Imágenes de páginas
PDF
EPUB

Lewek Swietlik 1) jest wielkim kupcem. W r. 1631. pożycza Gronkowskiej 130 złp;) równocześnie pozywa mieszczanina Izaka Meierhofer o zwrot 1200 fl.) W r. 1634. kupuje u Żyda Pesacha (zw. Daniel Danielowicz) kawał gruntu przy bramie miasta żydowskiego za 400 fl. 4), w r. 1641. procesuje się z Wilhelmem Peterson o 7000 złp; za za tyle zaręczył Peterson Świetlikowi za swego krewnego Jana Huntera. 5) W r. 1646. Świetlik już nie żył i bracia: Marco Antonio i Henrico Moriconi pozywają syna jego Izraela o dług ojca 1740 złp. 6)

[ocr errors]

Wolf Bocheński jest ożeniony z Dobruchną, córką Salomona Janasowicza. 7) Posiada on dom na „Nowym placu", oznaczony w spisie z r. 1635. Nr. 1.8 Ma on i drugi dom, który kupił u Mojżesza Izakowicza, lecz sprzedaje go w r. 1645. za 2900 fl. Szymonowi Mojżeszowiczowi. Zajęcie jego stanowi pożyczanie na zastawy. 9)

Obok Wolfa handluje Hersz (Jeleń) Bocheński 10) a od r. 1646. Jakób Bocheńczyk, przypuszczalnie syn Wolfa, Jakób ma sklep z pazamanami 11)

Izrael,

1) Rodowód Swietlika (III. 1899).

Lewek Świetlik, żona Gissa

Salomon,

Sprinca, Dwora, Ester, wyd. za Mendla
Salomonowicza Naverbach*)

[ocr errors]

*) Zdaje się Auerbach. ) 11. 116. 3) II. 125. ) ll. 586 i ll. 722. Kupiony grunt wynosił 14X22 sążni = 308 sążni, za które zapłacił 400 fl., czyli że 1 sążeń = 1.3 złp. 1 złp. 10 gr. ') 11. 1567. ) Ill. 1043 i 1053. ). III. 694.) 11. 653-58. Nr. 1. ) ll. 474, 581, 608, 1203, 1323, 11. 530. 10) II 1479. sprawa o 1700 fl., ll. 1480. Jan Bottini zawiesza areszt nad Jeleniem Bocheńskim i Joachimem Choczem za dług 1303 złp. (r. 1640). ") Ill. 1205.

Jonas Kraśnik jest synem Salomona Izaka i pochodzi ze znakomitej rodziny, przybyłej do Krakowa z Czech. Już na układzie gminy z r. 1554. jest między innymi obywatelami tenże,Salomon de Kraśnik" podpisany 1). W pinaksach gminnych z XVI. i XVII. w. jest mnóstwo Kraśników, a wśród nich wyróżniają się: Izak syn Mojżesza, rzezak (m), i Jekutiel Zelman2).

Jonas Kraśnik prowadzi interesy z Danielem Miękiskim3) i Jerzym Pipanem '). W r. 1644. upomina się Pipan o 210 fl., w tymże roku oddaje mu Kraśnik 1320 fl. 5) i pożycza u Aleksandra Lipnickiego 2300 fl. 6) W tymże roku winien jest Kraśnik Miękiskiemu 2000 złp. 7) W r. 1644. ceduje Miękiski tych 2000 fl. Frydrychowskiemu i ten otrzymuje intromissyę w dom Jonasa. 8) W r. 1645. pożycza Jonas u Kozickiego 150 fl.9), a w r. 1646. oddaje Lipnickiemu 2300 fl.

Największy dług ma Jonas Kraśnik u Mojżesza Izakowicza. Wynosi on w r. 1633: 14000 złp. i rośnie do 17000 złp. Po długich procesach rozpoczyna Jonas spłacać dług ratami tak, że w r. 1644. wynosi jeszcze 13.500 fl.10) Obok Jonasa Kraśnika przychodzą jeszcze: Matias Kraśnik 1) i Jakób Kraśnik. 12)

Kończąc szereg kupców krakowskich, konstatujemy, że większa ich część utrzymywała swe sklepy w Krakowie i to mimo ciągłych zakazów. Pomijamy tych kupców, których już poznaliśmy, a podamy dla przykładu kilku innych:

1) Piekosiński 1. 158. Jest to znany nam kontrakt o rozszerzenie miasta żydowskiego z r. 1554. 21. maja. Obacz wyżej str. 81. ) Wett

.191,312 .II (4 .53 .11 ( משפחת קראשניק : .16 .Nr לתולדות גדולי ישראל :stein

*) III. 316. ) III. 318. 7) III. 479. ) Ill. 827. 9) III. 970. 1o) III. 468, 554. ") Ill. 706. 12) Ill. 903.

1) Lewek Berowicz ma w r. 1637. sklep „Pod Baranami". 1)

2) Jakób ma w r. 1639. sklep Pod Baranami" ") 3) Izak Naftalowicz ma w r. 1643. w Sukiennicach3) sklep z pazamanami i złotem.

4) Marek Poss ma w r. 1644. sklep na Szewskiej ulicy u Ludwika Schilden.“)

5) Dawid Fixel ma w r. 1648. sklep na Siennej w kamienicy Szlatowancerowskiej. 5)

1) 11. 990. 11. 1269. *) Ill. 296. ‘) Ill. 584. *) Ill. 1551. Fakt istnienia tych sklepów skonstatowaliśmy przy sposobności ich okradzenia.

ROZDZIAŁ VII.

PODRÓŻE ZA GRANICĘ, EXPORT I IMPORT; OBCY ŻYDZI;
MORAWIANIE, CZESI, WIEDEŃCZYCY, HISZPANIE
I WŁOSI.

Handel Żydów w Polsce, cło przywozowe dla towarów zagranicznych, proces i przysięga celna z r. 1645, regestr kupców. Jakób Morawczyk i jego potomkowie, Litman Morawczyk i Izak Pinkus Horowitz. Żydzi wiedeńscy, kahał wiedeński, Izak Wiedeńczyk, Aszkanasowie, Włosi, Salomon Włochowicz, jego znaczenie na dworze króla, jego interesy, sprawa gorzałczana, testament Józefa, Marek Włoch, Józef Jakubowicz, Lewek Włoch, nadworny kupiec, jego nominacya. Dr. Dawid Morpurgo i dr. Samuel z Padwy.

oznaliśmy w poprzednich rozdziałach, jaki intenzywny ruch się odbywał między Żydami krakowskimi i ich współwyznawcami za granicami Rzeczy-pospolitej. W średniowieczu stanowili Żydzi jedyny handlowy internacyonał w Europie, a nawet w stosunkach handlowych między Europą i Azyą. W wieku XVI. i XVII. istniał już potężny handel chrześciański na południu i zachodzie Europy, tylko w Polsce był żydowski kupiec mimo ograniczeń potężnym czynnikiem w życiu ekonomicznem Rpltej. Żydzi polscy opanowali prawie zupełnie targi krajowe, a na jarmarku w Lublinie, czy Jarosławiu oni prawie wyłącznie stanowili o kursie towaru i regulowali stosunek popytu do podaży1). Ciągłe narzeka1) W lecie wyjeżdżano do Zasławia, lub Jarosławia, a w zimie na jarmark Iwowski lub lubelski. Na jarmarku wolno było młodzieńcowi lub uczniowi pójść na naukę do którejkolwiek jesziby, gdyż na każdym jarmarku było kilkuset rektorów, a kupców żydowskich i innych jak piasku w morzu. Z jednego końca świata do drugiego przybywano na

-

nia mieszczan nie wiele pomagały. Jakaś żywiołowa siła leżała w tej „nacyi żydowskiej", siła, która umiała przełamać wszelkie zapory prawne i kastowe, wrębać się w przywilejami oszańcowany handel średniowieczny, nie troszczyć się o prawa cechów i gildyi. To, co się odnosiło do całej Polski, to samo rozgrywało się na małem terytoryum Krakowa i Kazimierza.

Już ciągłe spory o to, czy Żydzi mają płacić sztukowe i mostowe, wskazują na fakt, że dużo wieźli towarów. Królowie zrównali Żydów z mieszczaństwem krakowskiem, darząc ich wolnością od opłat celnych, podobnie, jak jej zażywali chrześcianie. Gdy wprowadzono cło wywozowe i przywozowe, chcieli Żydzi krakowscy rozszerzyć walor przywileju królewskiego na komory graniczne. Przeciwko temu wystąpił podskarbi koronny, Jan Daniłowicz i w r. 1640. wniósł skargę na Żydów krakowskich o zapłacenie zaległości z kilku lat i dalsze płacenie cła na komorach.

Sprawa oparła się o sąd assesorski, przed którym zastępował Żydów krakowskich generalny syndyk Żydów koronnych, Marek Nikiel. Żydzi powoływali się na (znane nam) ulgi celne Batorego (z 5. grudnia 1576. r.) i Zygmunta III. z lat 1588. i 1613. Sąd orzekł dekretem z roku 1643., że Żydzi, prowadzący towary z obcych państw, mają płacić cło a tylko wsród granic Rpltej są wolni od opłat mytnych i mostowych. Zarazem uwolnił król Żydów od

jarmarki. Kto miał syna lub córkę do wydania, przybywał na jarmark i tu zawierał małżeństwo, każdy bowiem znajdował to, czego szukał (swe podobieństwo i swą parę). I tak zawierano podczas każdego jarmarku kilkaset, nieraz kilka tysiący małżeństw. A dzieci Izraela mężczyźni i kobiety nosili na jarmarku królewskie (odświętne) szaty i cieszyli się poważaniem u rządu i narodów. A synowie Izraela byli liczni, jak piasek w morzu“. (Urywek z Kroniki Natana Hannowera „Jawein Mecula" w tłómaczeniu Majera Balabana str. 71.

« AnteriorContinuar »