En habitum, quo te leges ac jura ferentem 75 vestem, in qua te leges et jus portantem auscultaret populus nuper victor, recentibus plagis, atque plebs ista montana, dimisso vomere. Ecquid non exclames, si aspicias illa in corpore Judicis? Rogo utrum serica testi conveniant. O Cretice, trans appares vehemens, ac invictus, et libertatis auctor. Contagium immisit istam maeulam, et in plures sparget: quemadmodum grex integer perit unius scabie, atque .......... 24.26. 81. Non male, ut sensus sit: minus turpis infamia, si nudus perores, quam multicia indutus. Sed insania et auctoritate et vi præstat, quamvis Grangæus albis dentibus ridendos judicaverit, qui ita legerent.-72 et pro с 16.-73 populi 45.-76 deceat 16. 26.75.76. multitia al. Cf. ad vs. 66. -78 Critice quidam. v. ad vs. 67. pelluces 17. a m. sec. 19. 22-25. 27. 46. 47. NOTÆ Minus est insania turpis] Quamvis enim ita nudum te insanum existiment, minor erit infamia, quam si mollis et flagitiosus per vestes illas sericas videare. Legunt quidam, infamia, pari sensu. Utrobique amara est ironia et permissio. 72 En habitum, quo, &c.] Ironice admodum. En te sic vestibus pellucentem, velut alterum Quintium Cincinnatum, audient Romani quasi Legislatorem, et Imperii vindicem. 73 Crudis] Vel recentibus, vel crudelibus et sævis. Non incruenta pugna victoriam adeptus. 74 Montanum vulgus] Quod montes et agros incolit, et in urbem confluere solet, ad triumphi pompam spectandam, aut ad leges quæ promulgantur, excipiendas. Positis aratris] Relicto opere rustico cupide accurret. - Audiret] Te mollem et effœminatum ille asper et induratus militia et labore populus auscultaret. 75 Quid? non proclames] Ut supra, Quis cœlum terris non misceat, exclamando: Ocœlum! &c. In corpore Judicis ista si videas] Si indutum sericis Judicem aspexeris. 76 Quæro an deceant multicia testem] An igitur in teste, qui inferior Judice est, tolerabis pellucentem togam, et bombycina vestimenta, quæ in ipso Judice non feras ? 77 Acer, et indomitus, &c.] Per sarcasmum et subsannationem crebram exagitat mollem Creticum Juvenalis: scilicet in isto habitu vindex libertatis omnino videris, inquit. 78 Perluces] Ut per togam sericam et subtilem perspiciuntur membra tua, sic et animus tuus virilis apparet elucetque. Ironice. Dedit hanc contagio labem] Ehen luem hanc mollitiem nempe afflavit tibi et affricuit mollium consuetudo: et tu illam in alios transmittes. : { Unius scabie cadit, et porrigine porci, Nemo repente fuit turpissimus. Accipient te 80 sues prurigine; et racemus ab alio racemo visus lividum colorem contrahit. Quidpiam illa veste turpius aliquando perpetrabis. Nullus subito fædissimus evasit. ............ 49. 50. 54-58. 60-69. 71-74. 77. polluces 45. tabem 19. 25. 57.-80 prorigine 10. 11. 48. 49. 51. 55. 80. prurigine 13-16. 17. a m. pr. 19. 27. 44-47. 54. 56-58. prob. Turnebo. Eadem lectionis varietas deprehenditur in simili loco Colum. R. R. VII. 5. ubi porriginem præferebant Ursinus coll. Celso de med. π. 7. VI. 2. Grævius (in Sylloge Burm. T. Iv. p. 295. et ad Justin. XXXVI. 2.) Keuchen. et Burm. (in Poët. Lat. min.) ad Seren. Sammon. de medic. III. 35. Beckius in Obss. philol. in Juven. Satt. duas priores hæc notavit: 'Isidorus in cutis vitiis Etym. IV. 8. Prurigo, inquit, vocata a perurendo et ardendo. Hoc sensu rectissime usurpatur de suibus, quoniam ob prurientem cutem luto volutantur, et quibusvis lapidibus ac truncis sese affricare gaudent. Celsus contra v1. 2. porriginem describit, ut sit, ubi inter pilos quædam quasi squamulæ surgunt, eæque a cute resolvuntur; et interdum madent, multo sæpius sicca sunt. At enim vero si paulo post edocearis, fere id in capillo fieri, rarius in barba, aliquando etiam in supercilio; qua ratione suibus capillos, barbam, supercilia, affingas? Vetus glossa porrigo vertit πιτυρίασις, πίτυρα τὰ ἐν τῇ κεφαλῇ. Porrigo autem et prurigo differunt tanquam genus et species, quorum hæc totum corpus, illud caput tantum afficit.'-81 confecta 14. contacta 48. a m. sec. et Sarisber. quod etiam malebat Marshall. ut commodior esset sensus et apertior. compacta non nemo emend. teste Hennin.-82 aliud pro aliquid conj. Lubin.-83-170 in 13, contracti in quinque: Nemo repente fuit turpissimus, immo morose Quæ secreta placent, liceat modo vivere, fient Cuncta palam, cupient homines in acta referri. Dii melius, quod nil animis in corpora juris Natura indulget, nec obedit parva volenti. fit 19. 45. fiat al. venit pro fuit vett. codd. Rigalt. et Pontani, quem v. ad Macrob. Sat. III. 10. Illud omnino doctius, quam ut librariis debeatur, hoc ex glossa ortum videri potest. Venire, ut ἔρχεσθαι, gravius verbum pro esse. Satirici tamen poëtæ doctiora non sectari solent, et illud venit a docta forte manu NOTE 80 Scabie] Trita similitudo. Cornelius Celsus de Scabie. 'Durior est,' inquit, 'cutis rubicunda, e qua pustulæ oriuntur quædam humidiores, quædam sicciores, exeunte ex aliquibus sanie,' &c. Porrigine] Morbus est porcorum simul et hominum, quo squamæ veluti quædam inter pilos exurgunt, interdum madentes, alias siccæ, ut habet idem Celsus. 81 Uvaque conspecta livorem ducit ab uva] Sicut etiam uva corrupta proximam uvam corrumpit ex contactu. Aliter explicat Hadrian. Turneb. xv. 17. vultque Poëtam loqui ex opinione vulgi existimantis maturescente et livescente una uva, aliam vicinam ex æmulatione quadam statim livescere. Favet vet. Schol. dicens: 'hoc e Proverbio sumitur: Uva uvam videndo varia fit.' 82 Fædius hoc aliquid, &c.] Hæc vestium mollities ad aliquid pejus te deducet, nimirum ad infandas libidines. 83 Nemo repente fuit turpissimus] Gradus sunt virtutum sic et vitiorum. Accipient te] Suum in consortium Paulatim, qui longa domi redimicula sumunt 85 90 Sensim te admittent qui in ædibus longas tænias accipiunt temporibus, ac tota cervice torques aptant: et Bonam Deam conciliant ventre suis molliculæ, atque patera capaci. At perverso ritu longe pulsa mulier januam non ingreditur. Ara Deæ unis est aperta masculis. Vociferantur: Abscedite profana. Illic nulla tibicina cornu ............ margini ascriptum ac textui postea illatum est.-86 bonam Cererem 16. temere 60. 65.-89 profani 71.73.-91 caluerunt 45.-92 Ceropiam 60.65. Cetropeam NOTE te assument impuri mystæ, quorum instituit collegium Domitianns ad Quinquatria Minervæ quotannis in Albano celebranda: ex Sueton. Domit. cap. 4. Horum lasciviam hic a Poëta potissimum reprehendi nonnulli contendunt. 84 Longa redimicula] Redimiculum, muliebris capitis ornamentum; fasciolæ seu tæniæ a mitra dependentes. Tull. Verr. 5. hæc eivitas mulieri redimiculum præbeat. Virgil. Æn. ix. ' Et tunicæ manicas, et habent redimicula mitræ.' Domi sumunt] Hinc patet non publica sed privata fuisse conventicula hominum impurorum et mollium, qui muliebriter ornati easdem inter se libidines et spurcitias committant, quas solebant mulieres in Sacris Bonæ Deæ. 86 Atque Bonam teneræ, &c.] Describit ritus a fœminis servari solitos in Sacris illis nocturnis. Bonam Deam] Seu Maiam, seu Proserpinam, Opem, &c. Macrob. Saturnal. 1. 12. Abdomine porca] Porca sumen opti mum Antiqui abdomen vocabant, inquit Plin. 11. 37. Porro quid proprie abdomen describit Corn. Cels. IV. 1. ' Ipsa,' inquit, 'ilia inter coxas et pubem posita sunt, a quibus abdomen sursum ad præcordia pervenit.' 87 Cratere] In Sacris vinum fundebatur. Virgil. passim. Æneid. v. Vina liquentia fundam. Vide Sat. XII. vs. 8. et ibid. Annot. More sinistro] Contrario prorsus ac inverso. Nam Bonæ Deæ solæ fœminæ sacrificabant, at hic soli viri admittuntur. 89 Maribus] Et quidem effæminatis. Ite profane] Sicut in mulierum Sacris e contra: Procul ite profani. Proprie hic, quasi Porro a fano este, ite, discedite. 90 Tibicina cornu] Varia instrumenta, tuba, cornu, tibia in Sacris adhibebantur. 91 Talia secreta coluerunt, &c.] Quæ ab illis mollibus et effœminatis viris patrantur Romæ flagitia in fictis Bonæ Deæ Sacris, talia sunt, qualia exercebantur in Cotyttiis apud Athenienses. Cecropiam soliti Baptæ lassare Cotytto. insonat. Baptæ assueti fatigare Cotytto Cecropiam celebrant ejusmodi Orgia, arcana face. Hic acu incurva supercilium extendit humida tinctum fuligine, ac pingit ............ 17. Cyclopiam 26. jussi pro soliti 46. 48. baptæ soliti 20. Batte 14. 26. bate 19. balte 21. a m. sec. 22. 24. laxare 45. Cotitto 67. Cotyto 74. Cotyton 1. 49. 56, 57.59. Cotylton 50. 70. Cocyton 10. 11. 17. 19. 20. 21. 23. 24. 25. 27. 45-48. 51. 52. 54. 55. 58. 75. 76. quod male defendit Domit. Calder. cujus nota est hæc: Ceres ita dicta est a verbo Attico, quod lugeo significat, quamvis alterum e elidatur, ut corripiatur syllaba: nam Cererem raptu Proserpinæ mœstam, qualis apud Arcades lugubri habitu colitur, ut scribit Pausanias, Jacrymis et gemitu placasse dicuntur: inde reddita agris fertilitate, instituta sunt illius sacra a Cocyto. Aviam et antiquissimam familiæ auctorem Attici Cocyam appellarunt, auctore Suida: nam et Cocyto, h. e. Ceres, deorum sacrorumque antiquissima et prima dicitur Ovid. Fast. 1. 349. et ut ex Varr. de R. R. discitur, Initia dicuntur sacra Cereris, quoniam prima fuerunt.' Cociton 14. 15. Coccyton 16. Cocithon 26. Cochiton 22.-93 tactum 2. 3. 5. 17. 19. 20. 21. a m. pr. 26. 47. 58. 61. 62. 67. 70-79. 81. 82. tinctum 10. 11. 14. 15. 16. 21. a m. sec. 22-25. 27. 45. 46. 48-57.59.60.64.65.66.68.69.80. Sed illud exquisitius est, hoc glossam redolet. tectum 63. factum legebat Gonsal. ad Petron. p. 271. et 366.-94 tingitque suspicari possis coll. NOTE Orgia] Bacchi Sacra, sic dicta ab ὀργῆς furore. Vide quæ de Bacchanalibus dixi initio hujus Satiræ. Secreta] Mystica; nisi potius nocturnas et clandestinas libidines Sacrorum illorum notat. Tada] Vide Satir. 1. vs. 155. seu Plin. XVI. 10. 92 Cecropiam] A Cecrope primo Atheniensium rege denominatur sæpe id omne quod ad Athenas atque universam Atticam regionem pertinet. Cotytto] Accusat. Græc. 4. Declinat. Ea fuit saltatrix spurcissima, post mortem in Impudentiæ Deam consecrata Athenis, et nocturnis Sacris omni libidinum genere plenis culta. Lassare] Ea nempe Sacra saltationibus impudicis ad satietatem usque et lassitudinem peragebantur. Bapta] ̓Απὸ τοῦ βάπτειν, lavare, dicti: quia aqua calida tingebatur illis Sacris Cotyttus initiati. Poli tian. Miscell. c. 10. Porro, Baptæ, titulus Comœdiæ Eupolidis Poëtæ, in qua viros Athenis ad imitationem fæminarum saltantes inducit et psaltriam lassantes. Vet. Schol. Cum autem Baptarum lasciviam Eupolis proscripsisset, ab illis in mare præcipitatus et submersus fuisse dicitur.. 93 Ille supercilium, &c.] Quidam ex illis denigrant supercilia: nam color niger in oculis et crinibus olim laudabatur, teste Horatio ad Pisones. 'Spectandum nigris oculis nigroque capillo.' Xenophon in Pædia Cyri ait a quibusdam oculorum palpebras fuco pingi, et sic decorem in aspectu contrahi. Sanctus Cyprianus de Habitu Virginum, docuerunt oculos circumducto nigrore fucare, genas mendacio ruboris inficere, et mutare adulterinis coloribus crinem. 94 Obliqua acu] Acu crinali, vel ca lamistro, ut volunt alii. Pingitque] Supercilia, et oculorum Attollens oculos: vitreo bibit ille Priapo, Ille tenet speculum, pathici gestamen Othonis, 95 tremulos erigens oculos. Iste potat Priapo e vitro; et reticulum inauratum replet densis capillis, vestitus cærulea chlamyde scutulis distincta, vel galbano raso; atque famulo jurante per Junonem heri sui. Iste velut exuvias Actoris Aurunci gestat ............ Plin. XI. 37. 8. 56. Mulieribus tanta est decoris affectatio, ut tingantur quoque oculi. Sed præstat vulgata lectio, quia modo præcessit tactum, h. e. tinctum.-97 galbina 1. 48. 70. 75. 76. 82. ut in optimis libris Martialis, Petron. c. 56. et 64. Vopisci, probb. Ferrar. R. V. 111. 22. Scalig. et aliis. galbana 10. 11. 14-17. 19-25. 27. 45. 46. 47. 49-69. 71-74. 77-81. Recte, si color hic a galbano, resina ferulæ Syriacæ, dictus est.98 domino 14.-99 tenens 22. patici 21. 22. 26.-100 Arunci 17. a m. pr. 19. NOTE pilos. Tanta est decoris affectatio, ut tingantur oculi quoque, inquit Plinius. Trementes attollens oculos] Timentes lædi adhibito fuco. 95 Vitreo bibit ille Priapo] Alius bibit in scypho vitreo obscœnæ figuræ, more impudicarum mulierum. Plin. in Proœmio lib. xxxm. ' Artem auxere,' inquit, 'vitiorum irritamenta : in poculis libidines cælare juvit, ac per obscœnitates bibere.' Et alibi, 'vina ex libidine hauriuntur.' Priapo] Is Liberi patris ac Veneris filius, quem velut hortorum Deum olim coluerunt. De eo plura dicere vetat pudor. 96 Reticulumque comis] Muliebris ornamentum capitis adhibet, reticulo aureo comam colligit ac religat. Plin. xt1. 14. sic habet: 'Persona adjicitur capiti, densumve reticulum.' 97 Cærulea indutus] Subauditur, vestimenta. Scutulata] Orbiculis notata. Plin. VIII. 48. plorimis liciis texere, quæ polymita appellant, Alexandria instituit, scutulis dividere, Gallia. Delph. et Var. Clas. Galbana] A colore floris Galbani, Galbana dicta sunt vestimenta muliebria galbanei coloris, qui sublucidus et subalbus est cum pallore. Hinc Martial. Epigramm. 1. 97. effœminatum notans, ' galbanos habet mores,' inquit. De Galbano Plin. pluribus locis XII. 25. Dat et galbanum Syria, e ferula ejusdem nominis, resinæ modo. Salmasius, aliique legunt, Galbina, id est, viridis coloris. Rasa] Non villosa, pilos non habentia. Plin. VIII, 48. mox citat. Togas rasas Divi Augusti novissimis temporibus cæpisse scribit Fenestella. 98 Et per Junonem] Non domino tantum, sed etiam ministro jurante, &c. Per Junonem jurante] Hæc omnia muliebriter. Nam solæ mulieres per Junonem jurabant; viri per Jovem, per Herculem. Vide Plin. 11. 7. 'Servi illi jurant quomodo solebant ancillæ Neronis, ipsi adulantes, per Junonem tuam,' inquit vetus Schol. 99 Ille tenet speculum] Ad quod se comat, instar mulierum. Juv. N |