Imágenes de páginas
PDF
EPUB

licitudinis studio intendamus, et ut suis solitis gaudeant libertatibus, ipseque illibate persistant, libenter eis, cum a nobis petitur, apostolici adjicimus muniminis firmitatem. Sane pro parte dilectorum filiorum abbatis et conventus monasterii sancti Egidii, ordinis sancti Benedicti, ac prepositorum, decanorum, singulorumque canonicorum sancti Blasii intra et sancti Ciriaci extra collegiatarum, necnon rectorum sancti Martini et sancti Andree, ac sancte Catherine sanctique Magni et sancti Udalrici, ac sancti Petri et sancti Michaelis parrochialium intra et extra muros Brunswicenses, Halberstadensis et Hildesemensis diocesium ecclesiarum, perpetuorumque capellanorum, vicariorum, ac beneficiatorum in eisdem ecclesiis et in illis sitorum altarium rectorum, prepositi quoque ac dilectarum in Christo filiarum conventus monasterii sancte Crucis etiam extra et prope muros predictos per prepositum soliti gubernari, Cisterciensis ordinis, nobis nuper exhibita peticio continebat, quod ipsi a ducentis annis et ultra a tempore cujus initii hominum memoria non habetur, fuerunt et sunt habiti, tenti, tractati et reputati pro exemptis ac liberis ab omni jurisdictione, dominio et superioritate ordinariorum dicti loci et ab omni onere servitii, ac caritativi subsidii, collectarum et munerum ordinariorum prestatione, ac in quasi possessione pacifica exemptionis et libertatis ac immunitatis hujusmodi tam pro se ipsis quam pro eorum monasterio, ecclesiis, dignitatibus, capellis, capellaniis, vicariis, altaribus et aliis beneficiis ecclesiasticis et bonis eorundem existunt. Quare pro parte eorundem abbatis, conventus, prepositorum, decanorum, canonicorum, rectorum, vicariorum, capellanorum et beneficiatorum nobis fuit humiliter supplicatum, ut exemptioni, libertati et earum quasi possessioni hujusmodi, in qua sunt ut prefertur, pro earum subsistencia firmiori robur nostre confirmationis adjicere, aliasque in premissis oportune providere de benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur hujusmodi supplicationibus inclinati, exemptionem, libertatem et immunitatem predictas auctoritate apostolica presentium tenore confirmamus et approbamus, eos

que de cetero quoad omnia servitia, caritativa subsidia et munera ac alia premissa pro exemptis et liberis. prout hactenus extitit observatum, haberi, tractari et reputari debere, necnon irritum et inane, si secus super hiis a quoquam quavis auctoritate scienter vel ignoranter contigerit attemptari, eadem auctoritate decernimus. Et nichilominus dilectis filiis abbati monasterii sancti Blasii in Northem, et beate Marie virginis Erffordensis ac ejusdem beate Marie Hamburgensis ecclesiarum decanis, Maguntinensis et Bremensis diocesium, per apostolica scripta mandamus, quatinus ipsi vel duo aut unus eorum per se vel alium seu alios ubi, quando et quotiens expedire noverint, fuerintque desuper pro parte abbatis, conventus, prepositorum, decanorum, canonicorum, vicariorum, beneficiatorum ac rectorum predictorum, aut alicujus eorum legitime requisiti, sollemniter publicantes non permittant, eos ad subeundum onera et munera predicta solvendumque collectas et caritativa subsidia invitos compelli, aut alias contra exemptionis, libertatis et immunitatis act confirmacionis nostre predictarum tenorem ab ordinariis locorum vel quibusvis aliis quomodolibet indebite molestari, contradictores auctoritate nostra appellatione postposita compescendo, non obstantibus constitutionibus et ordinacionibus apostolicis contrariis quibuscunque, seu si ordinariis prefatis vel quibusvis aliis communiter vel divisim ab apostolica sit sede indultum, quod interdici, suspendi, vel excommunicari non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto hujusmodi mentionem. Nulli ergo omnino hominum liceat, hanc paginam nostre confirmationis, approbationis, constitutionis et mandati infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei ac beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Rome apud sanctum Petrum, anno incarnacionis dominice millesimo quadringentesimo octuagesimo primo, tertio Non. Januarii, pontificatus nostri anno undecimo.

A. Ingheramius.

CIV.

BESTÄTIGUNG DER PRIVILEGIEN DE NON EVOCANDO DURCH PAPST SIXTUS IV.

1482 Juni 21.

Das Original befindet sich im Stadtarchive: Pergament, 22" breit, 12" hoch, mit bleierner Bulle an gelb und rother Seidenschnur. Neben der Unterschrift ist angemerkt: Pro A Lucentino; auf der Rückseite: R apud me L Gritum, und an verschiedenen Stellen von einer andern Hand ein lateinisches Regest dieser Urkunde und folgende Nachricht: Anno domini m° cccc lxxx tercio, indictione prima, pontificatus sanctissimi patris et domini nostri domini Sixti pape quarti anno terciodecimo, coram domino Johanne abbate monasterii sancti Egidii Brunswicensis, me notario publico et testibus infrascriptis personaliter constitutus venerabilis vir magister Hinricus Ronnstorp, sindicus magnifici consulatus opidi Brunsw. hujusmodi litteras apostolicas prefato domino abbati presentavit, qui ipsas cum ea qua decuit reverencia ad se recepit et michi notario ad legendum tradidit. Quibus perlectis idem magister Hinricus sindicus nomine dicti consulatus secundum ipsarum tenorem cum et quando necesse fuerit per ipsum dominum abbatem procedi petiit et debite obtinuit. Acta fuerunt hec in curia abbatiali prefati domini abbatis, presentibus discretis viris Martino de Colonia et Tilemanno Meyneken clericis Coloniensis et Maguntinensis dioc. testibus ad premissa rogatis. Hinricus Hageman clericus Magunt. dioc. ad premissa notarius requisitus. Gedruckt ist diese Urkunde in Rehtmeiers Kirchenhist. I, 165; Vaterl. Archiv f. Niedersachsen 1835 S. 217. Hn.

Sixtus episcopus, servus servorum dei, dilectis filiis proconsulibus, consulibus et universitati hominum et personarum utriusque sexus opidi Brunswicensis, Halberstadensis et Hildesemensis diocesium salutem et apostolicam benedictionem. Sincere devotionis affectus, quem cum summa fidei integritate ad nos et romanam geritis ecclesiam promeretur, ut illa vobis libenter concedamus per que obtentorum per vos vestris exigentibus meritis a sede apostolica indultorum, sublatis quibuslibet impedimentis, votivum consequi possitis effectum. Dudum siquidem Bonifatius vi in sua obedientia, de qua vos tunc eratis, nuncupatus ex certis rationabilibus causis tunc expressis vobis per quasdam gratiose concessit, ut nequiretis per apostolice sedis vel legatorum ejus non facientes plenam et expressam de concessione hujusmodi mentionem, seu etiam ordinariorum, archidiaconorum et officialium litteras extra opidum vestrum trahi, quamdiu parati essetis de vobis conquerentibus in opido vestro exhibere justicie complementum et stare juri coram judice ipsius opidi. Decrevit quoque irritum et inane quicquid contra concessionis hujusmodi tenorem per quoscunque quavis auctoritate scienter vel ignoranter contingeret attemptari. Et deinde felicis recordationis Martinus papa v pre

1) concesserat ist offenbar überflüssig.

decessor noster certas recolende memorie Sigismundi imperatoris tunc regis Romanorum litteras et contenta in eis, per quas vobis concedebatur, ut in quibuscunque causis civilibus et criminalibus extra dictum opidum ad aliqua foranea secularia judicia publica vel privata in genere vel in spetie ad judicium evocari non possetis concesserat,' per alias confirmavit, ita tamen quod per confirmationem hujusmodi nullum ecclesiastice libertati prejudicium generaretur, certis desuper conservatoribus deputatis. Postmodum vero pie memorie Pio pape 1 etiam prodecessori noştro pro parte vestra exposito, quod nonnulli archiepiscopi, episcopi aliique ecclesiarum prelati et clerici, ac ecclesiastice persone tam religiose quam seculares, necnon duces, marchiones, comites, barones, nobiles, milites et laici, communia civitatum, universitates opidorum, castrorum, villarum et aliorum locorum, ac alie singulares persone civitatum et diocesium ac aliarum partium diversarum vos contra indulta et confirmationem hujusmodi ad diversa judicia extra dictum opidum trahere presumpserant, aliasque vobis premissorum occasione multiplices molestias et injurias inferebant et jacturas: idem Pius predecessor dilectis filiis sancti Jacobi Scotorum Erfordensis et sancti Egidii Brunswicensis monasteriorum abbatibus, ac decano ec

clesie sancte Marie Hamburgensis, Maguntinensis, Halberstadensis et Bremensis diocesium, per reliquas suas litteras inter alia dedit in mandatis, ut ipsi vel duo aut unus eorum, etiam si essent extra loca in quibus erant deputati conservatores et judices, vobis efficacis defensionis presidio assistentes non permitterent, vos ab illis ac quibuscunque aliis contra indulta et confirmationem hujusmodi extra dictum opidum ad judicium evocari seu alias indebite molestari, et alia tunc expressa facerent, prout in singulis litteris predictis plenius continetur. Cum autem post datum litterarum predictarum a sede predicta diverse littere conservatorie nuncupate pro diversis ecclesiis et ecclesiasticis personis cum diversis clausulis et derogationibus in eis contentis emanaverint et quotidie emanent, et, sicut exhibita nobis nuper pro parte vestra petitio continebat, a nonnullis asseratur, concessis vobis litteris predictis per easdem litteras conservatorias que sic postmodum emanarunt sufficienter derogatum fore, vosque illarum pretextu extra opidum predictum trahi posse: pro parte vestra nobis fuit humiliter supplicatum, ut quod per hujusmodi litteras aliis concessas et quas concedi contingeret in futurum extra opidum predictum trahi non possitis, declarare, aliasque in premissis vobis oportune providere de benignitate apostolica dignaremur. Nos igitur ad quos spectat dubia litterarum hujusmodi interpretari, vobis adversus hujusmodi dubitationes quoad futura providere volentes, hujusmodi supplicationibus inclinati, per hujusmodi litteras conservatorias, qualescunque sint, et contentas in eis clausulas spetiales et insolitas ac quantumcunque efficaces litteris et indultis predictis vobis concessis nullatenus derogatum esse aut in futurum derogari, nisi dum et quando de eisdem litteris vobis concessis specifica et individua mentio fieret, non autem per clausulas que

in hujusmodi conservatoriis litteris apponi consueverunt, aut alias quascunque et quantumcunque efficaces, etiam que hujusmodi spetialem expressionem et specificam importare viderentur, nunquam censeri derogatum, auctoritate apostolica presentium tenore declaramus, sicque per quoscunque auditores et judices tam in romana curia quam extra eam in quibusvis causis movendis interpretari et judicari debere, sublata eis et cuilibet eorum quavis alia interpretandi sive judicandi facultate vel auctoritate. Necnon irritum et inane quicquid secus contigerit attemptari eadem auctoritate decernimus, eisdemque abbatibus et decano per apostolica scripta mandamus, quatinus ipsi vel duo aut unus eorum per se vel alium seu alios premissa ubi, quando et quotiens expedire cognoverint, fuerintque desuper legitime requisiti, sollemniter publicantes non permittant, vos contra dictarum litterarum ac declarationis et decreti nostri hujusmodi tenorem extra opidum predictum trahi seu alias quomodolibet molestari, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo, non obstantibus premissis ac constitutionibus et ordinationibus apostolicis, necnon omnibus illis que predecessores nostri prefati in suis litteris predictis voluerunt non obstare, ceterisque contrariis quibuscunque. Nulli ergo omnino hominum liceat, hanc paginam nostre declarationis, decreti et mandati infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei ac beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Rome, apud sanctum Petrum, anno incarnationis dominice millesimo quadringentesimo octuagesimo secundo, duodecimo Kal. Julii, pontificatus nostri anno undecimo.

CV. ZOLLFREIHEIT DER NEUBÜRGER.
1484 Febr. 11.

Sinolfus.

Nach der LXI, 282 abgedruckten Verfügung, der letzten des Stadtrechts im Codex des Sackes, ist daselbst noch folgendes bisher nicht gedruckte Statut eingetragen, mit welchem dieser Codex überhaupt abschliesst.

Hn.

We nu mer hir borger wardt, de mach aller rechticheit vnde friheydt de vnse borger hebben gebruken, vtgenommen der vryheit der tollen vnser herschvp vnde hir bynnen der stadt: de schal he gelick eynem vtmanne geven, ydt en sij denne, dat he in vnser stadt myd sinem eliken wyffe, dat he touoren to der ee genomen hedde, getochet sij vnde hir wone, edder hir gevriget hebbe vnde hir wone, edder dat he, so he eyn ledich geselle js, hir eyn hus effte woninge hebbe de sin egen sij, in der andacht, dat he sick hir besetten vnde hir wonen wille ane yenigerlie argelist vnde geuerde: wan he der dryerleige eyn gedan hefft vnde deith, denne will ohne de rad aller vriheid ok der tollen haluen vor einen fullenborger holden. We ouer hir borger geboren is, den will de

rad ane vnderscheit in allen stucken vor eynen. fullenborger holden. Vnde dit schall stan vppe des rades behach. Datum anno domini dusend verhundert dar na ym veer vnde achtigesten, des mitwekens na Scholastice virginis.

We ok vor dusser tidt hir borger gheworden wore, der schall der vriheid der tollen vnser herschup vnde hir bynnen der stad denne ersten bruken, wan he mit sinem elicken wyue, dat he touoren genommen hadde, hir in de stad getochget is vnde hir wonet, edder wen he hir vriget hefft vnde hir woned, edder wan he hir eyn huß effte woninge hefft de sin egen is, in der andacht, dat he sick hir besetten vnde wonen will ane argelist vnde geuerde. Datum anno domini m° cccc° lxxxшj, des mitweken na Scholastice virginis.

CVI. VOM BRAUTGELAGE.

Unmittelbar hinter der LXII, 166 abgedruckten Verfügung, aber von derselben Hand, welche das voranstehende Statut geschrieben hat, ist noch folgendes bisher nicht gedruckte in den Säcker Codex eingetragen. Zum Theil wiederholt es, wennschon in veränderter Fassung, ältere Bestimmungen. Hn.

Wu me dat mit den bilachten holden schall.

1 To den brutlachten en schal me nicht mer hebben wenne LXII. 14 achtentich, vnde to juwelker maltidt twolleff yuncfruwen vnde twolleff drosten, bj viff schilligen yo var LXI, 240 den ouerigen mynschen to geuende, vthbescheden dat gesinde der geladen geste de van buten her to der warschup gekomen waren: de mochte de brodegam in sinem huse laten spisen, de en schullen in dussen tall nicht gan. 2 Ok en schall men to den brutlachten nemande vthsenden, LIII, 139 noch koste, noch gedrengk, noch frunden, noch fromeden, wen dussen nabenomeden parsonen: den schal me gelt dar vor geuen. Also nemlicken de yenne de brudtmissen laten holden de schullen hir vor geuen deme oppermanne, deme tornemanne, deme herde, deme vroneboden neigen penninge weringe, auer de yenne de neyne brudtmissen laten holden schullen dussen vorbenompten parsonen vifftehaluen penninge weringe geuen, vnde deme scharpenrichtere dre penninge, vnde den calcanten vppe den orgellen juwelkem eynen penningk vnde darto eyn gudt vedt wekebrodt.

1) de übergeschrieben.

We dit vorbreke de schall yo vor dat gerichte 3 dat he vtgespiset hedde deme rade viff schillinge geuen, edder sick des entledigen mit sinem eyde, dat he nemande vthgespiset en habbe.

Ok en schall me to der vorgifft, to der warschup 4 vnde to deme brutdanse neyn wiltbrat, neine grone LXI, 244 vissche, vthbescheden in der vasten spisen, nach betteren win wen Eltzetzern edder rinsschen win schengken. Ok en schal men nicht mer richte hebben to juwelker maltit wenn veer richte, bi viff marcken. Wolde we ouer bijrichte hebben, de schullen gebacken sin. Wolde ok we kese vnde fruchte darto geuen, dat schall bij ehme stan. Ok en schall de brudt noch de brodegam noch 5 neyn orer vrunde welleck edder ore nabere des ersten auendes des mitdages noch des anderen auendes to der warschup neyne andere geste hebben, dat der ben, dat der brut noch deme brodegamme gelde edder ome to willen, wen de1 alse vorgescreuen js, sunder argelist.

Ok en schall me to der vargifft nicht mer lude 6

habben wen sestich, vthbescheden de yuncfruwen. Desgelicken schal men dat ok holden to deme brutdantze, bij viff schillingh yo vor den ouerigen parsonen to geuende.

7 Vnde wan de warschup geschen is, so scal de radt des wigkbeldes dar de brodegam ynne woneet bynnen den ersten xu dagen na der war

CVII. MÜNZEDICT.

1485 Febr. 28.

Nachstehendes Münzedict findet sich in dem die Zeit von 1443 bis 1490 umfassenden Degedingsbuche der Altstadt. Gedruckt ist es in der Schellerschen Ausgabe des Shigtbôkes S. 185.

Hn.

Dusse nabescreuen scrifft holt inne dat gesette der munte etc.

1 De gemeyne radt vnde radefsworen sint eynich geworden des mandages na Reminiscere yn deme viffvndeachtigesten yare, dat vp tokomende sondach Trinitatis vnde denne forder yn tokomen tiden schall hir eyn brunsßwigkissche nige pennigk eyn penning sin vnde heten, vnde veer verlinge offte twe scharff gelden, vnde me schall darbij kopen, vorkopen, allen handell mede don vnde arbeidesluden bij lonen. Me schall ok tinse effte renthe vnde schuldt de na deme genanten sondage Trinitatis gekofft edder gemaket werden edder wedderkofft, offte afflosinge de na der tidt vorscreuen edder togesacht werden, bij vnde mit deme brunsswigkesschen pennigh vnde gelde betalen vnde geuen, alfe me dat vor dussen negen yaren vor langen yaren geholden hefft.

schupt vnde brutdantze den brodegam vorboden laten bij deme burmestere, vnde ohme dusse artikelle laten lesen, vnde ohne vragen, efft he dit ok also geholden habbe. Vnde wat he des bekennet, dar var schall he de broke geuen, wes he des ouer vorsaket, des mach he sick mit sinem eyde entledigen, ane gnade.1

2 Desgelicken schullen twolleff nye brunsßwigkessche pennige eynen nyen schillingk, achtehalue nyge schillingk eynen ferdingk, veffteyn nye schillinge eyne halue marck, vnde drittich nye schillinge eyne marck gelden. Vnde de rinssche gulden schall achte nye brunsswigkessche schillinge vnde dre brunsswigkessche nye penninge gelden. 3 We vor suncte Calixtus dage amme viffvndeseuentegesten yare der mynrentall, do de brunswigkessche nye pennigk vppe viff verlinge gesedt wardt, tinse gekofft hedde, edder men ohme schul

1) Ausführung des Gesetzes in LXI, 252.

dich gebleuen wore, de tinse vnde schuldt schal me ohme geuen vnde betalen, ok den wedderkop don vnde wedder afflosen bij vnde mit brunsßwigkesschen nyen pennigen vnde brunsfwigkesschen marcken brunsswigkesscher niger pennige, drittich schillinge nye vor de marck to rekende, alse ydt vor der tit geholden wardt.

We twisschen suncte Calixtus dage amme2 viff- 4 vndeseuentigesten yare der mynretall vnde deme sondage Trinitatis totokomende tinse gekofft hedde edder koffte, edder in des rades boike hedde laten togescreuen, edder toscriuen lete, edder men ohme bynnen der tit ouer schuldich gewarden edder schuldich worde, de modt nu yn tokomeden tiden sick der tinse edder schuldt mit brunsswigkesschen nygen pennigen laten vernogen na werderinge der Goflerschen munte, alse de Goßlersche munte de tit ouer gegulden hefft: nemelicken eyne marck mit veer vnde twintich nigen schillingen nyer brunsswigkesscher pennige to varnogende. Desgelicken schal me et mit deme wedderkope vnde der afflosinge holden.

Hir ynne sint vthgenomen de tinse offte schuldt, 5 desgelicken de houeetsummen des wedderkopes effte afflosinge de bynnen dusser tit eygentliken bij brunsswigksschen nigen pennigen edder bij nigen schillingen niger brunsswigksscher pennige varscreuen sin edder varscreuen warden, wente dat schal me holden na brunsswigkesschem gelde

2) In der Handschr. vn.

« AnteriorContinuar »