omnino liceat hanc paginam nostre confirmacionis infringere, vel ei ausu temerario contraire; si quis autem hoc attemptare presumpserit, regalis excellencie iram se noverit incursurum, et decem marcas auri persolvat. Factum est autem hoc privilegium anno dominice incarnacionis MCLXXV. regnante gloriosissimo rege Bela tercio, secundi Geisse regis filio, Job strigoniensi archiepiscopo existente, Paulo colocensi archiepiscopo existente, notario Adriano, Farkasio palatino comite, Subano bano, Vgrino zagrabiensi electo, et aliis compluribus eiusdem regni principibus existentibus.

Liber privilegior. Episc. zagrab. list 53.

IV. God. 1181. mjeseca kolovoza. U stolnom Biogradu.

Bela III. kralj ugarski i hrvatski dosudjuje kaptolu zagrebačkomu Toplice kod Varaždina, što ih njekoč poklonio istomu kaptolu Aleksij ban, učiniv zadužbinu za umrloga svoga sina, koje za burnih vremena osvojio bijaše župan

varaždinski Belec, a nakon njega i baštinik mu Moćmer.

Quoniam diuturnitate temporum sepius obliteratur memoria; et quod pie devotionis geritur officio, post paucos admodum dies ingrata celat oblivio. Idcirco que tam a nostra regia maiestate et munificentia, quam ab illustribus viris, sive quibuscumque dei fidelibus sub nostra potestate degentibus, dei ecclesiis sunt collata, regia auctoritate firmare et privilegiis perpetuare proposui. Notum igitur sit omnibus tam modernis quam future vite successoribus, quod ego Bela III. dei gratia rex, secundi Geysse regis filius, cum Albe sollempnes sancti Stephani regis agerem dies, zagrabienses canonici de sua inopia et iniuriis sibi illatis conquesti sunt. Ego vero ecclesiam dei sublevare desiderans non adterere, lacrimosam eorum querimoniam in presencia quam plurium regni mei principum ascultavi et causam discussi. Propositum est enim a supradictis canonicis, quod Alexius quondam banus pro anima filii sui, eo tempore ex hoc seculo decedentis predium quoddam, Toplissa nomine, ecclesie zagrabiensi cum omnibus sibi pertinentiis tradidisset. Quod postea quidam Beléé nomine, comes de Garestin, tempore avi mei regis Bele secundi violenter subripuisset, et idem postmodum Mothmer eius heres et successor fecisset; et quia regnum Vngarie, sicut peccatis exigentibus sepius fieri solet, erat in disturbatione, prenominati canonici supersederunt questioni, tempus expectantes oportunum. Ad ultimum vero nostri regni tempore ante nostram excellentiam Albe contra Mothmerum de prefato predio querimoniam deposuerunt. Ego vero, veritate undique circumspecta, per adtestationem virorum nobilium veritatem rei et iusticiam iam dictorum canonicorum cognoscens prenominatum predium per consilium et assensum principum ecclesie zagrabiensi reddidi, dato advocato Dionisio bano. Meta vero predicti predii tendit usque ad rivulum Globossa, et dividitur cum meta Sumsey, deinde tendit superius ad montem Wolemerij, ibi protenditur in longum in dorso montis et descendit in vallem per nasum eiusdem montis, et inde recto tramite ascendit ad montem alium ubi est via, et de via descenditur et

ascendit ad tercium montem, et per montem itur et certis metis descendit et ascendit ad magnum montem ad viam, ubi iungitur cum garestiensibus, et per viam illam itur in magnam viam, per quam descendit ad aquam Bigne et iungitur zagrabiensibus. Et ne hoc nostrum institutum annosa aboleat vetustas vel iniquorum pervertere valeat sagacitas, privilegium per notarium meum Wasca inscribi feci, et regali sigillo et annulli mei inpressione roboravi. Quod si quis violare temptaverit, ut regie institutionis reus et ecclesie violator penam luat et rebus suis mul(c)tatus excommunicationis subbeat sententiam. Factum est autem hoc privilegium anno dominice incarnationis MCLXXXI. Regnante gloriosissimo rege Bela III. Luca strigoniensi archiepiscopo exist nte, Johanne besprimiensi episcopo, Prodano zagrabiensi episcopo, Farcasio palatino comite, Cumpurdino curiali comite, Dionisio bano, Bot albensi comite, et aliis pluribus regni eiusdem principibus existentibus.

Izvornik na koži, pečat odtrgnut. Iz kapt. arkiva fasc. 52. br. 4.

V. God. 1193. od 1. rujna do 30. prosinca.

Kalan biskup pečuvski i gubernator dalmatinski i hrvatski, dopituje biskupu zagrebačkomu Dominiku i njegovim nasljednikom desetinu živeža i vina, u Krapini, Okiću i Podgorju, koju je uživao dotle vojvoda ciele Slavonije.

Calanus, dei gracia quinqueecclesiensis episcopus palleatus et totius Dalmatie atque Chroatic gubernator, omnibus Christi fidelibus, ad quoscumque hec presens pagina pervenerit, salutem in domino. Licet omnes catholice fidei professores, quod a pio salvatore precipitur, hoc propensius exequi teneantur; viri tamen summates, quos divina gratia pre ceteris extulit in hoc mundo, non solum preceptis dominicis sua debent colla subicere sed et ipsius consilia attentiori famulatu devotius amplexari, ut et obedientia ex mandatorum observatione proveniens salutem ipsis pariat sempiternam, et consilii salutaris devota completio multiplicatam gloriam conferat et mercedem. Inde est, quod ego (non ignarus novi et veteris testamenti, in quo tuba) clara canitur et aperte, quod omnis decima sine omni mutilatione domino offeratur, et Cain, prothomartiris passionem, quem pro sacra decimarum oblatione inimica fraternitas nequiter interemit, non aure surdastri preteriens, de omnibus victualibus, que vulgo cazun nuncupantur, et de omnibus eorum pertinentiis, tam in bobus quam ovibus, cum agnis et gallinis et panibus et aliis si qua sunt, que ex diversis locis scilicet Krapina, Okich et Pogoria ad ducatus cellaria congregantur, decimas dari venerabili Dominico zagrabiensi episcopo et eius successoribus sine omni cunctatione et mutilatione, quemadmodum per totum episcopatum suum de aliis ducatus reditibus decimas habet, precipio. Et ut hoc perpetua stabilitate reniteat huius, antique constitutionis, sed eciam nove concessionis paginam, sigilli mei munimine, placuit insigniri. Nulli igitur liceat hanc iustam constitutionem infringere, aut ei ausu temerario contraire: si quis autem attemptare presumpserit, eternam damnacionem velud sacrilegus non evadet, et ecclesiastice severitatis sentencia percelletur. Actum

est istud anno dominice incarnationis MCLXXXXIII. indictione XIIma regnante piissimo rege Bela tercio.

Izvornik na koži, pečat odtrgnut. Iz ark. kapt. fasc. 5. br. 2.

VI. Okô godine 1193.

Kalan, nadbiskup pečuvski, i gubernator hrvatski i dalmatinski, dosudjuje biskupu zagrebačkomu Dominiku predij Kamenik, za koj parbio se s dvjema plemićima Dežislavom i Drašom, pošto bi dva kanonika i tri dvorska župana prisegla, da je vaviek pripadao episkopatu zagrebačkomu.

Calanus dei gracia quinqueecclesiensis episcopus palleatus et totius Dalmatie atque Chroatie gubernator. Omnibus Christi fidelibus ad quos presentes littere pervenerint salutem in eo, qui est vera salus. Quamvis bonorum posteritas priorum suorum bona exempla imitari, doctrinam quoque opere propensius studeat adimplere, tamen quia quorumdam modernorum ad bonum pigra ad malum vero prona subtilitas predecessorum suorum iusta iudicia subvertere et bonos actus sinitra interpretatione molitur extingvere, dilectioni vestre duximus intimandum, quod procuracionis nostre tempore inter duos civiles, scilicet Descislou et Drassa, et Dominicum venerabilem zagrabiensis ecclesie episcopum pro terra cuiusdam predii, nomine Kemenic, orta est dissensio. Requirentibus enim predictis civilibus terram illam in presencia nostra, episcopo quoque non eorum sed suam esse asserente, nos causam ordine canonico decidentes duobus canonicis atque archidiaconis zagrabiensis ecclesie, scilicet Barano et Timporio, tribusque curialibus comitibus scilicet: Tiwa de Wasca, Michaeli de Dumburou, Martino de Kemenic super hoc, quod non civilium sed episcopi terra esset, sacramentum indiximus. Accepto vero ab eis sacramento, predium illud scilicet Kemenic, a duabus viis coniunctis usque ad rivulum ubi habet metam terre, deinde ultra montem usque ad flu vium, nomine Rogozice, deinde usque ad alium fluvium, cui nomen Bogoce, a Bogocea autem per montem, qui trabs appellatur usque ad caput unius vallis, que dicitur Jasconovina, zagrabiensi episcopo per manus duorum pristaldorum nostrorum, scilicet Ysani curialis comitis de Kris et Bonci, assignavimus. Ut igitur huius iuste examinacionis sentencia perpetue stabilitatis robore fulciatur, litteras super hoc testimoniales sigilli nostri munimine insignivimus. Volentes et precipientes, ne quis huic canonice observationi ausu temerario presumat contraire; si quis autem facere attemptaverit, anime sue periculum et dignam dei ulcionum vindictam se noverit incursurum.

Izvornik na koži, pečat manjka. Arkiv nadbisk. Privilegialia: Super predio

Kemenik.

VII. God. 1198 dne II. svibnja.

Andrija vojvoda hrvatski i humski, dozvoljuje na prošnju biskupa zagrebačkoga Dominika, da podanikom biskupskim nesudi nitko drugi, osim biskupa il njegova sudca; zanemari li takav sudac svoju dužnost, bit će odgovoran banu.

Andreas dei gracia Dalmacie, Croacie, Hulmeque dux, secundi1 Bele regis filius, venerabili in Christo patri Dominico, eadem gracia episcopo zagrabiensi, (salutem) in perpetuum. Justis petencium desideriis nos facile. prebere decet assensum, et ea, que a racionis tramite non exorbitant, effectu prosequente complere. Justis igitur postulacionibus tuis grato concurrentes assensu, hanc populo tuo et ecclesie zagrabiensi conferimus libertatem, et sigilli nostri munimine confirmamus et roboramus tam Hungaris, quam Latinis seu Selavis, ut si quis aliquem de populo tuo et ecclesie predicte in causam trahere voluerit, sub te vel sub iudicibus a te constitutis eum debeat convenire; nec aliquis de iam dicto populo tuo et ecclesie sub alio iudice teneatur alicui respondere. Quod si tu vel iudices iusticiam nolueritis exhibere, et aliquis iudices tuos propter hoc voluerit convenire, tunc pro homine vel hominibus tuis sub bano nostro, vel sub nostra clemencia iudex ille, qui iusticiam noluit facere, respondebit. Actum est hoc anno dominice incarnacionis MCLXXXXVIII, die lune. V. Idus maji, indiccione prima, epacta XI. concurrente III. Andrea bano existente, Fulcone comite brudrugiensi, Crazone comite guarastiensi. Datum per manus Belesini filii Cornelii comitis.

Liber privilegior. Episc. zagrab. list 6.
' prav. tercii.

VIII. God. 1199.

Emerik kralj hrvatski, prepovjeda banom hrvatskim uživanje prisielice i kunovine kod podanikah crkve zagrebačke, što pripada samo biskupu zagrebačkomu. Dozvoljuje takodjer biskupu desetinu kunah i svinjah, što bi inače kralju

pripadala.

In nomine sancte trinitatis et individue unitatis. Hemericus dei gracia Hungarie, Dalmacie, Chrovacie Rameque rex in perpetuum. Quanto excellentiori beneficiorum commoditate regia celsitudo celitus perpenditur visitari, tanto divine gratitudini obligacior ex eorum efficitur accepcione, ut eo amplius de bonorum affluencia que summi dispensatoris nutu ad usus temporales sibi sunt suppeditata, vice reciproca beneficam ipsius clemenciam tum in ecclesiarum indigenciis sublevandis, tum in aliis pietatis operibus quoad poterit exercendis conpellatur honorare. Volentes igitur quod in future exultacionis patria cum multiplici ubertate domino largiente metamus in presentis exilii et luctus loco studiosius seminare, destitucioni et dispendio temporalium quod per guerre tempestatem zagrabiensis ecclesia ob fidelitatis constanciam, corone nostre efficaciter exhibitam perpessa est, pietatis intuitu duximus consulendum. Concedimus itaque ut nulli bano populum ecclesie memorate pro descensus seu marturinarum sive prebende liceat exaccione molestare, sed in omnibus hiis tum

Cesmagenses et Dumbrogenses, tum ceteri populi ecclesie suo tantum teneantur episcopo. Sanctimus eciam et statu incolumi volumus in posterum perdurare, ut de marturinis nostris vel proventibus, qui loco marturinarum exhibentur, quin eciam de porcis, qui in episcopatu zagrabiensi colliguntur, eiusdem loci episcopus decimas integrales sine alicuius contradictione percipiat. Ut autem hee regie serenitatis institucio perpetue stabilitatis robur obtineat presentem paginam imaginis nostre sigillo conmunivimus. Datum per manus Desiderii aule regie cancellarii, anno dominice incarnationis millesimo centesimo nonagesimo nono. Venerabili Job strigoniensi archiepiscopo existente, reverendo Saul colochensi archiepiscopo, Čalano quinqueecclesiensi episcopo, Vgrino jauriensi episcopo, Adriano transilvano episcopo, Dominico zagrabiensi episcopo, Catapano agriensi episcopo, Johanne chanadiensi episcopo, Kalenda wesprimiensi episcopo. Mog palatino et eodem comite bachiensi, Nicholao baño et eodem comite de Zala, Mica comite de Bychor, Fulcone comite de Budrug, Chepano comite de Suprun, Ampudino comite de Zoynuk, Dyonisio comite de Vwar.

Izvadjeno iz prepisa kaptola stolno-biogradskoga od g. 1272. Iz arkiva nadb.

Fundation.

IX. God. 1200.

Vojvoda Andrija u parbi biskupa zagrebačkoga Dominika glede zemlje Grabonice sa Petrom Zadurom, dopita istu zemlju episkopatu zagrebačkomu.

In nomine sancte trinitatis et individue unitatis. A(ndreas) dei gracia Dalmacie, Croacie, Chulmeque dux in perpetuum. In primaria legum sanctione cauta veterum prudencia suis in posterum sollerter providens in regibus ac magnis ducibus iusticiam amplius commendavit; justicia enim est, que reddit unicuique quod suum est. Eorum igitur vestigiis arcius innitentes cum universis infra terminos dominii nostri iusticiam facere teneamur, primam ac precipuam circa dei ecclesias gerendam esse sollicitudinem cum favore principum, nulli venit in dubium. Causam itaque, que versata est inter Dominicum zagrabiensem episcopum et Petrum fratrem Zadur de quadam terra, que vocatur Graboniza, cum magnatibus nostris ordine iudiciario cognoscentes, comperimus esse terram supradicti episcopi, predicto Petro plurium testimonio in iure convicto. Contulimus ergo terram predictam prememorato episcopo, iure perpetuo possidendam, eiusque successoribus eodem modo relinquendam. Sed quoniam memorie inimicatur oblivio, oblivionis enim ortus est memorie defectus, huius nostri facti seriem, ne nubilo oblivionis deliteat, scripto comendari iussimus. Ut autem firmius robur obtineat sigilli nostri inpressione communivimus. Jobagionum vero nomina, qui tunc aderant et testimonium gestis nostris perhibent, hec sunt: Mog comes, Nicolaus banus, Ata comes, Martinus comes, Isep comes, Cresen comes et ceteri complures. Prestaldi vero duo, Velceta de Gorra et Wrodizlaus de Zagrabia. Hoc autem factum est anno dominice incarnacionis. MCC. Datum per manus Jacobi prepositi, magistri eiusdem ducis et cancellarii.

Liber privilegior. episc. zagrab. list. 37.