Huius constitutionis, traditionis, immo et laudationis testes inscribuntur, ut omnia certiora reddantur. De Clero intererant. Ruodolfus decanus. Godascalcus uicedominus. Herimannus custos. Suehtgerus. Adulfus. Liudbertus. Gerbertus. Rato. During. Franco. Herimannus. Uuerinherus. Uuacilinus. Gisilbertus. et multi alii clerici. De militibus uero aderant. Lambertus comes. Conradus longus. Liuppoldus. Godefridus comes. Bernhardus. Gerhardus de Laon. Godascalcus filius eius. Ruocgerus. Eilbertus. Hatheuuercus. Ruobertus. Folcbertus. Thiedmar. Adalbertus. Wichern. Meinhard. et alii multi. De ministris ecclesię hi fuerunt. Wecil. Suehtger. Liudbraht. Liuppo. Ricbraht. Eilbraht. Ruocger. Meinhard. Arnold. Adalbraht. Hugbold. Liudger. Atcilin. Walcono. Engilbraht. Werinbraht. Altman. Heriman. Ado. Odo. Harbraht. Hiddo. Thiedric. Hetcil. Burchard. Liuzo. Berhtold. Gerbraht. Suchtger. Ricbraht. Wetcil. Watcilin. Atcikin. Godefrid. Gerhard. et alii quam plurimi. Actum Mimigardeford in camera episcopi. Anno dominice incarnationis millesimo octogesimo VIo. Indictione VIIIIa, III. Kal. Januarii. Anno uero ordinationis domni Erphonis episcopi primo. Feliciter. Amen. Von dem, der Urkunde aufgedruckt gewesenen Siegel ist nur ein Bruchstück übrig. CLXV. In nomine sancte et indiuidue Trinitatis. ERPHO diuina miserante clementia Mimigardefordensis etsi solo nomine episcopus. Si quid sancte Dei ecclesię ministrantibus utilitatis pio affectu impendere curamus, retribui nobis apud Dei misericordiam speramus, maxime cum iuxta preceptum apostoli, operamur bonum apud domesticos fidei. Quo circa notum fieri cunctis Dei fidelibus cupimus, qualiter cum fidelium nostrorum consilio prebendam FRICCONHORSTENSIS cenobii, que aut uix, aut male dabatur, aut eciam importune subtrahebatur, nec post subtractionem restituebatur, ita ut VI. ebdomadibus inter IVLIVM et AVGVSTVM mensem nec potus eis, nec panis daretur, in ceteris autem temporibus confuse et indisposite et contra aliarum consuetudines ecclesiarum inutiliter que iuste danda erant et incaute ministrabantur, ratis temporibus cautius et plenius dari constituimus, quia si in afflictione positis non subueniremus, iram diuinę ultionis procul dubio incurreremus. Panes qui dabantur, quamuis modius bonus esset, parui tamen et uiles erant, quod in melius commutauimus, constituentes ut de modio siguli, de quo ante duodecim fiebant, decem panes bene boni fierent, et de modio tritici, uti prius abbatissa scilicet ADALHEIT disposuerat, quatuordecim panes parari iussimus, excepto quod de ipsis panibus tres qui singulis dominicis diebus supersunt, in suos usus dispensans accipiet, ea uidelicet ratione, ut semper in quadragesima VIIII mo. tritici pro eis reddat, unde omnibus in commune a quinta FERIA post caput ieiunii, TERCIA. ET SEXTA. ET SABBATO, usque in terciam feriam ante pascha, panis nouus in modum lune formatus detur, et in iisdem supradictis FERIIS duo becarii de meliori ceruisia singulis propinentur, in diebus uero dominicis per singulas duo becarii et panis de siligine, qui uulgariter roggo subtilis dicitur, continue detur, et quia carnes prebendarię, siue de porcis, siue de ouibus, siue de uaccis essent, adeo uiles propter macredinem et paruitatem erant, ut aliquotiens ferculum non longius quam est minimus digitus alicuius adulti hominis esset, decreuimus oues et porcos meliorari, et porcum qui prius in triginta nouem fercula diuidebatur, per uiginti quattuor secari, et singulis duo fercula, siue porcina, siue ouina uel bouina fuerit caro, bene et iuste secundum illas carnes que Monasteriensibus fratribus in maiori monasterio dantur, et inter duas unam assaturam dari. Conuiuia dabantur prout placuit, non ut decuit, quia pars aliqua dabatur, plurima subtrahebatur, quia nihil certi, nihil temperati exhibebatur. Vnde inito in commune consilio tempora constituimus, uidelicet in Aduentu, in NATIVITATE DOMINI, JOHANNIS EVVANGELISTĘ, In OCTAVA, In EPIPHANIA DOMINI, in anniuersario abbatisse THIEDHILDIS, in purificatione SANCTE MARIE, In PASCHA, in inuentione SANCTE CRVCIS, In ASCENSIONE DOMINI, In PENTEOSTE, BONIFATII, JOHANNIS BAPT., Cod. dipl. hist. Westfal. 17 apostolorum PETRI et PAVLI, assumptionis et natiuitatis SANCTE MARIae, MICHAHELIS, EONII et ANTONII, COSME et DAMIANI, MAXIMI, OMNIVM SANCTORVM, MARTINI, ANDREĘ, cum plenum dator seruicium septem fercula, cum pleniter non datur quinque dari, ad cenam uero genus cibi quod uulgo struua dicitur, et assaturam binis et binis. A Pascha usque Pentecosten, SECVNDA et quarta FERIA, de porcis glandibus siue frumento pastis lardum, nisi festiuitas interuenerit, iuxta prius constitutum, donari constituimus. Pisces non dabantur in quadragesima, preter unum Salmonem, qui in cena Domini dabatur, ceterum legumina et fabę uiliter et incongrue coçte donabantur, nec erat illis aliquod solatium, unde possent, cum Deo seruirent, habere sustentaculum. Qua propter diuini timoris pariter et amoris non inmemores, cum fidelioribus nostris accepto consilio, triginta solidos in quadragesima disposuimus, uidelicet decem de mansis quos dederat domuus FRITHERICVS EPS, decem de decimis quas ego peccator ERPHO, etsi indignus successor eius, in DEDICATIONE EIVSDEM ECCLESIE tradidi, quinque de GASGARE, duo de VELON, tres de VVAMALO, ut a capite ieiunii usque in PASCHA quattuor allecia singulis, ut pro loco sanctisque Dei ecclesiis attentius exorent, quanto meliora emi potuerint, donentur, et ut huiusmodi emptio alicui fideli laico uel clerico committatur. Vinum dabatur eis, sed indiscrete et minus quam indigerent, unde consulto opus esse uidimus, et quia idem uinum de cellario abbatisse dabatur, uisum est nobis et fidelibus nostris, ut abbatisse per se, sanctimoniales suum proprium separatim haberent uinum, ac propterea ad comparationem uini sororum ibidem Deo famulantium, quod sui iuris sit, in suum cellarium deferatur, libram unam VVARTANHORST, unam marcham de adipibus porcorum et de bouinis coriis, unam marcham de pellibus ouinis, quattuor solidos de BALOHORNON, computauimus, ut non grauetur abbatissa, et earum cesset querimonia. In diebus dominicis et in omnibus festiuitatibus becarium uini quelibet, et in conuiuiis, si in dominica euenerint, duos accipiant. A festiuitate omnium Sanctorum usque in Pascha uetus ceruisia dabitur et medo defecatus propinabitur. Antiquitus uilissima ceruisia nulli fere nisi indigentissimo potabilis dabatur, quod a supradicta abbatissa uidelicet ADALHEIT, sicut de triticeo pane bene et honeste et utiliter commutabatur, ut omni die quinque becarii bone ceruisię, abnegato pristine constitutionis incommodo, unicuique siue domi fuerit uel exierit, tribuantur. Hanc constitutionem eius utpote bonam laudamus, adiuuamus, et eidem sancte congregationi permanere et non deficere, banno nostro confirmamus. Benedicta sit que in melius auxit uel auxerit, maledicta que in peius mutauerit, contriuerit, diminuerit. Oblationes pro fidelium memoria collatas iuxta pristinum seruari, dari, impendi eciam placuit. Pecunia ad comparandum uestitum parua erat, nec ad dimidium alicui earum sufficiebat, unde inquisitione facta, de curti Uuartanhorst XIII. libras persoluendas iure inuenimus, et de ipsis Sanctimonialibus ad uestitum cuilibet, siue in denariis, siue in pannis, siue in frumento X. solidos dari constituto die, uidelicet in festo apostolorum Symonis et Jude, disposuimus, preter libram que Abbatisse et que ad comparandum uinum dabitur. Consuetudo ibi erat aliis sanctis Dei ecclesiis contraria, ut quotquot Sanctimonialium defunctarum prebende uacue fierent, quoadusque a succedentibus aliis recuperarentur, sub iure essent abbatisse, in quos uellet eas usus conuertere. Vnde minui uidentes illarum que superstites fuerint tam uictum quam uestitum, quia paucas inuenimus et indigentes, communi consilio et affectus pietate condiximus, ut cuiuslibet defunctę Sanctimonialis prebenda post obitum eius per annum donetur, et postea subtrahatur, ut uiuentium et Deo ibidem seruientium uictus et uestitus tanto melius et commodius impendatur. Hec inprimis cum agerem contraria fuerant abbatisse prenominate, que postea per fideles nostros submonita, sponte consensit, bene laudauit, et ut hęc stabilia et inconuulsa permanerent, per omnia se adiuturam promisit. Cui eciam que ad se pertineant in suos usus separatim discreta sunt, separatim Sanctimonialibus attinentia disposuimus, ut utrique parti sua constent et neutra alteram incuset, omni abolita iniuria, et cessante in futurum querela. Igitur cum hec omnia multotiens in Capitolio Fricconhorstensi, presente supradicta abbatissa et consororibus et clericis et familia eiusdem ecclesię, nec non presentibus de clero S. Pauli quam plurimis, cum multis nobilibus tam militibus meis quam aliis et nostre ecclesię seruientibus agerem ad altare sancte Crucis missam celebrans IIII. Ñ. SEPT. astante turba innumerabili, hec decreta, hec disposita, hec constituta banno episcopali, ut perpetuo maneant, in eternum consistant, perseuerent, confirmauimus, corroborauimus, consolidauimus. Secundo in dedicatione maioris ecclesie Monasteriensis IIII. N. NOVB. peracta, eundem bannum domnus Coloniensis archiepiscopus Herimannus, et Leodiensis episcopus Heinricus, et ego Monasteriensis opilio uidelicet ERPHO, astante, audiente infinita tam cleri quam populi qui ad dedicationem conuenerat multitudine fecimus, et qui ex his quicquam, que supra scripta sunt, irritum fecerit, perpetuo anathemate excommunicando condempnauimus. Tercia uice III. IDVS FEB. cum in maiori ecclesia Monasteriensi altare in honorem Sancti JOHANNIS BAPT. consecrarem, quo eciam die penitentes in ecclesiam induxi, et reconciliationem et indulgentinm totis uotis totisque animis quoad poteram facere institi, utpote insequenti die Iherosolimam iturus, eundem bannum repetiui, non tacui, omnibus indicaui. Contestamur omnes, conuenimus cunctos, monemus uniuersos qui hec audierant uel in futuro rescierint, ne anime sue periculum de his tacendo incurrant, quin eciam quod omnis persona hec infringens uel irritans uel adnihilare uolens, iudicium diuinę ultionis incurrit, sciat, dicat, contestetur, admoneat, in Christi nomine AMEN. Actum Fricconhorst Anno dominice incarnationis Millesimo nonagesimo, Indictione XIII. IIII. Non. Septemb. Anno Ordinationis mee quinto. Feliciter. AMEN. Das aufgedruckte und zugleich mit Pergamentstreifen festgeheftete Siegel ist nur noch zum Theil erhalten. Man sieht CLXVI. In nomine sancte et indiuidue Trinitatis. || Sciant fideles tam presentes quam futuri, quia ego Erpho Dei gratia sancte Monasteriensis ecclesie prelatus allodium Ocelini Were consensu sui heredis Lieuechini sepibus et edificiis ab eo libere conquisiui, sibi autem ego suoque heredi decimas de eodem allodio usque ad exitum uitę sue concessi. Hoc itaque primum in curti mea Hasbeche collaudatum est, secundo iure Westphalico confirmatum in placito comitis Dodechini presentibus his. Walone albo qui aduocationem de eodem allodio suscepit. Hiso de Lecdene presens. Odo. Anno. Lucechin. Rocelo. Abacho. Godeschalcus de Lon. Liberi omnes. Ministri autem Hermannus de Lare. Bernardus. Godeschalcus. Odelricus de Darenuelde et frater eius Walthardus. Mazo de Were. Teodericus de Bilribechi et filius eius Hadoardus. Rodulfus de Lon. Wezelo. Ego igitur deinde hoc ipsum allodium pro salute anime mee in usum ecclesie beatę Marię Monasterii donaui, ut tamen Ocelinus et filius eius reddidus de eodem allodio usque ad exitum uitę suę haberet, sed tantum duos nummos in tributum super altare beate Marie quoque anno persolueret. Post mortem uero eius filiique sui ecclesia beatę Marię libere obtineret, exceptis septem partibus Fredenensis ecclesie, que sunt segregate in presentia Weremboldi eiusdem ecclesie aduocati. Eppo uillicus presens et Rodericus frater eius. Hyeric. Lubertus. Odo filius Suegeri. Suegerus de Wilne. Anno millesimo nonagesimo II". dominice incarnationis, indictione XX.ma Hec stabilita sunt in ecclesia beatę Marię Monasterii. Testes igitur tam clerici quam laici hi sunt. Ludolfus prepositus. Suegerus decanus. Adolfus de Lon. Wezelo presbiter. Landduuardus presbiter. Hoico presbiter. Themo. Lambertus de Dale, qui aduocationem de eodem allodio a Walone albo, qui antea eam habuerat, suscepit. Haceco. Robertus. Eilbertus. Das unten seitwärts aufgedruckte Siegel ist kreisförmig und zeigt den Bischof in halber Figur, mit unbedecktem Haupte, übrigens im Ornate, mit der Umschrift: † Erpho, Di, Gra. Mimigardefordensis Eps. CLXVII. In nomine sancte et indiuidue Trinitatis. Ŏdalricus fauente clementia diuina Mindensis episcopus. || Notum esse cupimus tam successure posteritati quam presentis temporis aetati, qualiter uenerabilis matrona MERESVID predia sua XI. scilicet Vorewerc in pago qui dicitur Angeri in comitatu MAGNI ducis, collaudante et confirmante filio suo GERHARDO mundibulo et herede legitimo, ecclesiç nostre absque omni interdictione et conditione (delegauerit, Anno ab incarnatione domini Mo. XC. VI. indictione IIII. V Id. Febr. ordinationis autem nostre ammo primo, quorum nomina hec sunt. II. in Volchrisson, unam in Frithegotessin, unum in (Wegerden, unum) in Wermerinchuson, unum in Hohinchuson, II. in Hemenhuson, unum in Riudenithe, unum in Hiluise, unum in Aesdorpe, et unum in Richildesbiuthle, quod situm est iuxta fluuium (Alara), cum omnibus appendiciis, id est areis, edificiis, agris, pratis, pascuis, terris cultis et incultis, aquis aquarumque decursibus, molendenis, molis, piscationibus, siluis, uenationibus, uiis et inuiis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis, cum omni utilitate que uel scribi uel nominari potest, et CC. utriusque sexus mancipia. Nos autem consilio familiarium nostrorum admoniti, eadem predia, exceptis duobus Voreuuerc Riudenithe et Frithegotessun, eidem matronę ex parte nostri quamdiu ipsa quidem uixerit, pro annuo censu, quem in placito soluit, uno uidelicet denario, concessimus. Insuper utrisque pariter, ei filioque supradicto, XII. libras decimarum in beneficium dedimus, ea interposita ratione, ut si ipsa superuixerit, beneficia cum prediis retineat, sin autem, ipse quidem beneficia habeat, predia uero in usum ecclesię cedant. Hoc ut ratum et omni tempore inconuulsum permaneat, testibus confirmauimus, scriptis insigniuimus, sigilli nostri inpressione roborauimus. Nomina autem testium tam liberorum quam ingenuorum subscripta sunt. Thetric. Reginbreht. Volcwin. Bodo. Heriman. Fritheric. Landward. Widikin aduocatus. Atholf. Aerp. Volmar. Helmwerc. Ascholf. Kerstin. Thancbreht. Aeicco. Aelo. Dudo. Fritheger. Asbodo. Godefrith. Marcward. Retherd. Aethelwic. Meinward. Aethelger. Tammo. Windilbern. Liuthard. Thiederic. Aegilbreht. Thietmar. Liudolf. Das Siegel, welches auf der Charte, an einer von Schrift leer gelassenen Stelle, mit schmalen Pergamentstreifen angeheftet war, ist verloren gegangen. Die Charte ist sehr beschädigt, doch nur wenige Worte ganz verloren gegangen, welche oben aus dem Abdrucke bei Würdtwein ergänzt und eingeklammert sind. CLXVIII. Aus dem Archive des Domstiftes zu Osnabrück. In nomine Domini nostri IHU XPI. || Notum facimus et notum esse uolumus omnibus tam nostri quam futuri temporis fidelibus, RVOTHWARDVM nobilem nos WIDONEM sancte Osnanbruggensis ecclesię episcopum adisse, et consensu et collaudatione ADALDRVD sororis et legiptime heredis sue absque omni conditione in placito FOLCMARI comitis in ius et proprietatem perpetue possessionis ecclesię Sancti Petri Osnanbruggensi et nobis ad manum aduocati nostri AMVLVNGI tradidisse duas curias, unam LINE et aliam HEMBEKE cum quadraginta nominatis mancipiis, et cum omnibus iure ad predictas duas curias pertinentibus tam in mansis possessis et non possessis, quam in ceteris omnibus rebus, que in illis uel in quibuscunque aliis pagis habentur. Insuper in predicti comitis placito dedit nobis et ecclesię nostre in parrochia HAGEN duos mansos possessos, et in parrochia BRAMEZCHĘ unum mansum uastum, et filium suum HILDEBRANDUM in proprietatem collaudatione predictę heredis sue. Et quia in his omnibus nobiscum bene et fideliter egit, easdem curias, quas nobis dedit, cum omnibus ad ipsas attinentibus, preter illos duos mansos qui HAGE siti sunt, et unum uastum qui est BRAMEZCHĘ, ei et uxori sue in beneficium prestitimus. Insuper ubi ipse uoluit et elegit, ad predictum beneficium tres libras in decimacione minus uno solido addidimus, ita ut si alter eorum alteri superstes fuerit, utrumque, id est predium quod dedit et V decimatio quam prestitimus, in beneficium in uita habeat. Post obitum vero eorum sine omni contradictione et prędium et decimatio ex toto in usum predicte ecclesię redeat. Si quis autem ex successoribus nostris, quod absit, hoc quod nos fecimus infringere uoluerit, potestatem habeat predictus ROTHWARDVS ad se predia que dedit recipiendi. Vt autem hec pagina firmitudinem habeat, sigilli nostri expressione signauimus. Acta sunt ista SINECLA in prenominati comitis placito, Idus Junii anno millesimo nonagesimo septimo, Indictione V. Presentibus testibus ex nobilibus. FÖLKER. GOZWIN. ADALBER. GODESCALC. THIDRIC. HATHEBRAND. TIEMO. Ex liberis autem. FORMVND. WALDMAR. et bergildi ad predictum placitum pertinentes. Das Siegel, welches aufgedruckt war, ist verloren gegangen. Die Urkunde ist sehr sauber und charakteristisch ge CLXIX. Aus dem Fürstlich - Salm - Horstmar'schen Archive. Notum sit omnibus fidelibus, qualiter domnus BVRGHARDVS Dei gratia Monasteriensis episcopus, semper inopum et oppressorum pius miserator, Gerhardo de Graz, eorum quibus decimas suas debuit inclementia oppresso, sua miseratione subuenit. Statuit enim sua auctoritate, ut de domo et agricultura suo annuatim tres solidi et XVI. modii siliginis persoluantur, nullusque episcopalis debiti exactor ab eo uel successoribus suis amplius exigere habeat. Huius pacti testes adhibiti sunt. Herimannus camerarius. Arnoldus dapifer. Engilbertus pincerna. Bernhardus de Chemene. Ricbertus de Lon. Ein grosses kreisförmiges Siegel (wahrscheinlich das des Bischofs) war aufgedruckt; es ist aber der obere, Bild und Umschrift enthaltende Theil, ganz verloren gegangen, während das untere, durchgedruckte Stück an der Rückseite der Charte sitzen geblieben ist. CLXX. IN NOMINE DOMINI. Notum sit omnibus fidelibus tam presentibus quam futuris, quod temporibus regis Heinrici quarti, Domnus Gumpertus venerabilis abbas Patherbrunnensis cenobii, predium quoddam cum uniuersis que in eo erant mancipiis, iumentis et utensilibus, in pago Ossenthorp, in aduocatia Heinrici comitis de Rietbike, a quodam Godicone XX. marcis comparauit, expendens ad coemptionem illius calicem argenteum de sua ecclesia cum communi fratrum consilio, certe satis utili et fructuosa commutatione. Que coemptio postea apud Thuneresberg in placito Erphonis presidis regali banno confirmata est. Ego vero Heinricus Dei gratia Patherbrunnensis sedis episcopus decimationem de eodem predio illi monasterio perpetualiter delegaui, tam pro remedio anime mee, quam interuentu prefati Godiconis, qui eam in beneficium eatenus possederat, sicque rogatu predicti abbatis et fratrum eius iam dictam coemptionem et huius decimationis traditionem nostra pontificali auctoritate et banno stabilire, firmare et roborare curaui, et istam cartam hanc constitutionem scriptam continentem sigilli nostri impressione insigniri feci, eterna feriens maledictione omnes qui hanc constitutionem ullo modo infringere presumpserint. Huius traditionis et confirmationis testes sunt, tam canonici quam monachi huius nostrę principalis sedis. Laici vero. Elver. Gerhard. Egbreth. Hugo. Uffo. Liudold. Eizo. Essiko. Herebold. et alii multi. Acta Patherbrunnon XI. Kal. Septemb. Anno ab incarnatione Domini M.C. Indictione VIII. Das aufgedruckte grosse kreisförmige Siegel ist zwar zerbrochen, doch erkennt man darauf noch das Bild des sitzenden |