani d'Egitto con frequenti irruzioni finirono con disertare al tutto quelle regioni. Ci pare di aver anche resa più probabile tale opinione con due indizi; uno fu l'esempio di altro trapiantamento simile dalla Montagna nera che fecero i monaci armeni verso il principio del XIV, venendosi a stanziare al nostro San Bartolomeo presso all' abbadia di Iubino e alla presenza di questo abbate; il secondo indizio è un atto notarile del 1400, per cui si vede S. Maria di Iubino di Genova possedere in Nicosia di Cipro un priorato e una rendita annua di 200 bisanti.

Ora i due documenti che seguono, giungono opportuni a fornire di ciò una prova compiuta. Battista di Carignano, l'Abbate di S. Maria di Iubino di Genova nel 1456, fa trascrivere nel fogliazzo del notaro Andrea de Cario, previa autenticazione, una donazione del re Guido di Cipro e Gerusalemme del 1194, e un Breve del papa Innocenzo III in data del 1215 in favore dell'abbazia di S. Maria de Iubino in Montanea nigra. Siccome la donazione del Re riguarda appunto quella rendita di 200 bisanti, che vedemmo nel 1400 doversi riscuotere in Cipro dal procuratore della nostra abbazia del Zerbino, siccome le due carte si trovavano a mani del nostro Abbate che le fa trascrivere a perpetua memoria

negli atti notarili, non vi può esser dubbio che le due abbazie omonime derivino l'una dall' altra, la più recente di Genova da quella orientale già posta sulla Montagna nera. Resterebbe a sapersi ad ogni modo se quella della Montagna nera fosse o no identica con l'altra Cisterciense, posta ivi pure e nominata col titolo di San Giorgio; ma noi lasceremo la quistione al ch. Autore, solo avvertendo col signor di SaintMartin che tutta quella Regione era piena d'Instituti monastici.

Dei due documenti che pubblichiamo, si deve la scoperta al signor marchese Marcello Staglieno e la trascrizione per la stampa al signor Carlo Astengo, due egregi amici, ai quali per ciò e per più altri titoli intendiamo qui esprimere la nostra gratitudine.

Archivio Notarile di Genova; Atti di Andrea de Cario, 1456
Filza 12, N. 279.

In nomine domini, amen, Hoc est exemplum sive transumptum cujusdam privilegii apostolici antiqui felicis recordacionis sanctissimi in christo patris domini innocentii pape tercii venerabilibus religiosis abbati de jubino in montana nigra ejusque fratribus tam presentibus tunc quam futuris gratiose concessi, sive infrascripte particule ex dicto privilegio sumpte, in pergameno scripti subscripti manibus propriis et signis prefati domini innocentii pape et duodecim cardinalium sancte romane ecclesie in eo nominatorum ut in eo apparebat dati anagnie per manum thome subdiaconi et notarii electi neapolitani v kalendis septembris indictione tercia incarnacionis dominice anno MCCXV, pontificatus vero domini innocentii tercii prefati anno octavo decimo, cuius vera bulla plumbea cum fillis sericis crocei . . . . quo colore more romane curie impendenti bullati sani et integri non viciati non cancellati nec in aliqua sui parte suspecti ut prima facie apparebat ab una parte cuius bulle sculpta erant duo capita apostolorum cum cruce in medio et literis desuper sic dicentibus. S.PA. SPE. et ab alia parte Innocentius papa III. Item hoc est exemplum sive transumptum cuiusdam sumpti sive exempli in forma vidimus cuiusdam privilegii regalis et seu quondam serenissimi principis domini guidonis dei gratia in sancta civitate Jherusalem latinorum regis octavi et cipri

domini concessi ecclesie marie de iubino facti per quondam bone memorie dominum fratrem petrum miseracione divina archiepiscopum appamiensem in pergameno scripti et sui sigilli in cera impressi in carta pendenti muniti sani et integri ut supra et prima facie apparebat in quo sigillo sculpta est imago episcopi et littere legibiles sic dicentes, S. Petri archiepiscopi appamiensis quod quidem privilegium apostolicum et sumptum, sive vidimus dicti privilegii regalis coram egregio legum doctore domino iacobo de grimeriis de plumbino vicario sale superioris magnifici domini presidentis potestacie civitatis Janue et districtus originaliter presentata et insinuata exhibita et producta presentibus nobis notariis publicis et testibus infrascriptis per reverendum patrem dominum fratrem baptistam de calignano abbatem monasterii beate marie de iubino extra muros ianuenses ordinis cisterciensium petentem et requirentem hujusmodi particulam ex dicto privilegio apostolico exhibentem . . . ac dictum sumptum dicti privilegii regalis transumi seu transcribi et in actis curie dicti domini vicarii registrari et autenticari ac auctorizari per dictum dominum vicarium et eius auctoritate et mandato cum sua intersit dicto transumpto in diversis mondi partibus uti pro cautela iuris sui et dicti sui monasterii et timeat amissionem dictorum originalium privilegiorum, et cuius quidem privilegii apostolici tenor sic incipit et successive dicta particula ex eo exhibita de verbo ad verbum sequitur un infra.

Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis abbati de jubino in montana nigra eiusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum. religiosam vitam eligentibus apostolicum convenit adesse presidium. ne forte cuiuslibet temeritatis incursus aut eos a proposito removeat aut robur quod absit sacre religionis infringatur, ea propter dilecti in domino filii vestris iustis postulacionibus clementer annuimus. et prefatum monasterium sancte dei genitricis et virginis marie de iubino in montana nigra in quo divino mancipati estis obsequio sub beati petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communivimus. in primis siquidem statuentes ut ordo monasticus qui secumdum dei (?) et beati benedicti regulam atque institutionem cistercensium fratrum in eodem monasterio institutus esse dignoscitur perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. preterea quascumque possessiones quecumque bona idem monasterium in presentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum largitione regum vel principuum. oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poteritis adipisci firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant. in quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis. locum ipsum in

quo prefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis. capellam sancti thome de antiochia cum cellario et ceteris pertinentiis suis etc. et sic sequitur post multa inter cetera ut infra. in cipro in funda nicosie ducentos bisantios et in casale genit (?) vigintiquinque in laodicia iardinum unum, et postea sequitur post multa ut infra. decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat prefatum monasterium temere perturbare aut eius possessiones aufferre vel abbates retinere seu quibuslibet vexationibus fatigare sed omnia integra conserventur eorum pro quorum gubernationi ac sustentacioni concesse sunt usibus omnimodis profuttura. salva sedis apostolice auctoritate et in predictis capellis diocesani episcopi canonica justicia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitucionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit secundo terciove commonita nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit potestatis honorisque sui dignitate careat reumque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore et sanguine dei et domini redemptoris nostri yhesu christi aliena fiat atque in extremo ex animo districte ultionis subiaceat, cunctis autem eidem loco sua jura seruantibus sit pax domini nostri yhesu christi. quatenus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. amen amen amen. Et successive post signa et subscriptiones domini innoceutii pape et cardinalium predictorum sic finit. datum anagnie per manum thome subdiaconi et notarii nostri electi neapolitanensi. vi kalendis septembris indictione III incarnationis dominice anno M.CC. XV pontificatus vero domini innocentii pape III anno octavodecimo Alexander.

Alterius vero sumpti sive transcripti dicti privilegii regalis tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis.

In nomine sancte et individue trinitatis patris et filii et spiritus sancti. amen. Notum sit omnibus posteris et presentibus quod ego guido per dei gratiam in sancta civitate Jherusalem latinorum rex VIII et cipri dominus dono concedo atque confirmo ecclesie beate marie de iubino pro anime mee remedio et patris matrisque mee atque domine sibille venerabilis regine uxoris mee ducentos bisantios in assilia in comertio nicossie per quatuor anni terminos annuatim recipiendos concedo etiam ut eosdem bisancios in ipsa terra cypri vendendo et emendo libere valeant commutare et a predicta arra sine impedimento sine exactione aliqua vel drictura extrahere. et ut hoc meum firmum et stabile donum permaneat. presentem paginam scribi et sigilli mei impressione plumbei signari et virorum subscriptorum testimonio corroborari precepi. Quorum hec sunt

« AnteriorContinuar »