Imágenes de páginas
PDF
EPUB

Si hiciere una excursion científica por Rioja para visitar las antigüedades de la Calzada, Nájera y otros puntos de aquel país, donde espero encontrar no pocos documentos para ilustrar la crónica de Don Alfonso el Batallador, no dejaré entónces de revisar nuevamente las copias del fuero de Nájera (1), y estudiar sobre el terreno algunos de los términos y límites que allí se indican, y para cuya inteligencia convendria lo que se llama inspeccion ocular.

Por lo demás, la Academia perdonará con su habitual benignidad los defectos de este incorrecto y desaliñado trabajo, en gracia. siquiera del buen deseo que lo ha motivado.

Vicente de LA FUENTE.

Madrid, 27 de Diciembre, de 1875.

TEXTO Y CONFIRMACIONES DEL FUERO Á QUE SE REFIERE
EL PRECEDENTE ESCRITO.

En el nombre de Dios padre et fijo et spiritusanto, que son tres personas et un Dios verdadero, que vive et regna por siempre jamas, et á honra et iuicio de Santa María su madre que nos tenemos por Señora et por abogada en todos nuestros fechos; porque es natural cosa que todo homme que bien face quiere que gelo lleben adelantre et que se non olvide nin se perda que como quier que cause et miengue el curso de la vida de este mundo aquello es lo que· finca en remembrança por el al mundo et este bien es guiador de la sua alma ante Dios. Et por non caer en olvido lo mandaron los Reies poner en escrito en sus privillegios porque los otros que regnaren despues de ellos et tuviesen en su lugar fueren tenidos. de guardar aquella et de lo levar adelantre confirmándolo por sus privillegios. Por ende Nos catando esto queremos que sepan por

(1) Por la misma razon al insertar esta nueva copia del fuero de Nájera creo inoportuno hacer confrontaciones de variantes ni recargarla de notas sobre las que ya pusieron los Sres. Zuaznavar y Muñoz.

este nuestro privillegio todos los hommes cagora son et serán daqui adelante como Nos Don Alfonso por la gracia de Dios Rey de Castilla, de Toledo, de Leon, de Galicia, de Sevilla, de Córdoba, de Murcia, de Jaen, del Algarbe, et Señor de Vizcaya et de Molina en uno con la Reyna Doña María mi muger vimos privillegio del Rey Don Fernando nuestro padre, que Dios perdone, fecho en esta guisa.

En el nombre de Dios padre et fijo et spiritu santo que son tres personas et un Dios et á honra et à iuicio de Sta Maria su madre que nos tenemos por señora et por abogada en todos nuestros fechos; porque es natural cosa que todo home que bien faga quiere gelo lleben adelante et que se non olvide nin se perda que como quier que cause et miengue el curso de la vida de este mundo aquello es lo que finca en remembrança por el al mundo et este bien es guiador de la sua alma ante Dios et por non caer en olvido lo mandaron los Reyes poner en scriptos en sus privillegios porque los otros que regnasen despues de ellos et toviesen en su lugar fuesen tenudos de guardar aquello et de lo llevar adelantre confirmando por sus privillegios. Por ende Nos catando esto queremos que sepan por este nuestro privillegio los que agora son et sean daquí adelante como Nos Don Fernando por la gracia de Dios Rey de Castilla, de Toledo, de Leon, de Galicia, de Sevilla, de Córdoba, de Múrcia, de Jaen, del Algarbe, et Señor de Molina, vimos privillegio de Don Alfonso Emperador de España fecho en esta guisa.

Sub nomine Sante et individue Trinitatis patris et filii et spiritus sancti, Ego Adefonsus Dex gracia Res totius Galletie et in Legione et Castella et in Calagurri dominans et Yspanie principatus tenens jussi fieri hanc cartan nobili plebi Naiarensi tanc biris quam mulieribus conjunctis nec non viduis sive maioribus atque minoribus; postquam Rex Sancius congermanus meus fuit interfectus á fratre suo Raymundo venit ad me sennior Didacus Albares cum germano suo comite de Regno....................( 1 ) ad..... in dominatione mea ipsi jusidentes

(1) Aquí faltan cuatro palabras que están ilegibles en el pergamino, y áun las anteriores están mal copiadas, pues deben decir: cum genero suo comite Dompno Lupo ad Naiaram quatinus esset.

honorem meum et meum servicium et meum amorem iuraverum in ambo coram omnibus meis primatis quod hec civitas cum omnibus in ea habitantibus et cum toto quod ad eandem čivitatem pertinevit in tale fuero steterut in tempore avi mei Sanccii Regis et in tempore Garsiani Regis similiter et illi iuraveran eis qui omni tempore essent ipsi fideles et sub autoritate quam sennior Didacus Alvarez dixit mihi mando et concedo et confirmo ut ista civitas cun sua plebe et cum omnibus suis pertinentibus sub tali lege et sub tali fuero maneat per cunta secula amen.

Isti sunt fueros quos habuerunt in Naiara in diebus Sanci Regis et Garciani Regis. Per homicidium de infancione aut de scapulato aut de iudeo non debent aliud dare plebs de Naiara nisi CC solid. sine saionia. Per homicidium de homine villano, non debet dare nisi C sol.s sine saionia. Si homo malus inventus erit mortuus inter plebem de Naiara et occidit eum plebs Naiara et fuerit infancion non pectabunt proinde nisi CCL solid.s sine saionia: si fuerit villanus C solid. sine saionia. Si homo fuerit occissus in illo campo pro qualibet causa, pro inde plebs Naiara nullum debet homicidium. Si in die iovis, qui est mercati dies in Naiara fuerit homo occissus et inventus mortuus proinde non debet dare homicidium. Si infanzion occiderit hominem et fugisset pro inde non debet pectare homicidium plebs de Naiara. Pro hominis qui fuerit inventus occissus et non habuerit libores, non debent pectare homicidium. Si aliquis homo occiderit hominem et illum homicidam possunt habere aut accipere usque in septem dies ipsum dent ad judicem, id est ad vicarium Regis, et non debent amplius homicidium. Si aliquis homo inventus fuerit in furto et mortem acceperit proinde non debent homicidium. Si aliquis homo se despeñaverit de peña, aut de ponte, aut si in aqua mortuus inventus fuerit proinde non debet pectare homicidium. Si homo inventus fuerit mortuus in hereditate de infancione aut de monasterio non debet pro inde homicidium. Si aliquis homo percusserit iudeum, cuanti umque livores fecerit tales pareat ad integritatem cuomodo de infancione aut de scapulato. Qui percusserit villanum et fecerit livores in loco descooperto, pro uno quoque livore debent pectare quinque solidos, in loco cooperto II solidos et medium. Si fuerint clamantes pro ossibus estractis, pro uno quoque osso estracto II solids et medium:

si percussus fuerit infancion, pro uno cuoque osso extracto V solidos usque ad dimidium homicidium. Pro mano amputata medietatem homicidii. Pro pede amputato similiter. Homines de Naiara non habent fuero dare assinos nec asemilas nec ullan bestiam pro ad fonsado nisi ad suos vicinos quando fuissent in fonsado. Quando plebs de Naiara fuerit in fonsado, tres homines prendant bestiam de quarto homine in qua portent suas sartinat et illi homo cuia fuisset illa bestia non vadat in fonsado nec pareas fonsadam. Plebs de Naiara non debet ire in fonsado, nisi una vice in anno ad litem campalem. Villanus qui non fuerit infonsado non debet nisi II solidos et medium. Si infanzion de Najara non fuerit in fonsado habet calumnias X solid.s et pro fuero petabit ex inde medietatem. Infanzon de Naiara non debet aliud facere nisi tantummodo una vice in anno ire in fonsado cum Rege. Homo de Naiara infanzion sive villanus si in tempore guerre aliquit ganaverit, non debet quintam. Et in casa de infanzione de Naiara non ullus debet posadam pausare. Infazion de Naiara non debet per homicidium pectare nec ullan penam habere. Clerigus de Naiara non debet ire in fonsado neque fonsadam prestare, et nullo fonsado debet in sua casa aposare nec ullam penam habere. Et in domo vidue aut virginis nemo sit aussus hospitium accipere neque viduam neque virginem forziare. Vidua de Naiara qui non habet filium non debet ullam fonsadam. Et si habuerit filium qui potuerit ire in apellido aut in fonsado et non fuisset, ille aut homo suus pro illo pectet fonsadam. Conductor nunquam pectet fonsadam. Homo de Naiara si compraret domum, aut domos justa domos suos compraret et aducet ad domos suas, pro inde non pectet nisi unam fonsadam. Et si compraverit domos in duobus aut tribus aut pluribus locis, et missit ibi suum panem aut suum vinum aut sua pecora, proinde non dabit ullam causam. Et si compraverit homo de Naiara in villis terras aut vinias aut quamqumque hereditatem, semper habeat illas sine ullo fuero malo et sine botilla. Homo de Naiara in sua hereditate faciat et edificet molendinos, furnos torcularia aut quod cumque voluerit sine ulla ocassione. Et si ad hominem de Naiara necesitas evenerit vendat cuiqunque voluerit domos terras vineas hereditates horreos furnos molendinos aut cuaslibet hereditates suis vecinis sine ulla ocasione. Et si aliquis

in nocte equum aut aliam bestiam invenerit in messe sua (1) et potuerit eam occidere, proinde non pectet calumniam, neque ipsam bestiam. Qui occidit caballum non volendo, si de infanzone fuerit caballus mortuus, debet C solid. si de villano L. Qui bobem occidit pectet XXV solid. qui asinum XII solid. et med." Qui maurum occidit XII solid. et medium, nisi pro eo qui pactum habuerit pro sua redentione. Et si homo de Naiara vir aut mulier non habuerit, det hereditatem suam et omnem sustantiam suam mobilem aut inmobilen cuantanque posiderit cuiqunque voluerit nisi ad infanzionem. Et villanus non possit hereditare infanzionem in morte. Et fuerum emendi aut vendendi panen et vinum et carnes aut pisees et omnia vitualla semper possuerunt plebs de Naiara. Si homo de Naiara littem commissit inter suos vicinos calumniam patiat Regi LX solid. et exinde medietatam. Et si calidum aut ferrum comissit similiter pariat LX solid.s et exinde medietatem pro fuero. Si Rex aut dominator terre evenerit, unus homo aut alius homo non sit aussus bobem allienum aut vacam aut porcum aut arietem aut ovem aut gallinam aut aliquam vitualliam accipere sine suo pretio. Et si tanta necesitas fuerit Regi aut dominatori terre et vadad sagio per pauperculas mulieres, ..et ubi invenisset gallinas. accipiat, et pro unaquaque gallina det ei pellem arietis. Et si in tempore estatis necesitas et inopia aque fuerit...... (2) ommes hereditarii qui sunt in illo rivo qui currit pro medio civitate quod vocitant merdanis, et disrumpant totas illas presas que fuissent de supra pro fuero ut habeant abundanciam aque, omnes hereditarii ad molendinos ad irrigandos hortos, et si aliquis homo ipsam presam de merdanis disrumpit habet calumniam LX solid. et exinde pectabit medietatem. Et si illas presas que sunt in Naiarella aliquis disrumpat pectavit II solid. et dimid.m Et si in illo tempore rigandi vineas aliquis homo evacuaberit aquam alienam et missit in aliquo labore suo et probatum ei fuerit pectabit II solid. et med. Et si quitaverit illam silluam de toto in totum, pectabit XXX solid. et ille cuya fuisset aqua damnum duplicatum

(1) In messe sua en su mies: vese aquí la etimología de la palabra mies à mettendo, esto es cosecha que está para ser segada.

(2) Dice pergant.

« AnteriorContinuar »