Imágenes de páginas
PDF
EPUB

groepen van rekeningen en oorkonden vullen zij elkander tamelijk wel aan.

Uit de stukken van Luik over 1443-1446 kan men leeren, hoe de aflaatbrieven aan den man gebracht werden door de tusschenkomst der pastoors en monniken, die er geheele stapels van in commissie ontvingen en een zeker percent op de geplaatste exemplaren wonnen. Uitgaven en inkomsten worden er zorgvuldig te boek gesteld.

Uit de stukken van Mechelen over 1443-1472 kan men leeren, hoe omslachtig en hoe kostelijk het verkrijgen van eenen pauselijken aflaat in eene bepaalde plaats buiten Rome was en wat al voordeelen, onkosten, uitgaven en moeiten er aan verbonden waren, vooral wanneer de aflaat gedurende enkele jaren werd verlengd.

Uit de stukken van Utrecht over 1488 kan men tot in de minste en schilderachtigste bijzonderheden leeren, hoe in het meest uitgestrekte bisdom der Nederlanden de bussen van den grooten aflaat door rondreizende geestelijke ontvangers gelicht werden van stad tot stad en van dorp tot dorp, zelfs op de armoedige eilanden der Zuiderzee: Ameland en Ter Schelling.

Te dien tijde ook hoort men reeds een alleenstaande protest tegen den aflaathandel opgaan: Wageningen's pastoor Abbode predikt in zijne kerk een oproerig sermoen, waarin hij verklaart, « dat geheel de zaak der zeer heilige aflaten. >> niets anders is dan gekheid en bedrog, om den gemeenen >> man- zijn geld af te troggelen (1) ». De uitslag was zelfs

(1) Quod hoc negotium sacratissimarum indulgentiarum esset nis mera trufa et deceptio quedam ad extorquendum a communi populo pecunias.

geweest, dat te Wageningen en in den omtrek schier niemand naar den aflaat meer omzag. Natuurlijk werd Abbode vervolgd. Wij weten niet, of hij gestraft werd.

Uit de andere stukken van Utrecht over 1517-1519 leeren wij eene nog ingewikkelder boekhouding der financieele onderneming kennen, doch ditmaal slechts voor een klein gedeelte van het bisdom Utrecht. Ook daar geschiedt opnieuw de lichting der bussen en kisten door rondreizende commissarissen behoorende tot de geestelijkheid. Allerlei fooien, drinkgeld, reis- en verblijfkosten komen in mindering der baten. Daar ook zijn de bijzonderheden uiterst schilderachtig. lets nieuws valt er bij aan te merken: de talrijke te verhandelen aflaatbrieven worden niet meer geschreven, maar gedrukt. En in Mei 1519, nadat Luther reeds met Rome geheel en al gebroken had, worden de rekeningen van den aflaathandel door de kanunniken van het Utrechtsche kapittel in alle rust aangehoord, onderzocht en goedgekeurd.

BIJLAGEN

I

Uittreksels uit de jaarlijksche rekeningen berustende op het Stadsarchief te Mechelen (1443-1465).

Anno 1443-1444.

Ghegeven heer Jan van der Straeten, doen hi te Roemewert troc, omme te vervolghen aflaet te hebben in St Romboutskerke; comt op ii lb. vi s. iii d. gr. Mech.

Anno 1450-1451.

Dit syn alsulke costen als de stad van Mechelen ghedaen heeft, omme te verwerven van onzen heylighen vader den Paus van Rome bij middele van onsen ghenadighen heere van Bourgogne, dat hij daflaet ende gratie verleenen woude te Mechelen, welck hij ter beden van onsen ghenadighen heere en ten oedmoedighen versoeke van de Stad aldaer verleent heeft, beghinnende opten Goeden heylighen Vreidach xxiii dage in April anno xiiiic 1. voer Paeschen, durende vier maenden lanc, ende dairnair bij onsen heylighen vader noch verlingt twe maenden, uutgaende ultima die Octobris anno xiiii li.

Uutgegeven van vaerden ende van boodscapen.

Primo Meester Dieric van Loe, secretaris, gesonden te Brugge by onsen genadighen heer en bi den Cancellier van Bourgoigne, omme aldaer te verwerven, dat dezelve onse ghenadige heer consenteren woude ende ghehulpich sijn, dat men in den hove van Rome aen onzen heylighen vader den Paus ghecrigen mochte, dat tjaer van gratien ende indulgencie te Mechelen ligghen mochte; was ute xviii dage; comt op vi lb. xv 5 gr. M. Item deselve Meester Dieric ende Meester Rom. van den Wykette, canter van Mechelen, gesonden noch tot Brugghe aen onzen ghenad. heere voirs., omme te verwerven brieven aen onzen heylighen vader den Paus aengaende den aflate, dat men gheerne te Mechelen hebben soude, ende voort tot Ryssele, dair onze ghenad. heere vertrac; waren ute te ii male xxv dage met iiii peerden; comt op xviii lb. xv s. gr. M.

Item betaelt bi denselven, voir dat sij gegeven hebben voir brieven te maken ende de expedicie dairaf te hebben van den secretaris ons ghenad. heeren, die deselve geordineert ende gemaect hebben aen onzen heyl. vader den Paus der saecken voirseid aengaende; comt op xiii saluyten,valent iv lb. iiii s. gr. M.

Item Measter Rom. van den Wijkette, canter, gesonden tot Luydeke, omme te vernemen de maniere ende de ordinacie van den aflate, dat over 1. jair gheleden aldaer bi den Paus gheordineert ende geset was; was ute met ii peerden ix daghe; comt op iii lb. viii s. gr. M.

. Item ghegeven eenen boode, die ghedeputeert ut te treckene te Rome aen den Cardinael van Therowaene, met brieven van onzen ghen. heere, dat hij de sake aengaende den aflaet voirs. vervolghen woude en solliciteren aen onzen heyl. vader den Paus van Rome; comt op xxii cronen, valent vi lb. xii s. gr. M.

Item Meester Dieric van Loe, secretaris,gesonden tot Brugge, omme nieuwe brieven te verwerven aen den Cardinael van Therowane aengaende den aflate voirs.; was ute xx dage met ii peerden; comt op vii lb. x s.

Item betaelt voir dat een bode hadde, die dezelve brieve opwert te Rome vuerde aen den zelven Cardinael voirseid; comt op xxiii cronen; valent iii lb. xv s. gr. M.

Item Meester Dieric van Loen noch gesonden te Brugge by onzen genad. heer mids manieren dat eenege seyden, dat sommige andere steden de voirs. gratie ende aflaete vervolgeden : ende omme dat te beletten, ende noch andere brieven op de yerste en andere brieven vervolghende te empetreren van onsen ghenad. heere aen onsen heyl vader den Paus van Rome; was ute met ii peerden xviii dage; comt op vi lb. xv s. gr. M.

Item Meester Rombout van den Wykete, canter, gesonden te Rome, omme aldaer metten Cardinael van Therowane te vervolgen aen onzen heyleghen vader den Paus daflaet ende djaer van gracien binnen der stad van Mechelen; comt op lxxvi cronen ende viii st.; xvi in Nov. anno 1; valent xxii lb. xviii s. gr. M.

Item betaelt Claeze van den Driele van twe wisselbrieven, die de canter voirseid te Rome ontfine ende uutgegeven heeft in den vervolghe van der zaken wille voirs.; comt op cl. ducate te lii. gr. was den ducaet gerekend; val. xlix lb. xiii s. ix d. gr. Mech.

Item Wouter Storm gesonden tot Ryssele by onsen ghenad. heer, omme brieven te hebben van onzen ghenad. heer voirseid aen onzen heyleg. vader den Paus, ende aen den Cardinael van Therowane, welke brive Johannes De Leuw, secretaris, met hem te Romewert vuerde; was ute xxvi daghe met ii peerden xvi in Nov. iiiic 1.; comt op vii lb. xviii s. gr. M.

Item betaelt by Wouteren Storm, voir dat hij in hof gegeven heeft, omme dezelve brieve voirseid te maken, te scriven ende te expedieren; comt op ii lb. xi s. ix d. gr. M.

Item Wouter Storm gesonden te Brugge aen onsen ghenad. heer, omme des aflaets wille voorseid; was ute xi dage met ii peerden, xiiii dagen in Jan. Anno 1.; een crone gegeven des cancellers barbier, een crone gegeven voir sekere brieven te scriven aen den Cardinael van Terowane, en vi crone die

TOME V.

LETTRES, ETC.

2

« AnteriorContinuar »