Imágenes de páginas
PDF
EPUB

bitris; tunc ne in vacuum arbitraria reddantur, or- . dinarius Judex adigit Arbitros, partesque ad eligendum, et adhuc omissa electione, ipse eliget tertium '.

Sive unus, sive plures Arbitri sententiam dixerint, compromittentes ex vi conventionis obedire omninò tenentur; nec ipsis olim licebat appellationis vocem contra laudum emittere 2.

Dabant enim romanae, et partitarum leges exceptionem, actionemque ad poenam conventionalem, et ad interesse, et tandem occursum ad ordinarium Judicem ad executionem arbitrariae sententiae 3.

Noviter conceditur compromittentibus, ut vel reductionem ad boni viri arbitratum, vel apellationem promiscue petant.

Quamvis plurimi emunctae naris doctores, inter Arbitros Arbitratoresque constituant differentiam, insimulque inter appellationem, et boni viri reductionem, ut Superior ponatur in tuto, et extra nebulam, ad quem laudum emendandum perferatur; nobis consonantius legi videtur, Judicem ordinarium inferiorem, et Regia Praetoria indiscriminatim posse adire 5.

Pariter, licet primae sessionis Magistri extiment ad appellandum quinque dies, sexagintaque ad nullitatem parandam in sententia Arbitrorum esse necessarios, eo modo ac in aliis ordinariis judiciis; tamen imus in sententiam contrariam, et cum Salas aperto marte pronuntiamus, vigere Partitarum leges, decem tantummodo ad omnem occursum Arbitrorum assignantes ".

Arbitrorum lata sententia, quam aut expresse, aut tacite lapsu decennii compromittentes homologaverunt, Partitarum legibus attentis, debet utique ad executionem perduci 7.

Jure Recopilationis Castellanae inspecto, Arbitrorum laudum die convento, et non feriato, loco congruenti, super rebus compromissis, et ad normam, facultatemque litteris, vel conventione compromittentium expressam prolatum, modo Tabellionis signo sit et compromissum, et laudum munitum, statim ac promulgatum fuerit, exequitur. L. 5. lib. 5. tit. 10 Recop. de Ind. .

Si vero compromissum sit poenale, cum ejusmo. di conventiones disjunctam obligationem pariant, ad

1 Lex 26 in fine, et 29 tit. 4 Part. 3.

2 Lex 23 et últ. tit. 4 Part. 3.

3 Praed. legibus.

4 Lex 4 tit. 21 lib. 4 R. Cast.

5 Regula 31 tit. últ. P. 7 et 4 tit. 21 lib. 4 R. Cast.

unum tantum, non quidem ad utrumque executio extenditur.

Quod revera intelligimus, nisi poenali compromisso clausulam rato manente pacto, aptent compromittentes 10.

§ VI.

DE FACULTATE ARBITRORUM.

Cum arbitria sint redacta ad similitudinem judiciorum; nec in aliud extendatur, quam in id circa quod partes compromisserunt; intelligitur Arbitros dumtaxat habere facultatem supra conventum, non quidem ad libitum, sed servato prorsus juris ordine; nisi aliud palam dissidentes expreserint '',

Ex quo profluit, posse Arbitros, compromittentes jubere adesse, juramentum calumniae exigere, contumacem in expensas, non in mulctam damnare, fructus perceptos ex re compromissa restituere, probationes producere, et omnia denique connexa principale peragere 12.

An possint Arbitri reconventionem admittere, et compensationem? communiter Doctores negant, nisi Arbitri juris necessarii sint 13.

§ VII.

QUIBUS MODIS FINIATUR OPFICIUM ARBITRI.

Prout iam saepe diximus, Arbitrorum auctoritas pendet potissimum ex promittentium consensu, ex quo fit, ut finiatur contraria voluntate, novo arbitrio electo, transactione de arbitrali controversia, morte alterutrius ex contrahentibus 14.

Cum sint arbitria redacta ad specimen judicio. rum, quamquam ex partium conventione oriantur; sequitur, lata sententia, et addito post inceptum arbitrium ordinario judice, finiri Arbitrorum officium 15

Si plures Arbitri eligantur: quisquis eorum vitam claudat, aut suspectus declaretur, aut denique Monachus, vel servus efficiatur, arbitrium extinguitur 16.

Finitur arbitrium denique etiam perempta re, de qua controvertitur, et transacto tempore, conventione atributo, legeve ascripto 17.

[blocks in formation]

6 Salas Illust. á el Dro. Real tomo 3 lib. 3 tit. 2 n.

37,

[blocks in formation]

7 Lex 23-35 tit. 4 P. 3.

[blocks in formation]

8 Lex 4 tit. 21 lib. 4 R Cast,

17 Lex 27-28 tit. 4 Part. 3.

[ocr errors]

199

Idiomas. Que la mitad de los canónigos y
racioneros de la colegiata de N. Sra. de
Guadalupe lo sean, (á escepcion de los
de oficio.)...

...

Iglesias. En estas, sus atrios y cementerios,
se prohiben los bailes
Iglesias. Al entrar y permanecer en ellas la
tropa, aun estando sobre las armas, lo
hagan sin gorras ó morriones....
Iglesias. Que no se edifiquen sin licencia..
Iglesias. Providencias generales para su ree-
dificacion, y que los curas, vicarios ó
justicias intervengan en el cumplimien-
to de las obligaciones de sus tesoreros.
Iglesias. En su reedificacion que se obser-
ven las leyes citadas en el número....
Iglesias. Las parroquiales. sean de edificio
durable ó decente, observándose en su
reedificacion lo que dispone la ley nú-

mero

Iglesias parroquiales. Que los gastos extraor-

dinarios para sus reparos de fábrica y
provision de ornamentos, se hagan con
intervencion del vicepatrono, y los ordi.
narios solo con anuencia del diocesano.
Iglesias. Que los prelados cuiden de las fá-
bricas, reparos, ornamentos y servicio
de las de sus distritos

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

Iglesias. Que los diezmos que se cobraren

810

en ellas, se repartan como dispone la
ley número...

Indias. Orígen y formacion de su nuevo có-

190

[blocks in formation]
[blocks in formation]

320

321

Iglesias.. Que se les paguen diezmos y pri-
micias

[blocks in formation]

354

[blocks in formation]
[blocks in formation]
[blocks in formation]

§ II.

DE HIS QUI TRANSIGERE POSSUNT.

Transactio habet speciem alienationis, qua-
propter quibus prohibitum alienare, carent conse-
quenter facultate transigendi.

Cum autem per alienationem, aut dominium, aut
quod habemus jus in alium transferamus, sequitur
transactionem esse sicut alienationem coarctatam
ad bonum reipublicae regimen, ut de genere prohi-
bitorum extimetur 1.

Quemadmodum igitur alienatio infantibus, de-
mentibus, furiosis absolute; pupillis sine tutore, mi-
noribus, prodigisque sine curatore interdicta, ita ad
idem jus transactionem sedulo admitiri oportet.

Procurator ad lites, vel negotia, nisi idonea fa-
cultate ornetur, aut cum libera bonorum adminis-
tratione constituatur, cum alienationis sit incapax,
transactionis faciendae jure est destitutus 3.

De Procuratoribus cum generali, et libera bono-
rum administratione constitutis, notat Salas in Illust.
Juris Regi lib. 2 tit. 9 n. 6 praxi esse receptum, non
admitti, nisi speciali clausula ad transactionem sint
muniti.

Tutoribus, Curatoribusve minorum, Syndicisque
Civitatum, necnon OEconomis Ecclesiarum, non
aliter de immobilibus, et quae mobilia eis conferun-
tur, transigere licet, quam solemnitatibus adhibitis
ad alienationem necessariis *.

Cum minori puberi sine curatore constituto, rei
suae familiaris administrationem, et alienationem
competat, cum restitutionis beneficio, eodem jure
posse in transactionibus uti non negamus

5

[blocks in formation]

agricultores, et primarum materiarum Regni, adja-
centiumque provinciarum artifices".

Eadem libertate transigunt filiifamilias, etiamsi
minores, sed tamen cum restitutionis beneficio,
si veniam aetatis impetraverunt, aut decimum octa-
vum annum ingressi, matrimonium contraxerunt 1o.

Ast contra asserimus de profectitio, et adventi-
tio regulari peculio; quippe, primum pertinet ad pa-
tris administrationem, et transactionem liberam; se-
cundum non ita, cum sine causa ipsum nec aliena-
re valeat, nec recte transigat, illa interveniente, de
quibuscumque bonis fiat, et alienatio et transactio
sine consensu filii sustineatur ''.

§. III.

DE QUIBUS REBUS TRANSIGATUR.

De omnibus rebus, et controversiis dubium even-
tum spectantibus, a lege non exemptis transigere li-
bere possumus 12.

Hoc velim ita intelligas, nisi calumnia quis actio-
nem dubiumve moveat, ut reus abhorrens lites ad
transactionem praecurrat, dato aliquo 13.

Igitur de re certa transigere minime licet 14.

Ad classem hanc referimus absque ulla formidi-
ne, sententiam quae in rem judicatam transivit; rem
jurejurando decissam, aut judiciali confessione; ins-
trumentum guarentigiatum 15; modo dubium denuo
non emergat.

Nec cunctamur quoque in ordinem hujuscemodi
numerare matrimoniales causas: nisi in accessoriis
excitentur dubia, aut matrimonii conservandi cau-
sa agatur 16.

Nec de rebus majoratus, capellaniae, aut fideicom.
missi recte transigunt litigatores, quia eorum pos-
sessoribus nec alienare permittitur, et determinate,
clarè, et sine ambagibus deferuntur á legibus.

Hac tamen assertione nec Summis Imperanti-
bus, quidquam auctoritatis demptum volumus in ma
joratibus, et capellaniis, nec universis interesse ha-
bentibus in fideicommissis.

Orta quaestione inter tutores, quis eorum admi-
nistrationem capessat; ¡numquid transactione du-
bium decidendum? Negatur: quanvis si contentio

[blocks in formation]

super rationibus exeat, transactionem admittat ".
Eodem modo respondebimus, si quaeratur apud
quem pupillus morari, et educari debeat; ab arbi-
trio namque hoc pendet judicis, non conventione,
aut transactione partium 2.

Si de statu alicuius contentio prodeat, et pro liber-
tate transactio fiat, cum admodum favorabilis sit,
sustinetur, contra libertatem rejicitur 3.

Data transactio in filiatione aut pro nobilitate
propia, vel possessionis, contemnitur, proveniunt
namque haec à jure praevalenti pactionibus priva-

torum 4.

Conventionem, aut transactionem de actione ex
maleficio descendenti civili, et praeterita sustine-
mus: quamvis transactio de non accusando turpis
habeatur in jure 5.

Nec minori turpitudinis macula notatur transige-
re de futuro crimine ".

Qui transigit de crimine cui mors, aut mutilatio
membri non imputatur, nec est falsi accusatio, in-
telligitur confiteri delictum, et poena gravari 7.

De capitali vero crimine, aut cui mutilatio immi-
net permissa transactio, et vitae redemptio, exce-
pto adulterio ".

Cum moribus legibusque Hyspanicis variatam
admodum videamus criminalis judicii formam, è re
erit asserere, expeditum adhuc post transactionem
manere accusatoris, judicisque officiuui ad inqui-
rendum, accusandum, puniendum delinquentem;
quia publicum est, legibusque ordinarie praescri-
ptum 9.

An vero facta transactione, minuenda sit poena?
res dubia valde; nobis nihilominus probabilius vi-
detur negare diminutionem poenae 1o,

10.

[blocks in formation]

Transigere de rebus testamento relictis, non in-
spectis tabulis testamenti; etiamsi transactio robo-
retur renuntiatione, iuramento vallata, Hispano
jure infirmatur, quidquid de Romanorum jure, et
Canonico ratiotinentur interpretes 13.

Cum de alimentis quaeritur ¿an non possint du-
bia exorientia transactione finiri? cum Juanne Sa-
las reponemus, esse praxi receptum, non legibus
propiis definitum, quod apud Romanos erat consti-
tutum; posse nempe privata transactione finiri
controversiam de alimentis praeteritis, aut vi con-
tractus debitis: minime tamen de futuris ex testa-
mento, vel lege descendentibus,

§. IV.

DE VI, ET INTERPRETATIONE TRANSACTIONIS.

Transactio, sive generalis, sive particularis, ultra
res, personasque convenientes nullatenus extendi
tur, nisi connexae, et dependentes sint 11.

Quamvis contendentes asserant omnia esse tran-
sacta, et terminata: nunquam quae nec cogitata, nec
agitata fuerint, comprehenduntur 15.

Transactionis rite recteque contractae vis est, ut
nec unius poenitentia, nec rescripto Principis, nec
novorum instrumentorum inventione rescindatur ''.

Quippe habet robur rei judicatae, et jurejurando
decissae, quae non retractantur, nisi falsa ipsi do-
cumenta causam dederint 17.

Rescinditur tamen haud dubic transigentium di-
sensu, aut cum beneficium restitutionis impetrant
eo gaudentes 18.

Nobis, quamvis alii aliter sentiant, transactionem
dolo, errore aut metu gravi initam, viribus vacuam,
et sine vi obligandi extimamus 1.

Ob levem, et enormem laesionem, quae et ultra
dimidium justi praetii dicitur, transactio non res-
cinditur; quamquam 20 ob enormissimam, quam
triplum, plusve proportionati praetii intelligunt, in-
terpretes abeant in diversa; Ast conformior Partita
rum legi nobis videtur, negare etiam in hoc casu
rescissionem 21.

.

[blocks in formation]
[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]
« AnteriorContinuar »