bonitatem domus domini regis Francie, pulcritudinem et fortitudinem incolarum loci perpetuo sortirentur, regnum ejus, summum principem, ac ejus liberos, totumque genus, barones et populum perpetuo diligerent, et toti regno de pretiosis rebus orientalibus facerent et curarent, prout esset possibile, provideri. Sic filius supradictus ad dominum patrem suum, cessante quolibet periculo, redire posset, cum ejus filius militans ad ipsum accederet. Sic populus orientalis dominum suum semper videret in flore juventutis et pulcritudinis naturalis, et ipsum videre super omnia desideraret, ipsumque timeret, cum juvenem fulgentem ut virum fortiter obstagiare videret.

Si aliquis dicit : « Forte rex Cipri premissa facere recusabit », responderi potest quod non est verisimile, quoniam ipse, uxorem et liberos non habens, in domibus suis, jam diu est, religiose et in contemplatione vivere consuevit, et frater suus ab intestato sibi successurus abstulit ab eo et rapuit thesauros per ipsum regem ob recuperationem Terre Sancte congregatos, et ipsum regnum injuste nisus est (a) et nititur invadere et aufferre, feloniam (b) committendo, ab ejus successione se indignum faciendo, in mortem ipsius regis pluries machinando, et ad ipsum occidendum mittendo (c). Super quo expediret ipsum regem Cipri ex parte domini pape et secrete et cito interpellari per aliquem sapientem, cum procuratore quem habet idem rex in curia romana, videlicet Bomondo dicto Bonin, milite. Et ut omnia de consensu fierent, post ingressum religionis et factam donationem, ut briga totaliter tolleretur, expediret fratri dicti regis in [195] terra promissionis vel alibi dare bonum comitatum, ut taceret. Et si rex Cipri hoc recusaret, dominus rex Sicilie jure suo uti, vel ipsum in alium transferre posset. Et comes de Brainne prosequi posset jus quod habere dicitur in regno Cipri, si adhuc extat, ut fore creditur, hominum memoria de tempore quo idem comes regnum Cypri habuisset, si illuc accedere. potuisset. Regi vero Sicilie ultra pretium pro regno Jerusalem solutum promitti posset [regnum] Tunicii, Sicilie tam proximum quod de una terrarum alia videtur, videlicet post conquestum regni Jerusalem cum ipsius regis Sicilie auxilio, per regem Jerusalem et alios catholicos, favente Domino, conquestandum.

Quoniam summe honorabile esset ac perpetuo expediens utilitati, statui et honori regni Francie, ac regis ejusdem se christianissimum

a) visus est, Bal. - b) foroniam, ms.

c) nittendo, ms.

BALUZE

III-11.

fundamentum Ecclesie per sua facta probantis, post detectionem majoris apostasie et ypocrisis Templariorum, que fuit ab origine mondi comperta, rite et canonice detegi facere Bonifacii pape hereticam pravitatem, cum successor ejus honeste saltem non posset, nisi in concilio generali et cum ejus consilio et assensu, pronunciare et declarare ipsum Bonifacium hereticum fuisse, quod et videtur de jure alias fieri non posse; idcirco ob hoc expediret concilium convocari et interim de testibus et probandis articulis providere ut sic omnibus paratis posset celeriter terminari, et ut talis iniquitas ab omnibus perpetuo timeretur et actor destructionis hereticorum ab omnibus laudaretur suasque quascumque petitiones facilius obtineret.

Fertur quod, cum quatuor religiosi dictum Bonifacium servarent in extremis laborantem, alter eorum dixit ei, aliis audientibus: Pater sancte, commenda animam tuam in manus beate Marie Virginis. Ipse dixit: Tace, miser; non credimus in asinam nec in pullum ejus. Fertur etiam quod ipse quinquaginta milia florenorum recepit ut taceret Templariorum errorem, quam sciebat, super quo, antequam Templarii moriantur, expediret eos in testes produci et examinari, ne pereat, cum eis qui noverunt hec et alia, probandi facultas (a).

Et quia papa se proponit a domino rege elongare, placeat eidem domino regi premissa cito videre, ut, si expediens videat, cum ipso papa super eis tam secretum quam publicum habeat colloquium et tractatum, juxta verbum domini Jhesu, qui ait : Ambulate, dum lucem habetis (b).

XXXIV

6 no

QUATERNUS CONVENTIONUM FACTARUM INTER DOMINUM NOSTRUM REGEM JERUSALEM ET SICILIE ET COMMUNE JANUE. vembre 1308 (c).

I. In nomine Domini. Amen. Anno nativitatis ejus millesimo trecentesimo septimo (v. st.), pontificatus domini Clementis

a) Quoniam summe... probandi facultas, les trois paragraphes précédents ont été omis par Baluze et Langlois. — b) Et quia papa... habetis, paragraphe omis par Langlois. —c) Anno 1307 (sic), Bal.

1. D'après le ms. latin 4038 B (ancien 9919), fol. 131 ro-151 ro (Bibliothèque nationale de Paris).

pape V anno tertio, mense novembris, die sexta ejusdem, sexte indictionis. Ad notitiam presentium et memoriam futurorum actor pacis Deus et amator, ut cernitur, amicos pacis et in caritate manentes amat et dirigit, ac se ita in eis quadam benefica delectatione conclinat quod ipse, sicut in eorum medio habitans, eos continue gubernat et confovet ac adversus inimicos pacis et hostiles insidias potenti sue dextere protectione defendit. Hujus nempe semitas caritatis et pacis qui querit et sequitur, omni bono non deficit, sed aliorum impugnationes et jacula in ipso pacis aucto[196 re, quo regitur, facili siquidem exterminatione collidit. Hac itaque consideratione pensato quod licet inter inclitum principem dominum Karolum, secundum Dei gratia serenissimum regem Jerusalem et Sicilie, ducatus Apulie et principatus Capue, Provincie et Forcalquerii ac Pedemontis comitem, et commune civitatis Janue, amicitie, caritatis, pacis bonum hinc retro, prout patet, extiterint sintque modo, quia tamen in hoc alterutro bono ipsius amicitie, scilicet caritatis et pacis, quo frequentius memoria retentata revolvitur, quo etiam amicitia et pax ipsa firmius invicem validiusque ligatur, eo durabilius permanet, permanens invalet, proficit et accrescit.

II. Ad honorem et laudem omnipotentis Dei patris, et filii, Spiritus Sancti, et beatissime virginis Marie, et totius curie celestis, et honorem et reverentiam sacrosancte romane Ecclesie, ac honorem et bonum statum prefati domini regis et heredum suorum, necnon magnificorum virorum domini Opizini Spinule de Luculo et domini Barnabo de Auria, capitaneorum communis et populi Janue, domini Nicolai Frambe abbatis dicti populi, et dictorum communis et populi, et ad reformandum et confirmandum firmiorem pacem et sinceram dilectionem, annuente Domino, perpetuo duraturas inter ipsum dominum regem, heredes et subditos ejus ex una parte, et dictos dominos capitaneos, abbatem, commune, et populum, et subditos dicti communis ex altera, et etiam ad uniendum ipsum dominum regem, heredes, et subditos ejus, et dictos dominos capitaneos, abbatem, commune, et populum, et subditos dieti communis vinculo indissolubilis dilectionis, societatis, et amicitie, ut inter ipsos idem velle et idem nolle perpetuo vigeat, magnifici viri dominus Bartholomeus Siginulfus de Neapoli, Thelesie comes, magnus regni Sicilie camerarius, et dominus Johannes Pipinus de Barolo, miles, magne regie curie magister rationalis, ac [197] religiosus vir frater Jacobus de Fusiniano, de

Urbe, ordinis Predicatorum, procuratores ejusdem domini regis, de qua procuratione apparet ex tenore litterarum regiarum pendenti noto et vero sigillo regio munitarum, procuratorio nomine pro ipso domino rege et heredibus suis ex una parte, et nobilis et egregius vir dominus Odoardus Spinula de Luculo, admiratus dicti communis, et dominus Levantinus de Levanto, jurisperitus, syndici dictorum dominorum capitaneorum, abbatis, communis, et populi, de quorum syndicatu legitime similiter constitit ex tenore publici instrumenti inde scripti manu Henrici de Savignono, notarii et cancellarii communis Janue, presentis MCCCVIJ (v. st.), dicto die sexto predicti novembris, syndicario nomine pro ipsis dominis capitaneis, abbate, communi, et populo, subditis et districtualibus dicti communis ex altera, convenerunt inter se dictis nominibus, pacta inierunt et firmaverunt de infrascriptis et super infrascriptis ut infra per ordinem denotatur.

III. — Primo videlicet dicti procuratores dicti domini regis procuratorio nomine pro eo promiserunt dictis syndicis dicto syndicario nomine stipulantibus nomine et vice dictorum dominorum capitaneorum, abbatis, communis, et populi quod ipse dominus rex et heredes ejus dictos dominos capitaneos, abbatem dicti populi qui nunc est et pro tempore fuerit, ipsum commune et populum, et omnes amicos, complices, et sequaces, ac omnes et singulos de parte ipsorum dominorum capitaneorum et abbatis ac communis et populi qui sunt de Janua seu districtu seu de terris feudalibus dicti communis, que sint in terra firma Ytalie, perpetuo habebunt et tenebunt, tractabunt et tractari facient cum effectu per ipsos subditos et vassallos ipsius domini regis pro veris amicis et tanquam veros amicos ipsius domini regis et heredum ejus et subditorum ejus, et inimicos et rebelles dictorum dominorum [198] capitaneorum, abbatis, et populi, et status eorum, seu dicti communis, qui sint de Janua seu districtu seu de terris feudalibus supradictis, habebunt et tenebunt et tractabunt et tractari facient perpetuo per omnes subditos et vassallos suos cum effectu in omnibus terris et per omnes terras ipsius domini regis seu heredum ejus ditioni subjectas, ac in omnibus terris feudalibus ipsius domini regis, et in omnibus terris quas dictus dominus rex acquiret seu recuperabit in posterum, pro inimicis et rebellibus, et tanquam inimicos et rebelles ipsius domini regis et heredum ejus, quousque ipsi inimici et rebelles non sint reconciliati per dictos dominos capitaneos, abbatem, commune, et populum, et etiam post reconci

liationem quotiens eos inimicos ipsorum (a) dominorum capitaneorum, abbatis, seu populi fieri contingeret; que reconciliatio semel vel pluries fieri non possit nisi prout declarabitur infra. Et quod dictus dominus rex et heredes ejus ipsos dominos capitaneos, abbatem, et populum et statum eorum et eorum fideles, complices, et sequaces, et de parte eorum, qui sint de Janua seu districtu seu terris feudalibus supradictis dicti communis, semper regent et adjuvabunt et manutenebunt efficaciter et pro posse ipsorum. domini regis et heredum contra quascumque personas ad expensas dicti communis, prout declarabitur infra, in civitate videlicet Janue et districtu, scilicet a Corvo usque Monachum, ipsis locis comprehensis, et in omnibus aliis terris et locis districtus Janue et terris suis feudalibus, et est intelligendum de districtu et ipsis terris et locis tam demanii (b) quam feudalibus dicti communis que sunt de terra firma Ytalie, vel quas acquirent aut recuperabunt in terra firma Ytalie, et etiam ad recuperandum omnia et singula loca dicti communis de dicto districtu et feudis, que sint in dicta terra firma, que occupata sunt, essent, seu detinerentur, seu occuparentur, seu occupari contigerit per quoscum[199]que de Janua seu districtu qui nunc sunt seu in futurum erunt inimici seu rebelles dictorum dominorum capitaneorum, abbatis, [communis], et populi, et status eorum seu dicti communis, et intelligantur esse inimici et rebelles dictorum dominorum capitaneorum, abbatis, communi[s] et populi omnes illi et singuli qui sint de Janua seu districtu seu feudis dicti communis de quibus per ipsos dominos capitaneos et abbatem aut procuratorem vel syndicum eorum aut litteras seu ipsum commune vel syndicum dicti communis seu litteras prefato domino regi seu heredibus ejus dictum fuerit seu declaratum.

IV. Et specialiter actum est quod dictus dominus rex adjuvabit, efficaciter et pro posse ipsius, dictos dominos capitaneos, abbatem, commune et populum, ad expensas scilicet ipsorum dominorum capitaneorum, abbatis, et populi seu ejusdem communis, prout similiter infra declaratur, ad recuperandum et reducendum ad manus et dominium dictorum dominorum capitaneorum, abbatis, communis et populi, et recuperata manutenendum et defendendum, ad honorem et fidelitatem dictorum dominorum capitaneorum, abbatis, communis et populi, omnia castra et loca dicti communis et feudorum communis ejusdem que nunc occupata

a) dictorum, Bal. b) domanii, Bal.