Imágenes de páginas
PDF
EPUB

gebildet. Auf der Rückseite des hier abgedruckten Originals ist von gleichzeitiger Hand bemerkt: TohoGedruckt ist diese Urkunde in Br. Händel I, 90;

pesate des rades, gilde vnde meynheit Rta c. Knichen Epopsis 183.

We de rad der stad to Brunswigk jn allen viff wicbelden, vnde we mestere der wantsnider, der lakenmeker jn dem Hagen, der lakenmeker jn der Nyenstad, der lakenmeker jn der Oldenwick, der scowerten vnde der gherwere, der gherwere vnde der scowerten, der knokenhauwere, der smede, der wesseler, der goltsmede, der beckenwerten, der becker, der kramer, der scrader vnde der korsenwerten, vnde de gemeynen gildebrodere van. alle dussen vorscreuen gilden, vnde we houetlude der menheit vnde gantze menheit jn allen viff wicbelden hebbet vns eyndrechtliken des gans vorcynet dorch eyndracht vnde vrede samitheit willen, vnser eyn bij dem anderen to bliuende vnde to helpende myt alle vnser macht wedder to stande deme vnde alle den dat der stad, dem rade, den gilden vnde der gantzen menheit to Brunswigk 1 to schaden komen mochte. To dem ersten: weret, dat de rad jennige gilde edder gildebrodere edder jemande mangk der menheit jn tichten hedde, edder de gilde offte de menheit ok jemande jn dem rade jn tichten hedde van des gebrekes wegen dat gewesen hefft wente an dusse tijd, dat schal gensliken dot wesen alse offt dat nů gescheyn en

2 were.

Ok wan de tijd is dat me den rad wandelen schal, alse io vmme de dre jare, so schullen de mestere vnde de geswornen van den gilden kesen radmanne bij oren eyden vth orer gilde, de jenne de one duncken der stad nutte vnde be3 qweme wesen, alse dat van alder gewesen is. Ok schullen de menheit jn allen wicbelden houetlude kesen jn jowelker burscupp twene, vnde de houetlude schullen jn jowelkem wicbelde kesen bij oren eyden radmanne van der menheit, de jenne de one der stad duncken nutte vnde beqweme wesen, vnde jn dussem kore schal de mynste deyl 4 dem meysten deyle volghen. Ok schullen de rad vnde radsworen de borgermestere kesen, eyn jowelk jn synem wicbelde, der se behouen to deme dreuolden rade, vnde wan de rad allsus gekoren 1) Vergl. LXIII, cxlv.

Hn.

is, wes denne de rad radet vor der stad beste, des schullen de gilde vnde de menheit dem rade bibestan vnde dat dem rade truwelken to gude holden. Ok en schullen neyne twey brodere noch 5 de vadere myt dem sonen jn des rades eyden sitten edder radsworen sin jn eynem wicbelde. Ok 6 schullen nene twe brodere noch de vader myt dem sonen eynes jares jn den eyden sitten jn allen viff wicbelden. We ok eynes borgermesters dochter 7 edder suster neme edder hedde to der ee, der dochter man edder suster man en scholde me to neynem borgemestere kesen dewile dat de vader edder de swager jn des rades eyden sete. Des- 8 gelijk twiger broder kindere, edder de broder myt des broders sonen, edder twiger suster kindere, edder suster kindere vnde broder kindere, edder twiger suster menne en schullen nicht beide borgermestere sin jn eynem wicbelde. We vnecht 9 is edder van eynem vnechten geboren, edder eyne husfruwen neme edder hedde to der ee de vnecht were edder der or vader edder moder vnecht geboren were, den scholde me jn den rad nicht nemen. Ok en schall de rad neyn nye ge- 10 sette setten vppe de gilde noch vppe de menheit, edder veide don, se en deden dat myt witscupp, willen vnde vulborde der mestere van alle dussen Vorscreuen gilden vnde der houetlude van der menheit. Ok en schullen de gilde vnde de men- 11 heyt neyn nye gesette setten vppe den rad, se en deden dat myt witscupp vnde vulborde des rades. Vnde wes de rad myt den gildemesteren 12 vnde myt den houetluden der menheit enich wert, dat schal me holden, vnde dat echtedingk schal me holden, vnde dat nicht wandelen, jd en sche myt willen vnde vulborde des rades, der gildemestere vnde der houetlude der menheit. Vnde wes de rad myt dem mereren deyle dusser 13 vorscreuen gildemestere vnde der houetlude der menheit enich wert, des schult de anderen volgen. Worde ok jemant vth den gilden edder van der 14

'menheit jegen den rad besecht van vnnutter sage wegen, dene mach de rad darumme beschuldigen, 15 vnde me schal one laten to antworde komen. Wor de ok jennich dusser gilde edder de menheit in ichteswelkem wicbelde dem rade, den gilden edder der menheit wedderstreuich edder towedderen, edder dat se twidracht maken wolden de wedder de stad were, den schal me beschuldigen jn deme wicbelde dar he wonet vor dem rade, vor den gilden vnde vor der menheit: des wolde de rad myt den gilden vnde menheiden samptliken mechtich 16 wesen to sturende. Worde ok jennich gildebroder siner gilde vnhorsam edder wedderstreuich, dene mochte sin gilde darumme straffen, vnde dar wolde. one de rad to behulpen wesen, offt der gilde des 17 behouff worde. Were ok, dat jemant vth dussen vorscreuen gilden edder menheyt dem rade, den anderen gilden edder der menheit wedderstreuich edder towedderen worde, den scholde de rad darumme straffen: des scholden de gilde vnde de 18 menheit dem rade truwelken bibestan. Ok mach me vnser borger meygere behinderen vnde vor19 uolgen myt rechte weme des noth is. Ok en schal de rad nemande geleiden vor penningeschult ane vulbort des jennen deme he schuldich were, jd en were, dat he myt vnser gnedigen fursten edder furstynnen van Brunswigk welkeren hir jnkeme, edder se one ores werues hir jnsendeden, edder dat one de rad hir jn vorbodede vmme sake wil20 len dar der stad ane to donde were. Ok en schal LXII, 108 na dusser tijd nemant weddes chat, tinsgut offte

veltgud kopen ane van vnsen borgeren offte borgerschen, noch lengud sijk lenen laten dat he edder vnse borgere rede jm lene nicht en hedden, edder sin vederlike erue nicht en were, jd en schege myt vulborde rades vnde radsworen jn dem wicbelde dar he wonet, vtgesecht jn steden edder bij steden: doch so mach malk sinem lene volgen alse 21 recht is. 1 Dussen vorscreuen artikel schal me holden ane alle list, wente we den vorbreke, de scholde dem rade geuen so vele alse de weddeschat droge, vnde dat gud gewert were dat he so 22 gekofft hedde edder sijk gelegen laten hedde. Vn

1) Vergl. LIII, 30 2) LXIII, Xxx11.

de weret, dat so weme kopes edder lenes jn eynem wicbelde van dem rade vnde radsworen geweygert worde, des schal denne de rad vnde radsworen jn den anderen wicbelden dem suluen edder eynem anderen ok weygeren vnde nicht tostaden. Ok 23 en schal de rad neyne rente vorkopen, wer liffgedingk offte weddeschat, jd en schege myd vulborde der jenner de de rad vnde radsworen dar to geschicket hedden. Ok schullen de seuen de der 24 gemeynen stad gud entfanget alle jar eyns rekenen LXIII, cxv. vor allen borgermesteren vnde vor den kokenheren. Vnde der gemeynen stad schat vnde gelt schal me 25 besluten myt viff sloten, der slotele eynen scholde vorwaren eyn borgermester jn der Oldenstad, den anderen eyn borgermester jn dem Hagen, vnde den dridden slotel scholde vorwaren eyn borgermester jn der Nyenstad, vnde de anderen twe slotele willen dusse vorscreuen dre wicbelde beuelen den eynen slotel eynem borgermestere jn der Oldenwick, vnde den anderen slotel eynem borgermestere jn dem Sacke, den de rede jn den suluen wicbelden dar to schickeden, de wile de Oldenwick vnde de Sack dussen anderen vorscreuen dren wicbelden togedan vnde vorpendet sin, alse se nu sin. We 26 na dusser tijd rente edder tins kofft an husen bynnen der stad, dat schal me scriuen jn der stad bouck vppe pennige, drittich nige schillinge vor de mark. Vortmer wan schulde vnde antworde vor den 27 rad gekomen sin van vnsen borgeren offte borgerschen, dat schal de rad scheden bynnen eynem jare edder eyr, so vorder alse de jenne den de sake geldet de sake vorderen edder vorderen laten wan de rad tohope komet. Wert ok eyn ordel vor den rad 28 getogen, dat schal de rad scheiden bynnen eynem verndeyl jares edder eyr, so vorder alse de jenne den de sake geldet de sake vorderen edder vorderen laten wan de rad tohope komet. Wolde ok de 29 rad wene holden in studiis, dat scholden wesen vnser borger kindere echt vnde recht geboren, de sek wol regerenden. We vnecht geboren were, deme en schal me des rades leen nicht lenen. Worde eyn 30 borger offte borgersche vnreyne, deme schal me geuen de prouende to sunte Lenarde vmme go

[ocr errors]

des willen, so vorder alse dar eyn prouene led31 dich were. De prouende to sunte Thomas, to sunte Joste, to vnser leuen fruwen schal me geuen den se gemaket sin, vnde schal dar neyn gelt 32 vor nemen. Wor neyn fundacie en were, dar schal me geuen de prouende vnsen borgeren offte borgerschen de des behouff hebben, vnde der negest anderen armen luden vmme godes willen. 33 Kemet ok, dar god vor sij, dat der stad krich wedderstode, so dat des noth worde dat me de borgere vppe perde vnde knechte to holdende setten moste, so scholden de rede der viff wicbelde vth orem rade vnde radsworen dar wene to schicken, alse nemliken de rad jn der Oldenstad viff personen, de rad jn dem Hagen veire, de rad jn der Nyenstad dre, de rad jn der Oldenwick twene, vnde de rad jn dem Sacke twene. Dar schal me to schicken vth jowelker gilde eynen man van den mesteren, vnde vth jowelkem wicbelde eynen man van den houetluden der menheit. Vnde dusse scholden dar samptliken ouer to hope komen vnde darupp raden, dat se de borgere setteden perde vnde knechte to holdende na malkes mogelicheit vnde legenheyt, so dat dar nemant 34 ane vorsconet en worde. Vnde de seuen sittende borgermestere jn den viff wicbelden scholden dusse sesteyn personen vth dem rade vnde de gildemesters vnde de houetlude der menheit de darto geschicket sin, ok setten perde vnde knechte 35 to holdende, offt se dat vermochten. Ok en schullen de gilde noch de menheit neyne breue van sijk scriuen ane vulbord des rades, jd en were, dat id orem ammechte edder knechten anliggende were. 36 Weret ok, dat breue gescreuen worden an jennige gilde edder an de menheit, de breue mogen se lesen: sind se dem rade anlangende, so schal me se bringen dem sittende borgermestere jn orem 37 wicbelde. Ok mogen dusse vorscreuen gildeme

stere vnde houetlude der menheit to hope gan, 38 wan on des noth is. Weret ok, dat jn vortiden

jennige vordrachtbreue gegeuen weren twisschen dem rade, den gilden vnde der menheit, de en scholden nu mer neyne macht hebben, vnde scholden vormiddelst dussem breue gans vornichtiget vnde dot wesen, vtgenomen breue edder scrifft

de antreden eyner jowelken gilde edder menheit rechticheyt. De rad schal eyne jowelke gilde vn- 39 de menheit jn allen viff wicbelden beholden vnde laten bij oren vryheyden vnde gnaden, de se heb-. ben van den fursten, ván dem rade, offte van older wonheyt. Vnde me scholde sijk na dussen 40 breuen nu mer weten to richtende. Vnde dat wij de rad der stad to Brunswigk jn allen viff wicbelden, vnde wij gildemestere vnde gemeynen gildebrodere van alle dussen vorbenomeden gilden, vnde wij houetlude der menheit, vnde de gantze menheyt jn den suluen viff wicbelden gode almechtich to loue vnde to eren vnde vmme bestentnisse willen dusser stad vns aldus alse vorberoret is vnder anderen fruntliken vnde leffliken to hope gesat, voreyniget vnde vordragen hebben, dijt so stede vnde vast to holdene vor vns vnde vnse nakomelinge, de wilede Oldenwick vnde de Sack dussen anderen vorscreuen dren wicbelden togedan vnde vorpendet sin alse se nu sin: des to orkunde vnde openbaren bewisinge hebbe wij de rad der stad to Brunswigk der stad to Brunswigk jngesegel, vnde wij gildemestere vnde gemeynen gildebrodere vnser gilde jngesegele, vnde wij houetlude der menheit vnde gantze menheit jn allen viff wicbelden vnse jngesegele vor vns vnde vnse nakomelinge witliken gehenget laten an dussen breff. Vnde dusser breue der sint twintich van eynem lude besegelt, eyn jowelk mit veffteyn jngesegelen: der schullen de rede in den viff wicbelden eynen hebben, vnde dusse nabenomeden gilde schullen ok malk eynen hebben: alse de wantsnidere jn der Oldenstad, de lakenmekere jn dem Hagen, de lakenmekere jn der Nyenstad, de lakenmekere jn der Oldenwick, de scowerten vnde de gherwere, de gherwere vnde de scowerten schullen eynen tosampde hebben, de knokenhauwere, de smede, de wesselere, de goltsmede, de beckenwerten, de beckere, de kramere, de scradere vnde de korsenwerten. Ok schullen de houetlude jn jowelkem wicbelde eynen hebben. Vnde dusse vordracht is vultogen vnde gegeuen na der bord Jhesu Cristi vnses heren verteynhundert jn dem viffvndeveirtigesten jare, am dage der hilgen juncfruwen sancte Margarete.

[ocr errors]

LXXXIX. EIDE.

Unmittelbar auf den LX, 59 abgedruckten Eid folgen im ersten Codex der Altstadt von jüngeren Händen geschrieben nachstehende Formeln. Die 3.-7. derselben rühren von einer Hand und anscheinend etwa mit Ausnahme der letzten auch aus gleicher Zeit her; die 1. und 2. von zweierlei anderen Händen. In dem zweiten Codex der Altstadt finden sich nur die 4. und 5. Formel, welche hinter des bussenschutten eyd (LX, 61) von einer jüngern Hand hinzugefügt sind, die 5. ohne die angehängten zwei Nota. Dieselbe Hand hat diese beiden Formeln in den Säcker Codex eingetragen: die 5. auch hier ohne Zusatz; nach der LX, 55 gedruckten eine andere Hand auf dem folgenden vorn leeren Blatte die 1. Formel. Der Neustädter Codex bietet nur die 1. und 2.: jene, mit dem Datum versehen und von der Hand geschrieben, welche den Codex angelegt hat, steht vor, diese von gleicher Hand wie der dorwerder eyd (LX, 59) hinter diesem. Hn.

1 Brauwer eyd.

Dat gij dem rade jo van eluen hympten moltes geuen teyn nye pennige, vnde van entelen hympten2 eynen pennigh dat gij verbrauwen wilt, vnLX, 22 de dat gij de pennighe de aldus deme rade boreden suluen in de tollenkesten schufen, eir gij dat mold melen leten: dat gijk god also helpe vnde de hilgen. Ok secht gijk de rad buten den eyd: We to kope brauwen wel, de schal eynerleye beyr brauwen, der eyn dat sthofeken to sellende ouer de dele vor twey penninghe, edder dat stofeken vor eynen pennigh vnde anders nicht, ane dat gij schencken vppe juwer dele myd krosen ane des rades vulbord, vthgesecht couend vnde dunnebeyr. Wat gij ok in vaten edder in tunnen vtsenden, dat schal in der suluen goyde wesen, vnde na siner goide vnvormenget bliuen, eyr gij dat van gijk deden. Ok wel de rad: We beyr vtsellen wolde, were dat beyr dat stofeken to twen pennighen, des en scholde gij to tappende bynnen den ersten achte dagen nicht vtfoyren laten edder vtdoyn, vtgesecht beere de malk bi sek sulleuen vullen. wolde. Hellinnghbeyr vnde couend mochte malk vtsenden vnde sellen wen he konde.6

uendes na Seruacij.

3

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]

1) Dyt is de eyt der brawer S. 2) N und S fügen hinzu dar enbouen io van eynen hymptem. 3) vp don N, S. 4) ber dat S. 5) S fügt hinzu wol. 6) N fügt hinzu Actum anno domini mo cccc xxx tercio, des sunna7) schal stan N. 8) Dreghere eyd N. 9) schal me fehlt N. 10) Dieser Theil der Formel muss schon in der zweiten Hälfte des 14. Jahrh. im Gebrauch gewesen sein: vgl. LIII, 106. 11) to Brunswigk fehlt A'. 12) yn der Oldenstad 4'. Aus dieser Abweichung und der Correctur von 1488 in A (s. p. 231, n. 1) scheint hervorzugehen, dass dieser Codex der Altstadt nach einander in den Gebrauch des Hagens und der Neustadt übergegangen is'. — jn dem Sacke S.

--

4

dreas dage erst komende vort ouer dre jar1 der menheyt houetlude wesen willen, vnde de wile? de menheyt truwelken vorstan na juwen viff synnen so gij best kunnen vnde mogen, vnde willen kesen radmanne, wanne de tyd is bynnen dussen dren jaren alse me den rad to uornigende plecht, vte juwer menheyt, de gijk duncken der stad, dem rade, den gilden vnde der menheyt nutte vnde euen wesen, vnde helpen raden wes vor de stad sij, wanne gij darto vorbodet vnde geesschet werden, vnde dat gij de borgere vnde de stad helpen in eyndracht holden: dat gijk god so helpe. 5 Der meynheyt eyd.

6

Weret, dat dem rade, der1 gilden vnde der men-
heyt jennich schade wedderstunde, dem wedder
to stande9 wille gij myt on samptliken bij enan-
der bliuen: dat gijk god so helpe etc.
10Nota. In der Oldenstad vnde jn dem Hagen
holt desse artikel vmme den rad to kesende al-
sus: Vnde willen kesen radmanne etc. vte juwer
menheyt. Vnde jn den anderen dren wicbelden:
Vnde willen kesen radmanne etc. van juwer men-
heyt wegen etc. Quod deficiunt in personis ydoneis.

[ocr errors]
[blocks in formation]

Dat gij de wage also holden vnde van der wichte also LX, 48
nemen alse des de rad vpp eyn gekomen is, vnde malkem
rechte don, vnde wat dar van wert to wegengelde, dat
gij dat suluen jn des rades kesten schuuen11 willen,
vnde offt gij vresscheden, offt hir eyn gast myt eynem
gaste kopslagede, dar dem rade tollen van boren
mochte, dat gij dat dem tolner vormelden willen, vnde
dat gij dit holden na juwen viff synnen alse gij best kun-
nen vnde mogen, de wile dat gij hir to gesinde sin, vnde
dat dem rade behaget: dat gijk god so helpe etc.

[blocks in formation]

XC.

BESTÄTIGUNG DER STÄDTISCHEN PRIVILEGIEN DURCH KÖNIG FRIDERICH III.

1446 Juli 4.

Das Original dieser Urkunde befindet sich im Stadtarchive: Pergament, 21" breit, 13" hoch, mit König Friderichs doppelseitigem Majestätssiegel von mehr als 5" im Durchmesser aus gelbem Wachs an einer grün und violetten Seidenschnur. Auf der Vorderseite desselben ist zwischen den Füssen des Thronenden ein kleines Gegensiegel aus rothem Wachs eingedrückt: ein vierfaches bärtiges Gesicht. Auf der Rückseite der Urkunde R. Jacobus Widerl, und von der Hand eines gleichzeitigen städtischen Schreibers Confirmacio priuilegiorum regis Friderici Rtab. Sie ist gedruckt in Br. Händel II, 709; Illustre exam. 164; Thes. hom. 152; Rehtmeiers Chron. 726. Am Donnerstag nach S. Ulrich wurde das Executionsmandat an die Bischöfe Magnus von Hildesheim und Burchard von Halberstadt, an Herzog Heinrich und an den Grafen Ulrich zu Regenstein erlassen. Hn.

1) Von späterer Hand verändert in van en mandage an negest etc. Eine zweite noch jüngere Hand, welche weiterhin einen Eid aus dem Jahre 1488 eingetragen, hat ohne die entsprechenden Worte auszustreichen über der Zeile und am obern Rande beigeschrieben: [jn] der Nigenstad van nu an vort ouer dre jar der meynheijt houetlude. 2) tyd A'. 3) helpen vorstan A'. 4) Anscheinend um 1488 und gleichfalls ohne Ausmerzung der entsprechenden Worte ist an dieser Stelle übergeschrieben van [juwer menheyt] wegen de jenne [de] etc. juwer stad meynheit A', van juwer meynheit wegen S. 5) wat A', S. 6) beholden A'. 7) den A', S. 8) der fehlt A', S. 9) wedderstande A', S. 10) Die beiden folgenden Nota fehlen A', S. 11) Am Rande um 1488 efte schuuen laten.

« AnteriorContinuar »