Imágenes de páginas
PDF
EPUB

plere omiserint: extunc presencium literarum commodo careant ipso facto, ipseque litere de cetero ipsis in nullo suffragari debeant aut prodesse. Volumus eciam, quod exercicium jurisdictionis hujusmodi in eodem opido pro tempore per eundem officialem, qui illi pro tempore presidebit, intelligatur de primis causis tantum. Et si per proconsules, consules, universitatem, incolas et personas hujusmodi conjunctim vel divisim in quocunque casu seu quibuscunque casibus ab eodem officiali in ipso opido pro tempore deputato appelletur ad immediatum seu proximum superiorem, si persone que coram eo litigabunt sint infra archidiaconatus de Stockem, tunc intelligatur ad Hildensemensem, si vero fuerint infra archidiaconatus in Atlevessen predictorum limites constitute, tunc ad Halberstadensem episcopos pro tempore existentes intelligatur fore appellatum: [coram] eis seu eorum officialibus aut delegatis ab eis pro tempore hujusmodi appellacionum cause extra dictum opidum pertractentur. Et sic eciam fiat, si ulterius ad curiam metro

politicam ab ipsis episcopis seu eorum officialibus aut delegatis appelletur, ita quod extra dictum opidum similiter decidantur, nisi de parcium voluntate seu alias cause appellacionum hujusmodi in eodem opido delegarentur. Et alias in ea parte juris ordo prout ante hujusmodi indulta fieri consuevit seu fieri potuit et debet in omnibus observetur. Et insuper ex nunc irritum decernimus et inane, si secus super hiis a quoquam quavis auctoritate scienter vel ignoranter contigerit attemptari. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre cassacionis, imposicionis, statuti, ordinacionis, adjectionis, voluntatis et constitucionis infringere, vel ei ausu themerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignacionem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Rome apud s. Petrum, tercio Nonas Iulii, pontificatus nostri anno sexto.

Auschultatum per me Ghervinum notarium et secretarium.

LXXIV. WIDERRUF EINES PRIVILEGIUMS DURCH PAPST JOHANN XXIII.

1415 März 3.

Das Original dieser bisher nicht gedruckten Urkunde befindet sich im Landesarchive zu Wolfenbüttel: Pergament, 12" hoch, 20" lang, mit bleierner Bulle an gelb und rothen Seidenschnüren. Auf der Rückseite R und ausser mehren unleserlich gewordenen Bemerkungen in einer Zeile Resignare proponit/.. Cassacio cujusdam praue concessionis circa excommunicationem, darunter facultas pro abate absolvendi monacos Pr'... .; an einer andern Stelle von anderer Hand Veneris 1 Octobr. Jo. Ember proconsul . . prod.

Iohannes episcopus, servus servorum dei, ob futuram rei memoriam. Cum nemini deferre contra justiciam intendamus, in quo sumus omnibus debitores, decet nos ad equitatem attendere, ut si forsan aliqua a sede apostolica emanarunt eciam causa racionabili suggerente, illa tamen si tendant in noxam, postea debeant per sedem ipsam in statum pristinum consulcius revocari. Sane dudum pro parte dilectorum filiorum proconsulum, consulum et universitatis opidi Bruns

1) Fehlt in der Handschr.

Hn.

wicensis Hildesemensis et Halberstadensis dioc. nobis suggesto, quod plerumque contingeret aliquem ex sancti Martini, sancte Catherine, sancti Andree, sancti Odalrici, sancti Magni, sancti Petri, sancti Michaelis, sancti Blasii opidi predicti et sancti Ciriaci extra muros opidi et Hildesemensis dioc. predictarum parrochialium ecclesiarum rectoribus, qui essent pro tempore, propter excessus per eum commissos seu alias apostolica vel ordinaria auctoritatibus excommu

nicacionis sentencia innodari, et illi, ejus exigente contumacia, sibi participacionem parrochianorum suorum et aliorum Christi fidelium interdici, propter quod ipse taliter excommunicatus a suis parrochianis et incolis ipsius opidi suadente juris ordine vitaretur, ac parrochianorum et incolarum devocio lentesceret predictorum: nos tunc proconsulibus, consulibus et universitati necnon parrochianis et incolis predictis, ut quociescunque aliquem ex eisdem rectoribus excommunicacionis sentencia hujusmodi innodari contingeret, ipsa excommunicacione durante aliam ex eisdem ecclesiis, cujus rector excommunicatus non foret, pro ipsorum libito voluntatis accedendi, et in ea divina officia audiendi ac ecclesiastica sacramenta interim recipiendi, necnon prefatis aliis rectoribus illa ipsis ministrandi, et infirmos parrochianos atque incolas dicti excommunicati rectoris eciam cum sacramentis eisdem, si foret expediens, visitandi, ipsorumque confessiones audiendi concessimus facultatem. Cum autem, sicut exhibita nobis nuper pro parte dilectorum filiorum cleri predicti opidi peticio continebat, propter eandem concessionem magnum valde disturbium et scandalum in clero hujusmodi et dilectis filiis populo ipsius opidi subsecutum fuerit hactenus, illudque de die in diem augeatur, et propterea eciam plures ex hujusmodi parrochialibus ecclesiis absque celebracione divinorum remaneant velut horrea suis rectoribus et ministris, quo ad eorundem celebracionem divinorum in eisdem, quasi peni

tus destitute, cum parrochiani utriusque sexus earum per hoc sicut oves errabunde ad quandam periculosam muneris1 dissuetudinem ab eisdem suis parrochialibus aut matricibus ecclesiis passim devient, et quam vitam in hiis salutis eligant prorsus ignorent, ipsique proconsules, consules et universitas eciam concessione predicta quandoque permaxime sint abusi et frequencius abutantur: pro parte hujusmodi cleri fuit nobis humiliter supplicatum, ut pro eorum pace et tranquillitate, dicti cultus augmento in ecclesiis su pradictis in premissis salubriter providere de benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur qui pacem et salutem querimus singulorum, et scandalis eorum libenter obviamus, hujusmodi supplicacionibus inclinati prefatam concessionem ac eciam litteras apostolicas, si que super ipsis confecte appareant, ex certa sciencia cassamus et revocamus, ipsasque et quecunque inde secuta decernimus nullius existere firmitatis, ac eciam exnunc irritum et inane, si secus super hiis a quoquam quavis auctoritate scienter vel ignoranter contigerit attemptari. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre cassacionis, revocacionis et constitucionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignacionem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Constancie, v Non. Marcii, pontificatus nostri anno quinto.

Adolphus 777

LXXV. PRIVILEGIUM KÖNIG SIGMUNDS ÜBER DIE FREIHEIT DER BÜRGER.

1417 März 18.

Das Original, an einigen Stellen schadhaft, befindet sich im Stadtarchive: Pergament, 21" lang, 14" hoch, mit König Sigmunds bei LXVII beschriebenem Majestätssiegel an roth und blauer Seidenschnur. Auf der Rückseite der Urkunde R und von der Hand eines wenig jüngern städtischen Schreibers we hir jar vnde dach wonet wart frij. Sie ist gedruckt in Br. Händel II, 939; v. d. Hardt Acta conc. Const. V, 173. Die nachstehend eingeklammerten Stellen sind im Originale unleserlich und nach dem erstbezeichneten Drucke ergänzt. Durch diese Urkunde wird zu reichsrechtlicher Geltung ein Privilegium erhoben, welches von Anfang an unter den von den Herzögen ertheilten Rechten war: s. I, 9; II, 42. Hn.

1) Vielleicht ist munis zu lesen.

Wir Sigmund von gotes gnaden romischer kung, czu allen czijten merer des richs, vnd zu Vngern, Dalmacien, Croacien etc. kung, bekennen vnd tůn kunt offenbar mit disem brief allen den die jn sehen oder horen lesen: Wann vnser künglichen maiestat von wegen der burgermaister, ratmanne vnd burgere gemeinlich der stat zu Brunswig furbraht ist, wie wol durch manicherley swerer vnd grosser kriege willen, die vmb vnd vmb dieselb stat verre vnd nahe oft gewesen sind, vile vnd maniche lute wiplichs vnd manlichs geslehts vnd von manicherley wesen vnd eygenschaft durch beschirmung vnd sicherheyte willen jre libe vnd gütere in dieselb stat Brunswig kommen vnd geczogen sin, vnd sich dorinn als andere burgere zu Brunswig, der vorderen in derselben stat allczu gesessen vnd herkommen sind, enthalden vnd burgerrecht daselbs empfangen haben, vnd ouch von den burgern zu Brunswig als jr rehte mitburger geachtet vnd gehalden sin, vnd also in solicher masse jr mitburgerschaft der stat vnd burgere zů Brunswig fryheite me wann jare vnd tag in besef gewesen sin vnd der genossen haben, vnd das ouch die vorgenanten burgermeister, ratmanne, vnd gemende mit jn als mit jren fryen mitburgern gewonet vnd allerley handlung gehebt haben. Yedoch so sin ettliche geistlichs vnd werntlichs wesens, die wider die vorgenanten fryheite, gewonheite vnd fridlich besiczung, ettwann nach dryen jaren, ettwann nach fünffen, ettwann nach zehen, vnd ettwann nach zwenczig jaren, mynner oder me, die vorgenanten lute frowen vnd man die sich dann jn die vorgenante stat geczogen, dorinn gewonet vnd der vorgenanten fryheite fridlich vnd gerülich genossen haben, als vorbegriffen, ettwann durch nydes oder hasses oder anbrengung willen nydiger lüte vf dienste oder eygenschaft anlangen, ansprechen vnd swêrlich betrůben, vnd vber die besiczung der vorgenanten fryheite manigfelticlich leydigen, nicht on [merclich scheden] schemde vnd verspotnüsse der vorgenanten burgere vnd der stat Brunswig, daselbs

1) In der Urkunde steht zweimal die. gelassen zu sein.

sôlich låte, die also angelangt vnd geleydigt werden, langczijt gewonet, koufmanschacz getriben vnd als fry lute zu der heiligen ee gegriffen vnd fruntschaft gemaht haben, vnd das noch harter ist, das die obgenanten, die dann die iczgenanten burgere, die von der vorgeschriben sache vnd kriege wegen sich gen Brunswig geczogen haben, als vor erludet hat, den burgern vnd jnwonern gemeinlich der stat Brunswig dorumb widersagen vnd groß scheden tůn vnd zucziehen. Wann nå keyserlich geseczt vfwisen, dorumb das herschefte in vngewissheit icht jrregeen, vnd das nymand in vordrung sins rehten sumig werde mit betrubnuß eins andern ein czijt in fridlicher fryheit besiczung allermeiste eyns geverbten tytels jn eyn fry sache gezogen werden måge, vnd als dann solich keyserlich geseczte die nůczlich gewere vnd vorschribung, mit den sich die die die fryheit besiczen wider die die sy dorůber jn eygenschaft wider rufen wolten beschirmen mogen, vnd wann wir von wegen der obgenanten burgermeister, ratmanne vnd burgere gemeinlich der stat zu Brunswig diemieticlich gebetten vnd angerüffen sin, das wir sy bij den vorgenanten keyserlichen geseczten den nachczůuolgen vnd anczuhangen, vnd ouch by rehten vnd gewonheiten die dann von eygner låte wegen jn dem riche gemeinlich bisher gehalden sin vnd gehalden werden zu beliben lassen vnd zu behalden, vnd sy ouch mit besundern vnsern kunglichen gnaden dorinn zů bedenken gnediclich gerüchen, vnd wann vns furgeben ist, das in ettweuil des richs steten vnd. landen gewônlik vnd herkommen sij, wo sich ein eygen mensch jn ein stat ziehe, vnd jar vnd tag oder me dorinn wone, vnd on alle vordrung vnd ansprach des der dasselb mensch fur sin eygen mensch haldet, offenlich vnd hůslich vnd heblich sicze, das dasselb mensch nach denselben jar vnd tage von solicher eygenschaft wegen des der es also für sin eygen mensch gehalden hat, nit mere angelanget werde, sunder furbaßmere von jm embrochen vnd fry sin, geheissen vnd gehalden wer

2) Hier scheint etwa anlanger, ansprechen vnd swerlich betrüben aus

den solle, vnd wann wir pflichtig sin keyserlich geseczte allczijt zů sterken vnd gåte vnd lobliche gewonheite zu meren, vnd wir ouch von angeborner gütikeit aller der die jn dem riche wider solich iczgenante geseczte vnd gewonheite oder suß wider rehte oder bescheidenheit bekummert oder beswåret werden notdürft vnd gebrechen gern bedenken: dorumb haben wir den obgenanten burgermeistern, ratmannen vnd burgern gemeinlich der vorgenanten stat Brunswig angesehen vnd betrahtet solicher trewe die sy zů vns vnd dem riche haben, vnd ouch jr williger dienste die sy vns vnd demselben riche wol getün mögen vnd zu tůnd allczijt bereyte sind, vnd sy bij den vorgenanten geseczten vnd gwonheiten gnediclich zu behalden dise nachgeschriben besunder gnade getan, vnd tůn jn die mit rehter wissen jn craft diß briefs vnd romischer kunglicher mahtvolkommenheit: welich menschen, sy sin menlichs oder wiplichs geslechtes, jn die vorgenante stat Brunswig geczogen, vnd dorinn ein jare vnd einen tag oder mere offenlich, huslich oder heblich gesessen vnd gewonet haben, oder furbaß in dieselben stat Brunswig ziehen vnd dorinn eyn jare vnd einen tag offenlich, huslich oder? heblich siczen oder? wonen werden, also das sy von den herren oder låten, sy sin geistlich oder werntlich oder welicherley wesens die sind, die dann meynen eygenschaft vf denselben menschen czu haben, in denselben eynem jar vnd einem tag nit geuordert oder angesprochen werden, das dieselben menschen alle vnd igliche nach solichen jare vnd tag von solicher eygenschaft embunden, frij vnd ledig

sin, vnd ouch als andere burgere zu Brunswig, der vordern frij burger daselbs von alter her geweßt sind, gehalden, geahtet vnd genant werden sollen von allermenigclichen vngehindert, doch herinn usgenommen vnuerrechent amptlute vnd kneht vnd megde, die vmb genant lone [vnd] rente gedinget weren, vnd solich czijte nit vfgedienet hetten. Was ouch menschen sich in die vorgenante stat heimlichen stelen, vnd dorinn offenlich huslich oder heblich jar vnd tag nit siczen, die sollen der vorgeschriben vnser kunglicher gnade nit geniessen. Vnd wir gebieten ouch dorumb von romischer künglicher maht allen vnd iglichen fürsten geistlichen vnd werntlichen, grauen, fryen, rittern, knehten, amptluten, burgermeistern, reten vnd gemeinden, vnd allen andern vnsern vnd des richs vndertanen vnd getruen ernstlich vnd vesticlich mit disem brief, das sy die vorgenanten burgere vnd stat zu Brunswige an den vorgeschribenn vnsern künglichen gnaden furbaßmere nicht hindern oder jrren, noch sy dorüber durch der vorgenanten menschen willen anlangen oder bekriegen in dhein wis, sunder sy bij denselben vnsern gnaden hanthaben, schirmen vnd gerůwiclich beliben lassen. Mit vrkund diẞ briefs versigelt mit vnser künglicher maiestat jnsigel, geben zu Costencz nach Crists gebůrt vierczehenhundert jare vnd darnach in dem sibenczehenden jar, an dem achtczehenden tag des mondes Merczen, vnser riche des Vngrischen etc. in dem drifigsten, vnd des romischen in dem sibenden jaren. Ad mandatum domni regis

Johannes Kirchen.

LXXVI. BESTÄTIGUNG DES OFFICIALATS DURCH PAPST MARTIN V.

1421 Decemb. 5.

Das Original dieser bisher nicht gedruckten Urkunde befindet sich im Stadtarchive: Pergament, 25" lang, 20′′ hoch, mit bleierner Bulle an gelb und rother Seidenschnur. Auf der Rückseite an verschiedenen Stellen R Ja. und Couilli Jo. de Bertzow; von der Hand eines städtischen Schreibers des 15. Jahrh. Rta ad librum d[ominorum] vppe dat officialat. Der Inhalt der Urk. d. d. 1395 Juli 5 wird in dieser wenig abgekürzt wiederholt. Hn.

1) n im Worte geseczten, vi, und g in gwonheiten auf Rasur.

2) oder auf Rasur.

Martinus episcopus, servus servorum dei, ad futuram rei memoriam. Sincere devotionis affectus quem dilecti filii proconsules, consules ac universitas opidi Brunswicensis, quod veluti per medium transitum fluminis divisum Hildesemensis et Halberstadensis dioc. existit, ad nos et romanam gerunt ecclesiam, non indigne meretur, ut ipsorum peticionibus, illis presertim per quas scandalis obviatur ac eorum quieti consulitur, quantum cum deo possumus favorabiliter annuamus. Dudum siquidem quondam1 Bonafatio in sua obedientia, de qua partes ille erant tunc, vij nuncupato pro parte eorundem proconsulum, consulum et universitatis exposito, quod ipsi proconsules, consules ac singulares persone utriusque sexus de universitate predicta ab ipsorum ordinariis et archidiaconis loci et illorum officialibus multipliciter vexabantur et extra dictum opidum sepius ad judicium trahebantur ad comparendum coram ordinariis, archidiaconis aut offitialibus antedictis, et propterea enormia scandala etiam muliebri sexui ejusdem opidi, ac eisdem proconsulibus, consulibus et universitati ac personis inutiles expense et damna intollerabilia frequentius subsequebantur, et nonnulla etiam homicidia premissorum occasione quandoque perpetrata fuerant: prefatus Bonifatius eisdem proconsulibus, consulibus et universitati, ut ipsi et persone in dicto opido pro tempore commorantes nequirent litterarum apostolicarum seu legatorum sedis apostolice impetratarum, per quas nondum ad citacionem partium erat processum, seu imposterum impetrandarum, quorumcunque tenorum existerent, non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto hujusmodi mentionem, sive ordinariorum et archidiaconorum ac offitialium prefatorum auctoritate extra dictum opidum conveniri vel trahi, dummodo ipsi proconsules, consules et universitas infra dictum opidum essent parati de ipsis conquerentibus exhibere justitie complementum coram judice competenti, per quasdam duxit indulgendum, super illis dilectis filiis abbate monasterii sancti Egidii et decano ecclesie sancti Blasii dicti opidi executoribus per alias suas litteras deputatis. Et deinde per eundem Bonifatium accepto, quod indultum hujusmodi in non modicum prejudicium venerabilium fratrum nostrorum Halberstadensis et Hildesemensis episcoporum, ac dilectorum filiorum ipsorum

[blocks in formation]

4

archidiaconorum et capitulorum, ecclesiarum necnon cleri civitatum Halberstadensis et Hildesemensis et illarum dioc. cedere noscebatur, idem Bonifatius per alias suas litteras indultum hujusmodi et quecunque inde secuta revocavit, cassavit et irritavit, nulliusque esse voluit roboris vel momenti. Et subsequenter pro parte proconsulum, consulum et universitatis predictorum eidem Bonifatio reserato, quod dictum opidum ab Hildesemensi fere per unam et ab Halberstadensi civitatibus predictis, in quibus dicti ordinarii, archidiaconi et officiales suam jurisdictionem exercebant seu sua tribunalia tenebant pro tempore, et ad quas quidem civitates predicti proconsules, consules et persone per ordinarios, archidiaconos aut offitiales ipsos in casibus seu causis quorum cognitio de consuetudine vel de jure ad eos comuniter vel divisim pertinebat, pro tempore ad judicium evocabantur, ultra unam dietas legales notorie distarent, et quod quandoque contingebat etiam propter indiscretas citaciones et processus quos faciebant predicti ordinarii, archidiaconi seu officiales pro tempore, quod hujusmodi homicidia, rancores, scandala et enormia plurima erant exorta et suscitarentur, et valde onerosum esset proconsulibus, consulibus seu universitati predictis, in civitatibus eisdem stare juri in casibus seu causis antedictis: prefatus Bonifatius per alias suas litteras statuit et etiam ordinavit, quod iidem ordinarii et archidiaconi ac successores eorundem pro tempore existentes aliquem vel aliquos vicarium seu vicarios, offitialem vel offitiales ydoneum seu ydoneos, ad hoc aptum vel aptos ad examinationem seu decisionem hujusmodi emergentium casuum seu causarum tam civilium quam criminalium, que inter eosdem proconsules et personas necnon incolas ejusdem opidi presentes tunc et futuros oriri, seu contra eos communiter vel divisim per quoscunque moveri contingeret, et quorum examinatio seu dicisio ad forum ipsorum ordinariorum seu archidiaconorum locorum de consuetudine vel jure communiter vel divisim, ut prefertur, seu alias quomodolibet spectabat, deberent pro tempore deputare, inhibens districtius eisdem ordinariis, archidiaconis et offitialibus tunc deputatis seu in antea deputandis, ne ipsi vel aliqui ipsorum per se vel alium seu alios proconsules, consules, universitatem, personas et incolas antedictos communiter vel divisim, quamdiu infra dictum opidum coram eisdem vicariis seu officialibus, ut

or' ecclesiarum auf Rasur. 3) Im Originale quo.

« AnteriorContinuar »