Imágenes de páginas
PDF
EPUB

scopi et Henrico de Stenhem, domo in Gulehem, domo in Rozedehusen, 3 mansis in Albrachtessen ab Hermanno et Bernhardo fratribus de Holthusen, Helmwico de Nedere et Jutta de Herse, domo in Horne a Ludolpho de Raven resignatis. Acta hec anno pontificatus nostri 16., indictione 5. Testes: Lambertus maior prepositus, Henricus decanus, Alexander, Thidericus priores, Conradus custos, Thidericus scholasticus, Bernhardus prepositus de S. Petro (et Andrea), Johannes de Elsen, Henricus camerarius canonici; Amelungus vicecomes, Wernherus de Bracle, Anselmus, Gerardus de Etlen, Lippoldus, Conradus camerarius, Luderus.

6.

*Bisch. Bernhard II. bekundet den Erwerb mehrerer Zehnten seitens des Kl. Willebadessen. 1202. Regest Msc. I. 242b. S. 61.

Littera Bernhardi II. de decima in Watervelde a consanguineo suo Bernhardo de Lippia et Godescalco et Johanne fratribus de Mulenhusen, duabus partibus tertiis decime in Odehem ab Everhardo de Heden, decima in Bulehem ab Anselmo de Atlen resignatis. Testes: Lambertus prepositus maior, Henricus decanus, Alexander, Thidericus de Etlen priores; Conradus custos, Thidericus scholasticus, Bernhardus prepositus de sancto Petro, Johannes de Elsen, Henricus camerarius; Amelungus vicecomes; et hii ecclesie nostre ministeriales: Wernherus de Bracle, Henricus, Lippoldus de Atlen, Gerhardus de Etlen, Conradus comes, Luderus. 1202.

7.

Graf Heinrich von Ziegenhagen 1) verzichtet auf den Zehnten gewisser von den Mönchen des Klosters Hardehausen ausgerodeter Ländereien. 1202. Or. Kl. Hardehausen U. 14; gedr. Wigand Arch. 1. 2. S. 602).

In nomine sancte et individue Trinitatis. Henricus comes de Cichenhagan in perpetuum. Amen. Notum esse volumus tam futuris quam presentibus, ne libera detur errori facultas, quod Volperdus de Burchnen cognomento Craz fratribus in Hersvithehusen Deo servientibus cum uxore sua contulit predium, quod nunc vocatur Novale sancte Marie 3), quod ipsi propriis laboribus in agros redegerunt. Hoc autem predium multis annis quiete possederunt cum omni iure, sicut et donatores ante possederant. Tandem suggestum est mihi ab emulis predictorum fratrum, sicut malorum est semper invidere bonis, quod decima predictorum agrorum mei deberet esse iuris sicut et agrorum circumiacentium. Et, ut verum fatear, facile inclinatus est animus meus ad assensum odore lucri, sicut est humana fragilitas; cepique in predictos fratres agere magis potestative quam iudiciarie, illis excipientibus contra me in hunc modum: ,Privilegiatus est totus ordo noster 4) ab apostolico in decimis omnium novalium nostrorum.“ Item: Hanc decimam amplius quam XXXa annis quiete possedimus, ideoque hanc decimam solvere non debemus." Novissime vero ammonitus a viris prudentibus, et ego ipse considerans, non esse tutum, Dei servos indebite gravare, renunciavi accioni meę una cum uxore mea et filiis meis imperpetuum, et dominus Conradus Craz similiter fecit, qui dicebat predictam decimam se in feodo habere debere, si ego eam evicissem. Huius rei testes sunt qui etiam ammonitores fuerunt, scilicet: comes Fridericus de Cichenhagen, comes nhardus de Ogtershusen, Henricus de Gastervelt, Rupertus de Cassle 5), Gerlacus de Cassle et alii quam plures. Acta sunt hec a. d. i. Mo.CCo.IIo. indictione Va 6). Nur die Siegelriemen sind erhalten.

[ocr errors]

') S. von Fritzlar, Prov. Hessen. 2) Mit dem falschen Jahre 1205. *) Marienrode, Hof in der Pfarre Borken, N. von Ziegenhain. Vgl. Rudolf Ortslexicon II. 2749. 4) Der Cistercienser. ") Mit Hülfe chemischer Reagentien ist es uns gelungen, diese Namen, welche in dem Abdrucke bei Wigand fehlen, wiederherzustellen. allein hätte Wigand auf das richtige Jahr hinführen können.

-

6) Die Indiction

*

8.

Bischof Bernard II. von Paderborn überweiset das obere Haus in Luthardessen 1) den Präbenden des Klosters Gerden. Dieses Haus hatte Ritter Thegenhard, Dienstmann der Paderborner Kirche, damals noch unvermählt, mit seinen Brüdern Wildebert und Sigfrid dem Bischof am 12. April 12022) resignirt. Am 27. April 1203 genehmigte sodann Hildegard, die Gemahlin des Thegenhard, bevor sie noch von demselben Kinder hatte, diesen Verzicht. Zeugen sind: Lambert Dompropst, Henrich Domdechant, Bernard Propst ad S. Petrum et Andream, Hermann Propst in Nienkerken etc.; sodann die Ministerialen: Hildebald von Enenhus, Helmich Grubo, Luder von Danen, Bonifacius und Erpo von Ekkere, Everhard von Hesen, Berno von Hemedissen, Burchard von Drenethe und Johann von Ethene. 1203. Nach den lateinischen und deutschen Regesten in Msc. 1. 242b. S. 33; VI. 224. S. 26.

*

9.

Bischof Bernhard II. von Paderborn genehmigt, dass ein von seinem Hochstift lehnrühriger Zehnten, den er an seinen Verwandten Bernhard von Oesede, dieser aber an Werner von Brakel als Lehen verliehen, von Letzterem an das Kl. Gerden verkauft werde, nachdem jedoch Werner den Lehnfiscus durch einen andern Zehnten entschädigt habe. 12038). Abschr. Msc. 11.71. S. 226, lateinische und deutsche Regesten Msc. 1. 242b. S. 33; VI. 224. S. 25.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Bernhardus secundus Dei gratia Paderbornensis ecclesie episcopus. Ut facta memorie digna ad posterorum notitiam devolvantur, consuetum est et perutile, illa scriptis autenticis commendari, que inter homines circa contractus et huiusmodi rationabiliter geruntur. Sic nos, ne temporum antiquitas errorem et error periculum inducere valeat, presentibus significamus et futuris, quod Wernherus de Bracle ministerialis ecclesie nostre accipiens a procuratoribus claustri Gerdinensis quinquaginta et duas marcas, quarum ipse recepit in persona propria triginta marcas in Paderburne cum filio suo Hermanno et genere suo Gozwino, Richelmus autem duodecim in Bracle, pro quibus decimam in Wernessen in pignore tenuerat ab eodem Wernhero, reliquas decem marcas villicus Sosatiensis nomine filii sui prenominati Gozwini, decimam iamdictam de Wernessen) de legitimorum heredum suorum consensu et collaudatione resignavit Bernhardo de Ozede consanguineo nostro, quam tenuerat ab eo, Bernhardus vero idem nobis ipsam decimam resignavit. Nos itaque monasterio Gerdinensi ex liberalitate paterna sic nobis vacantem decimam contulimus eandem. Ceterum in recompensationem decime pretaxate memoratus Wernherus nobis decimam de Dodenhusen 5) resignans obtinuit a nobis, ut prefato eam Bernhardo concederemus, quam idem Wernherus recepit in beneficio ab eodem. Ut autem firma hec permaneant et inçonvulsa, scripti et sigilli nostri munimento decrevimus procurare, precipientes in Jesu Christi Domini nostri nomine et sub excommunicationis pena, ut nullus posterorum ea retractare sive violare presumat, sed quilibet sub debita hec fovens stabilitate a Domino promereatur benedictionem.

1) Aus der von Preuss und Falkmann II. 704 mitgetheilten, das Kl. Gerden ebenfalls betreffenden Urkunde von 1325 geht unzweifelhaft hervor, dass dies Luthardessen bei Peckelsheim S. von Gerden lag und später verschwunden sein muss. Das Luthardeshusen der Tradd. Corb. ed. Wigand 436 dürfen wir dagegen wohl als Lüthorst im Fr. Calenberg NO. von Dassel deuten, weil dies nach Büsching IX. 298. vor Alters Luthardessen geheissen hat. Die Berufung Falke's S. 363. auf das von ihm erfundene Registr. Sarachonis thut zur Sache natürlich Nichts. 2),, Thegenhardus anno 1202 die cœne Domini III. Idus Aprilis, cum (episcopus) ad synodum procederet, resignavit in maiori choro“... 3) Bernhard II starb am 23. April 1203. 4) Jetzt nicht mehr vorhanden. Nach einer Gerdener Urkunde von 1268, auf die Preuss und Falkmann zu I. 80. mit Recht verweisen, muss es zwischen Brakel und Gerden gelegen haben. 5) Wohl identisch mit dem später verwüsteten Dudenhausen im Lippeschen Amt Schwalenberg. Vgl. Preuss und Falkmann II. zu 1039.

Acta autem sunt anno incarnationis dominice Mo.CC. III, indictione quinta, anno pontificatus venerabilis domini Innocentii pape sexto, tempore dissensionis super imperio inter dominum Ottonem et Philippum, pontificatus nostri anno quintodecimo, et coram testibus subscriptis: Lamberto preposito maiori, Heinrico decano, Alexandro et Thiderico prioribus, Thiderico scholastico, Conrado custode, Bernhardo preposito sancti Petri, Hermanno preposito de Nova Ecclesia, Johanne de Elsen, Heinrico camerario canonicis; Amelungo vicecomite, Anselmo, Wernhero de Flechten, Geroldo de Allenhusen, Walthero de Billinchusen, Rotgero de Frodenhusen et aliis quam pluribus ecclesie nostre ministerialibus.

10.

Bischof Bernhard III. von Paderborn und Abt Widikind von Corvey schliessen wegen ihrer beiderseitigen Ansprüche auf die Desenburg einen schiedsrichterlich vermittelten Vertrag dahin ab, dass die Burg auf gemeinsame Kosten zerstört werde. 1203.- Or. Fr. Corvey U. 76, Abschr. Msc. 1. 134. S. 161, gedr. Schaten ad ann. 1203.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Bernhardus tercius Dei gratia Paderburnensis episcopus. Sciat presens etas et cognoscat universa posteritas, quod pene primo tempore pontificatus nostri ') dominus Widikindus, abbas Corbeiensis, questionem nobis movit super castro Desenberch 2) et super quibusdam dampnis, que se a nobis et maxime a predecessore nostro sustinuisse dicebat. Fideles itaque ministeriales et sue et nostre ecclesie, partes suas ad bonum pacis fideliter interponentes, p(er)suaserunt nobis, quod compromisimus in arbitros et tactis ewangeliis iuravimus, quod per omnia staremus ipsorum ordinationi. Statuerunt igitur, quod castrum Desenberch pari labore et paribus expensis destrueremus, et quod de cetero montem illum nulli hominum conferremus, neque odii neque dilectionis intuitu, qui presidium vel aliquam munitionem in eo exstrueret, sed terram faceremus arabilem et omne emolumentum de novellationibus, decimationibus et quibuscumque proventibus similiter haberemus. Si vero gravamen aliquod vel dampnum huius rei causa emergeret, quod bono zelo et totis viribus nos vicissim iuvaremus. Ipsi quoque arbitri, interposito iuramento, certos nos reddiderunt, si necessitas exigeret, quod fideliter et efficaciter nobis assisterent. Statuerunt preterea, si nos aliquid in novalibus, molendinis vel aquis indebite occupasse videremur, et dominus abbas ostenderet hoc sibi iure conpetere, quod amice dimitteremus vel in beneplacito ipsius retineremus, et quod ipse idem faceret nobis, si forte iniuria aliqua a se vel a suis nobis esset illata. Statuerunt etiam, quod nec nos homines suos, nec ipse nostros ad aliqua cogat obsequia, et si aliquo casu factum fuerit, quod infra sex septimanas emendetur. Ad hec statuerunt, quod decime illi super LX mansos, quorum XXVIII sunt in Menberche et X in Hestene et VIII in Kuneclo et Helgerssen et VIII in Heiligeberche et VI in Baldereborc, ab antecessore nostro collate, adiceremus decimam super XL mansos exstirpandos in bonis Corbeiensis ecclesie, redditibus domini abbatis et fratrum prebende specialiter pertinentibus, nulli alii prius conferendam, nisi horum XL mansorum cum predictis LX numerus adimpleatur. Et annonam, quam predecessor noster in commutationem illius decime de iamdictis LX mansis acceperat et comiti Amelungo de Parburnen postmodum feodali iure concessit, assignavimus XX moldra eiusdem mensure et annone in curia Winethe 3), donec ea a comite possimus absolvere et in proprietatem Corbeiensis ecclesie reducere valeamus. Volentes igitur venerabili et dilecto amico nostro et ecclesie sue, quantum in nobis est, providere, successores nostros cum consensu capituli nostri in eadem pacta obligavimus, et, quia facta hominum cum hominibus transeunt, ne constitutio nostra post diem vocationis nostre oblivionis contingat nube fuscari, presentem pa

Abt Widikind von Corvey wurde 1189 erwählt und Bernhard III. trat im Mai 1203 die Regierung an. 2) Der Desenberg zwischen Warburg und Daseburg, welcher letztere Name nach den von Förstemann O. N. S. 412 gesammelten Stellen ursprünglich identisch mit Desenberg ist. *) Ein untergegangener Ort zwischen Vörden und Altenbergen im Kr. Höxter. Vgl. die Marienmünstersche U. v. 1230.

ginam sigillo nostro et sigillo ecclesie nostre communitam, posteris nostris in argumentum veritatis transmittimus, auctoritate Dei et sanctorum omnium et nostra districte mandantes, ne quis ullo ingenio contra huius ordinationis pacta venire presumat. Acta sunt hec anno incarnationis Domini Mo. CC9. III, indictione VI, pontificatus nostri anno tertio ). Testes huius rei sunt: Lambertus prepositus, Tidericus decanus, Heinricus prepositus sancti Petri, Tidericus scolasticus, Conradus custos, Johannes cellerarius, Wulframmus, Hermannus Nove Ecclesie 2) prepositus, Hermannus, Tetmarus, Cratto, Gerhardus, Volquinus, Conradus, Hermannus Boleko, Frethericus, Adolfus; laici: Bernhardus Bercule, Hermannus de Scardenberch, Bernhardus de Northe, Hermannus comes de Warthberch, Heinricus dapifer de Parburnen, Hermannus pincerna, Gerhardus scultetus et idem hii fuerunt arbitri domini episcopi de predicta ordinatione. Fuerunt autem hii arbitri domini abbatis: Bodo de Hoenborc, Hermannus Bercule, Conradus de Amelungessen, Raveno de Otberche, Ludolfus dictus Burgravius, Arnoldus de Porta, Heinricus de Lutmersen. Keins der ursprünglich angehängten zwei Siegel ist vorhanden.

11.

*

Papst Innocenz III. nimmt die Personen und Güter des Cistercienser - Ordens-Klosters Herswytehusen in seinen Schutz. 1203 Juli 13. Ferentini 8). Abschr. s. 14. Msc. VII. 4509.

12.

* Papst Innocenz III. bestätigt dem Abt Widikind von Corvey alle diesem Kloster von seinen Vorgängern gewährten Privilegien und die von den weltlichen Fürsten demselben verliehenen Exemtionen.

December 12. Anagni. Or. Fr. Corvey U. 77; Abschr. Msc. I. 134. S. 914).

1203

Innocentius episcopus servus servorum Dei, dilecto filio W. abbati Corbeiensi salutem et apostolicam benedictionem. Solet annuere sedes apostolica piis votis et honestis petentium precibus favorem benivolum impertiri. Ea propter, dilecte in Domino fili, tuis iustis postulationibus grato concurrentes assensu, libertates, immunitates et dignitates monasterio Corbeiensi per predecessores nostros indultas et eorum privilegiis confirmatas, exempciones eciam secularium exactionum per principes seculares concessas, eidem auctoritate apostolica confirmamus, et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Anagnie, II. Idus Decembres, pontificatus nostri anno sexto. Die Bulle des Papstes hängt an rothen und gelben seidenen Fäden.

[ocr errors]

') Dies auffallende und sich widersprechende Datum lässt sich nur so erklären, dass die Verhandlung im Jahre 1203, also primo tempore pontificatus nostri, wie es im Eingange heisst, stattgefunden hat, auf welches Jahr dann auch die Indiction passt, dass aber die Beurkundung erst pontificatus nostri anno tercio, wie das Diplom ausgeschrieben enthält, erfolgt ist. 2) Nigenkerken bei Corvey. 3) Die Abschrift in dem schon von Alters her durch Mäusefrass sehr zerstörten kleinen Copiar hat freilich,, Maguntine", auch ergeben die Fragmente kein bestimmtes Merkmal um festzustellen, ob der Aussteller Innocenz III. oder IV. gewesen ist. Da aber der letztere am 13. Juli seines 6. Pontificatsjahrs zu Lyon (Lugduni), Innocenz III. dagegen zu Ferentini" sich aufgehalten hat, so habe ich mich um so mehr für diesen entscheiden müssen, als das Hardehausener Archiv von ihm noch eine andere Urkunde vom 28. April 1215 besitzt.) Aus welcher einzelne im Originale verschwundene Worte ergänzt werden konnten.

[ocr errors]

13.

* B. Bernhard III. von Paderborn verbürgt dem Kloster Hardehausen den Besitz eines Gutes. O. J. 1203-1223. Or. Kl. Hardehausen U. 15.

Bernhardus tercius Dei gratia Patherbornensis episcopus cenobio Hersvithehusensi in perpetuum. Ex iniuncto nobis cure pastoralis officio ecclesiarum nobis commissarum iura conservare bonaque ipsarum, ne a violentis iniuste diripiantur, tenemur defensare. Notum sit igitur universis tam futuris quam presentibus, quod cenobio Hersvithehusensi warandiam prestare decrevimus in predio Willenhusen1) et in silvula, que dicitur Ruholt; quod ne alicui in dubium veniat, presentem paginam sigilli nostri impressione iussimus corroborari.

Das Siegel ist abgefallen.

14.

Graf Heinrich von Schwalenberg schenkt gewisse zu seinem Allod Droheim gehörige Güter nebst der Mastberechtigung dem Kloster Hardehausen und bittet den Paderborner Bischof und das Domcapitel, diese Schenkung in ihren Schutz zu nehmen. 1203-1223. — Or. Fr. Paderborn U. 88.

Dilecto domno suo B. reverendo Paderbornensis ecclesie episcopo H. comes de Swalenberc tam devotum quam debitum obsequium. Honestatem vestram scire cupimus, quod iustis petentium desideriis adesse cupientes, quidquid in cultis agris allodio cuidam videlicet Droheim 2) adiacentibus nostri iuris fuit, ecclesie beate Marie in Herswidehusen in libera potestate contulimus. Unde serenitatem vestram devote rogamus, quatinus privilegio et sigilli vestri inpressione factum nostrum super hac re confirmare et eos, qui contra id presumant aliquid contra iuris ordinem attemptare, excommunicationis vinculo innodare dignemini. Sciatis etiam, quod in pascendis porcis et pecoribus in nemore ubicunque ad nos spectat, eidem allodio sine omni impedimento potestatem dedimus.

Das Siegel ist nicht erhalten.

15.

Der Paderborner Bischof, Bernhard III. von Oesede, bestätigt, dass seine Schwester, die Äbtissin Gertrud von Bödeken, die Bedrückungen ihres Drosten mit Geld habe abkaufen müssen, wogegen dieser sich verpflichte, nur dreimal im Jahre sein Drostenamt im Stift zu verwalten und nur mit zwei Pferden und einem Diener zu kommen. Kehre der Bischof oder ein anderer Landesherr im Stifte ein, so könne die Äbtissin von wem sie wolle das Dapiferat versehen lassen. 1204. Hier nach der Abschrift3) im liber IV4) Variorum fol. 2; nach einem Copiar von Bödeken gedr. Wigand Arch. IV. 271.

[ocr errors]

In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Bernhardus Dei gratia Paderburnensis ecclesie electus omnibus fidelibus, ad quos pagina ista pervenerit, perpetuam in Domino salutem. Venerabilis soror nostra domna Gertrudis Budecensis abbatissa accessit aliquando ad presentiam nostram et coram nobis conquerendo proposuit, quod Conradus miles, dapifer eius, occasione officii sui in multis eam vexaret indebite,

1) Diesen Namen so wie Ruholt vermag ich nicht zu deuten, wenn Willenhusen nicht vielleicht das S. von Hardehausen liegende Billinghausen im Fr. Waldeck sein sollte. Vgl. Varnhagen W. G. I. 73. 2) Die Lage dieses Hofes im Dorfe Schlangen Fr. Lippe erweist die Urkunde v. 1211. unten Nro. 46. ),,Ex copiario Budicensi fol. 51." Dies Copiar besitzen wir nicht. 4) Welchen Band Herr Professor Giefers uns gütigst mittheilte. Westf. Urk.-Buch. IV.

2

« AnteriorContinuar »