Imágenes de páginas
PDF
EPUB

vom 5. Febr. bis zum 20. April die Befugniss der Vierundzwanzig sich derart erweitert habe. Bei die-
ser Unzuverlässigkeit des Auszuges erschien ein vollständiger Abdruck desselben hier nicht geboten. Auf
die erheblicheren Abweichungen wird in den Noten hingewiesen. Die mit B bezeichneten Varianten sind
die der andern Ausfertigung.

ij de radt der stadt to Brunswigk jn allen viff wickLXXXVIII belden, de veyrvndetwintich manne, gilde vnde gildemester, houetlude vnde gantze meynheit der stadt to Brunswigk darsulues jn allen viff wickbelden bekennen openbar in dusseme recesses breue vor vnß, vnse nakomelinge, vnde allesfweme, dat wij vns jn enicheit gesammet vnde fruntlicken vmbe fredezamicheit vnde bibestendicheyt willen des gemeynen besten voreniget vnde dorchstricket habben, vnßer eyn bij dem anderen to bliuende,1 myt alle vnser macht wedderstande deme vnde alle den de der stadt, deme rade, den veyrvndetwintich mannen, gilden vnde gildemesteren, houetluden vnde gantzer meynheit to Brunswigk to schaden komen mochten, vnde dusse nabescreuen gesatte alhijr nafolgende willen gehol1 den habben. To dem ersten der munte haluen, dar denne twiuerdicheyt von entstan js, so de erlicke radt to Brunswigk eyne vpfate gedan hadde von der munte de deme armode ganß swarlick to holdende was: dar vmbe sijck de gilde vnde meynheit vorbunden myt beuestinge der eede, offt orer jenigem ouerfall dar aff entstunde, deme se bij2 fall don wolden. Vnde darna so denne eyn vthBettinge vte deme rade gescheyn js von etlicken parsonen de sick machlick woren, vnschedelick oren eren, dat de sullefften parsonen so ok alle2 frijwillich bewilden vnde lifflicken myt vpgerichteden vingeren to den hilligen gesworen myt fampt als radefparsonen, dat de machlicken nicht scholden to rade ghan, darvan vnsen borgeren vell vorkorttinge vnde vorsumenisse jn oren saken geschein js, vnde vmbe den vorsegelden breff, de ouer dren vnde vertich jaren den gilden vnde meynheiden vomme rade vorsegelt,3 jn velen artikellen vorbleuen vnde vorbroken was: doch bouen dat habben gilde vnde meynheit etlicke mach

Hn.

licke vorbeden vnde jn deme rade beholden vm-
be wettener gelegenheit willen der stadt nuth vn-
de fromen de tijt ores leuendes. Vnde dar na 3
schal me dat holden so hiirna jn dusseme recesse
gescreuen js van der fruntschupt, so dat de vm-
befrundeten ok kunnen vnde mogen oren guden
radt myt gantzem frigen harten entdecken. So 4
jf me enich gewarden, dat neymant na dusser tijd LXII, 157
vons pagimente barnen schall noch barnen laten schall,
bisunderen vp des radeß asschen vp der muntsmede, bij
vorlesinge veftich mark pennige ane gnade. Wore 5
ok jemandt bewanedt, dat he bynnen dren jaren LXII, 117
nillikest vorleden von pagimente twintich mark
fins suluers edder dar enbouen gebarnet hedde
edder barnen laten, vnde namhaftich gemaket
worde, de sick myt synem ede nicht entleddigen wolde,
de schal deme rade viff mark fins suluers ane gnade
to bote geuen, edder der stadt so lange enberen,
dat he dar vmbe des rades willen habbe. Ok 6
schal me de brunswigkeschen pennige vntobroken myt CVII, 9
alle nicht barnen, bij der vorgescreuen bote, ane
alle list.
alle list. We ok gude munte de hijr ginge vn- 7
de geue woren von hijr forde, vnde ander qwa- XCV, 2
de vthmunte weddervmbe jn de stede brochte dar-
vor, de schall deme rade ok veftich mark geuen ane gna-
de. Bisunderen so vele alze de goltsmede des vorarbey- 8
den willen dat mogen se suluen woll fin barnen wur se
willen. Ouer pagimente so hijr ginge vnde geue
woren schullen de goltsmede noch neymant bar-
Ok schal me neyne veyde don, nye vpsate ma- 9
ken, edder munte setten, jdt en sche denne myt
vulborde des rades, radeßsworen vnde der veyr-
vndetwintich manne van den gilden vnde meyn-
heiden gesat, ok one vorgunnen, fodannet hin-
der sick an gildemester vnde houetlude der meyn-
heit to bringende, vnde den gildemesteren vnde

nen.

2) alle fehlt B.

8

7

3) Es ist allerdings ungewiss, ob in den

1) Im grossen Briefe vnde to helpende mit etc.
Worten des Auszuges Ok schal me den groten breiff holden, dede ouer dre vnde vertich jaren gemaket js diese

Bestimmung angedeutet liegt. 4) hiir B.

5) von fehlt B.

fehlt im Shb. 8) Im Shb. gildemestere vnde houetlude.

6) der B.

7) edder munte setten

LXII, 157

houetluden ok vorgunnen torugge to sprekende myt gilden vnde meynheiden, vnde nach der anbringinge wes denne de veyrvndetwintich manne myt deme rade eyndrechtlicken besluten, dar schullen de gilde vnd meynheide dat bii laten. 10 Wur de radt ok wes raden vnde jn der stadt beste vornemen wolde, dat scholde schein myt rade vnde radesßworen wettene vnde vulborde, myt todaet der genanten veyrvndetwintich manne, sunder papen radt edder geistlicker parso11 nen, de buten des rades eden woren. Dat me ok forder alzo vorstan schall, dat enßsodannes neynen papen geopenbaret werde edder anderen geistlicken parsonen, darvon jdt deme rade vnde 12 der stadt to schaden vthkomen mochten. Vnde sus schullen de obgerorten veyrvndetwintich manne alle jar so vell genets nehmen, alze eynem rathmanne de jn deme sittende rade woren, fallen vnde baren mochten: sunderliken an schottellen visschen vnde2 wilbrade, borgerpennigen vnde scriuergelde, darto schal me laden de veyrvndetwintich manne jn juwelkes gerichte to des rades lagen, benomelick to sunte Auctoris vnde des kemmerers lagen, vnde to allen anderen erlicken lagen dar de radt de lage helde, dar ok alle de jenne de jn deme rade woren, so me de lage vp deme rathuse helde, so suß lange wontlick gewesen js, mede tohoren schullen. Vnde de viffe de de slotell to der kisten habben schal me setten negest den borgermesteren, vnde de anderen negest den kemmereren vnde anderen den ol13 desten radefparsonen dorch eynander her. Ok schullen vnde willen wij de radt vnse borger forderen jn alle oren saken de vor vns komen, alze ordell in veyr weken, muntlicke sake jn eynem ferndeyl jares, vnde scriftlicke sake jn eynem jare scheden, so dat gifte vnde gaue des nicht vorhinderen: we alzodanne gifte mer nehme, den en willen vnse borger nicht erlick holden, vnde

6

van sinem state vorwisen, doch myt beholdinge der sake haluen to schedende, so verne dat echt nodt nicht benehme, vnde ok van den sakewolden gefordert warde, dat vp jrkantnisse des rades vnde der veyrvndetwintich mannen stan scholde. Ok schal me vnsen borgeren vorwessellen nye 14 pennige tome schote vnde to der tzise, vnde nyge scharue, de juwelk borger edder borgersche to orer behoff parsonlick bij eden halen schullen, so lange de radt vnde veyrvndetwintich manne des anders beraden worden. We ok deme ra- 15 de schuldich js gelegen gelt offte von ampten, schall vnde wil de radt manen, dar roggen vor to kopende vnsen borgeren to gude, dat vp des rades huß bii den broderen edder jn ander gelechlicke stede, wur dat beqwemest wore, to getende, vnde darmede to behoff armen luden, wen des not wore, vmbe eynen gelicken pennigk to geuende, darto twey parsonen to schickende: eynen van des rades wegen, vnde den anderen van der meynheit wegen, den handell vnde kopenschupt truwelick to uorwarende, vnde darvan rekenschupt to donde. Wur de radt ok wedde- 16 schat to sick genomen hafft van papen, nunnen, offte anderen vthluden: so verne alzo vnse borger dat willen vthdon, de de betteringe deme rade vorschoten schal me jnnehmen, vnde den anderen vpgerort de lose kundigen. Ok en schall 17 neyn van den ouerstem noch van den slechten, borgeren offte jnwonern sine egen perde vp deme marstalle van der stadt gelde beslan laten noch van der stadt gude, vnde ok en schall des rade wagen edder perde neymandt bruken wen de radt. Wen ok de radt myt oren borgeren to 18 velde thůt, dar schullen viff borgermestere medetheen vthe allen viff wickbelden, vnde radesßworen, vnde de schullen fampt myt den houetluden myt todaet etlicker der veyrvndetwintich manne darto geschicket ouer vnse borger raden, dat se

1) mochte B. 2) vnde fehlt B. 3) vnde ok B. 4) Im Shb.: De veervndetwintich man schult sitten negest deme borgermestere, vnde van den veervndetwintich schal viue sin in deme hemeliken rade in juwelkem wicbelde. 6) Vergl. LXI, 235. 7) Im Shb.:

5) Vergl. LXXXVIII, 28.

nige pennige, scherue vnde ferling tome schote, to den molenteken, vppe der muntsmeden. Shb.: vnde do schall me eyn kornehus to buwen.

8) Im

LXXXVIII,

33

19 vorwardt sin. Wen ok deme rade des nodt js, vnse borger vppe perde to settende, dar schal me de veyrvndetwintich man to nehmen, de deme rade helpen raden, dat jdt redelicken na eynes juwelken vormogen dorchgha vnde gesat wer20 de. Ok warde vnser borger welk vorwoldiget, berouet, edder gefangen, schall de radt wreken. myt macht, so se der stadt gesworen hebben, gelick offt jdt oren egen geslechten geschein wore, vnde dat mede na rade der veyrvndetwintich manne alle na gelegennicheit bij one to stande. 21 Ok schal me vnse borger geleiden, wen se jn 22 markede theyn, so dat von older wesen js. Woret ok, dat de radt offte vnse borger bouen recht befeydet worden: we alzodann veyde dede, edder we den husede edder hegede, den schall de radt nummer to gnaden nehmen, jdoch sodanns wur deme rade vnde den veyrvndetwintich man23 nen des nodt duchte to metigende. Vnde so des to donde worde eynen heren offte anderen to leydende, scholde myt vulborde der viffe von den veyrvndetwintich mannen schein, ouer vor stratenroff vp vnse borger, schult vnde des rikes 24 achte scholdem neymande geleide geuen. Vnde so des forder van noden worde, eynem geleyde to geuende jn der andacht de myt der stadt jn veyden wore sick to besonende, scholde ok myt 25 wettende der gedachten viffe schein. Ok so des jo geleides haluen de dinge so jlich vnde von noden woren, so mochte me dat geleide wol geuen, dar yo tome mynsten eyn edder mer van den viffen der veyrvndetwintich manne to vulbor26 dende mede woren. Worde ok we der stadt vigent, he wore cleyne ofte groth, de veyde vnde ok de sone scholdem vnsen borgeren vorwit27 licken. Ok en schal me neynen houetman setten de hijr in dussen landen vmbeher befrundet sij, ouer eynen borger hijr geboren mochtem 28 wol to eynem houetmanne schicken. Deyner de me ok to denste jn der stadt beste annehme,

8

6

dat de werden angenomen myt rade viff borgermester vte allen viff wickbelden vnde der viffe van den veyrvndetwintich mannen. Vnde so de 29 sweren deme rade vnde der meynheit, dat de mede jn den eedt nehmen: so se vamme rade vnde der CX, 3 stadt togen, vnde jenige sake to deme rade vormeynden to hebbende, edder hijr namals to ohne, oren borgeren vnde jnwoneren wynnen mochten, dat se der van der borger wegen vnde jnwonere bij deme rade bliuen, vnde van des radeß wegen bij orem lantforsten, wente to rechtes vthdrage. Vnde dar eyn vpseen to habben, dat 30 me vorfaren knechte jn des rades denst nehme. Ok schall de radt jn der Oldenstadt to der mu- 31 serie myt den veyrvndetwintich mannen eynen schicken, deme eynen to hulpe geue vte den wickbeldens dat mede to regerende. Ok schal 32 me holden vnde maken schuttebrede de me kunne vppetheyn, vor deme steyndore vnde anderwegen dar dat water synen ganck habbe. Ok wil de 33 radt Embeckeschs beer to uorsokende myt rade der veyrvndetwintich manne tor tijd tappen, vnde dat stouecken vor seeß Goßlersche pennige geuen, vnde de tzise deme rade. So denne eyn tijd vorschenen wore, alzo willen se denne dar samptlicken vpseen to habben: mach denne de radt nicht jnlangen, dat jdt denne forder dar vmbe der gebor sunder des rades schaden moge jrkant werden, edder denne den borgeren vmbe de tzise to sellende des gunnen, des ok jn juwelkem wickbelde darto twey parsonen dat to uorwarende schullen geschicket werden. Ok schal de radt 34 vnde de veyrvndetwintich manne setten vnde bestellen twey buwheren, eynen vte der Oldenstadt vnde eynen vte den anderen wickbelden, dar de beqwemest js, des gemeynen rades buwarck to vorhegende to allen molen vnde wur des to donde is, vnde dar des jares eynes rekenschup van don deme rade vnde den veyrvndetwintich mannen. Vnde de suluen schullen raden ouer der 35 stadt muserie to uorhegende, schot, puluer vn

7

1) Vergl. LXIII, xx]; LXXXVIII, 19. 2) Vnde B. me annemen myt vulborde der veervndetwintich manne. 5) Im Shb.: vt den gilden. 6) Im Shb. wird malkem neyn schade en sche. 7) Vergl. LXIII, xj. xl. xlj.

mannen.

3) Im Shb.: den houetmann vnde deners schal 4) CX, 3 wird hinzugefügt: vnde xx hinzugesetzt: wan dat grote water kumt, dat 8) Vergl. LXIII, xîj.

de alle ander rasschupt, de bussen vnde stridt36 wagen. Darto setten wij ohne noch twey, de dartho helpen, dat alle jferenwarck to bussen vnde stridwagen geferdich sij wur des nodt js to maken37 de. 10k ouer juwelke molen schullen raden orer twey jn deme wickbelde dar de mole gelegen js, vnde dar vp seen, dat vnsen borgeren dat or wed38 der werde ane jenich behelpt offte argelist. Vnde de twey schullen straffen jn den molen alle des nod is, de moller vnde dat gesinde to vorwarende wen 39 des van noden js. De moller en schullen ok neynen slam malen, de twey gesatteden schullen jdt beseyn, wurvon jdt sij, vnde den suluen slam schal me kopen jn der tollenboden, vnde teken bringen jn de molen: anders schal me den nicht von sick 40 don, ok neymande wen vnsen borgeren. Ok schal me den teygelhoff vnde kalkbarch buwen vnde jn betteringe holden, so dat de arme so vele vmbe sin gelt krige so de rike, dar me neyne 41 gifte noch gaue vor nehmen schall. Darto schall me to der borger vnde der stadt beste noch eynen teygelhoff vp ander sijdt der stadt buwen. 42 Welk vnser borger ok win sellen wolde, den schall de radt setten, vnde darvan de tzise nehmen, watte win dat sij, bisunderen wyn de better wore den Elsettzer wyn: darvan en schal me neyne 43 tzise geuen. Ok schullen twey rathmanne vnde eyn van den veyrvndetwintich mannen jmme wickbelde dar me den win tappen wolde, den win to settende de darto geschicket werden macht hab44 ben. Ok mach me6 win jn allen wickbelden tap45 pen. Ok schal me der stadt muren alle jar eyn stucke betteren vnde buwen der gantzen stadt 46 to gude. Ok en schal me neynerleye vorkop LXII, 72 don jn der stadt edder dar enbuten jn des rades gebede, des wente herto vill geschein js vnde den 47 borgeren ghar schedelick. Ok en schal me der meynheit nicht affbreken water vnde weyde, jdt

8

30. 31

14

en sche myt vulborde des rades, der gilde vnde meynheit. Ok schal me de proueden to vnser leuen 48 fruwen to sunte Lehnarde, to sunte Thomas, to sunte LXXXVIII, Joeste vmbe goddeß willen geuen vnsen borgeren vnde borgerschen ane gelt, so dat van older gemaket js. Ok mach me de jenne de to rathuse ghan, 49 myt rechte gelick anderen borgeren vnde den armen vor gerichte anlangen, vthbescheden radefparsonen vnde de veyrvndetwintich manne schal me vor deme rade erst vorclagen. Bekennen se denne der schult, so schal me ohne veyrteynnacht tijdt geuen: so se denne bynnen veyrteynnachten nicht betalden, so schal me se vor gerichte wisen denne tor stunt ane forder tijd, tor schult to antwordende vnde jn rechte to folgende. Worde ok 50 jenich borger jegen den radt besacht, den schall de radt LXXXVIII, beschuldigen jn synem wickbelde, vnde laten ohne to antworde komen. Ok schall vnser borger harnesch 51 frij sin van schots wegen, alze dat jn anderen steden js. Wen ok de gilde edder de houetlude der 52 meynheit jn den radt kezen, de schal deme rade gudt genoch sin, he sii bynnen edder buten geboren, vnde me will den ok vnvorwiset hebben. Ok schal me vnser borger lage alze schutten- 53 lage holden bij older wonheyt. Ok schullen de 54 vnerlicken fruwen affteken dragen, dat me de vor anderen erlicken fruwen kenne, vnde en schullen ok neynerleye smyde, ok parlebende noch korallensnoer dragen, vnde tome affteken schullen se korte heiken habben. Ok schal me de brugge 55 to Lere jn buwe vnde betteringe holden vmbe der stadt beste willen. Ok schullen de smede vnde 56 beckenwarthen macht habben, dat se eyn vpseynt habben to den kolen, des eynen kolmeter 10 to settende, vnde darbij des jars twye eynen redelicken kopt wat de kole gelden schullen der gantzen meynheyt to gude.11 Ok en schal me neyne geyst- 57 licke frome predigers vorwisen, alze obseruanten.

1) Vergl. mit den folgenden drei Bestimmungen LXIII, xl. lxxxv. 2) Im Shb. wird hinzugefügt: noch gifft vnde gaue nemen; das Uebrige fehlt dort.

LXIII, 1x.
Briefe wird hinzugesetzt: van vnnutter sage wegen.

7) borgeren fehlt B. 9) Im Shb.: nodhafftich.

3) vnde kalkbarch fehlt im Shb. 4) so fehlt B. 5) Vergl. 6) Im Shb.: Ok schullen de borger etc. 8) Im grossen 10) Im Shb.: kolme11) Im Shb. findet sich keine Andeutung der in den Worten vnde dar bij etc. enthaltenen Bestimmung; dagegen die eigenthümliche: De koldreghers schullen neyne kole mer kopen.

stere.

LXXXVIII,

12

58 Ok en schal me neyn korne myt gastes gelde, dar LIII, 45 wente herto wenich vp geseen js, kopen,1 vnde ok van Michaelis wente to wynnachten schal me neyn korne sunder molt vthforen, dat me truwelick tome alderbesten schall vorwesen, dat jdt der gantzen meynheit to gude vorwardt werde. 59 Ok schal me zegell vnde breue vor allen dingen 60 holden. Woren ok welke jn dem rade de alzo danne dinge redden, darvan de radt vnde de meynheit to twyuerdicheit qwemen, dat me de 61 affsette. Woredt ok, dat jenich gilde wore de noch neyn vullenkomen bewiß hedden gelick anderen gilden, de schal me ohne noch gelick an62 deren nochaftigen geuen. Ok schal me bouen alle 63 dingk dat echtedingk holden. Ok en schullen de vader myt deme sone, twey broder, twyer broder kindere, twyer suster menne,2 twyer suster kindere, de vader myt der dochter man, dusse vorgescreuen schullen noch borgermesters wesen noch jn des rades eden sitten jn allen viff wick64 belden. Ok schal de vorgescreuen fruntschupt geholden werden mangk den veyrvndetwintich mannen vnder sick, ouer mageschupt twisschen dem rade vnde den veyrvndetwintich mannen 65 schall vnschedelick sin. Ok dat de houetlude jn eynem wickbelde nicht machlick en sin myt den radefparsonen. Ouer sin se machlick vnde wonen jn eynem anderen wickbelde, js nicht sche66 delick. Ok habben de gilde vnde meynheide deme rade to hulpe veyrvndetwintich manne gesat, dat alle artikell dusses recesses vorgescreuen vnde ok hijr nafolgende geholden werden den gilden vnde ok der meynheit to gude, vnde deme rade der stadt beste helpen raden, vnde medewetten, wu der stadt gelt vnde gudt vorheget sij. Der suluen manne schal me kesen seesse jn der Oldenstadt, seesse jmme Hagen, seesse jn der Nygenstadt, dre jn der Oldenwick vnde dre jmme Sacke: de schullen wesen van den gilden vnde 67 der meynheit. Ok wes de ouersten befrundeden

von der gemeynen weyde gebrocht hedden, dat

wen.

enfodannes dar wedder bij kome. Ok schullen 68 de bruwer eyns vmbe de achte dage von veyr scheppel moltes beer bruwen, vnde nicht mer, myn mot he woll bruwen, alze dat van older wesen js, vnde nicht jn tweyn husen: we dat vorbreke, de scholde vor juwelken scheppell moltes viff schillinge nyge to bote geuen. Bisunderen hiir enbouen mach juwelk bruwer jn den tiden so sick dat behoren will veyr marschs beer bruOk en schal me neymande jn dat gerichte 69 setten, he en sij denne drittich jar olt. Woret 70 ok, dat jemandt vnse borger beschedigede, edder dat er nehme, edder se sloge, de vnse vigent nicht en wore, edder alrede gescheyn wore, vnde wuste, we dat dede edder gedan hedde, vnde wur vnser borger gudt gekomen wore: deme edder den schal me stan na liue vnde gude, dat me dat wreke, vnde dat vnsen borgeren dat or gegulden werde. Ok en schal me neymande to borgere nehmen, 71 he bringe bewiß, wur he her geboren sij, vnde wu he van dar gekomen sij, vnde me schall neyne Schotten vnde vorwisede lude to borgeren nehmen. Ok en schall neyn vnecht kindt des rades 72 lehn habben. Wur ok vnsen borgeren dat or bekummert worde dar se qwemen bynnen offte buten, wur enfodanns geschege, vnde vns nicht gelick togeholden worde, dar entigen schal me vnsen borgeren weddervmbe gunnen, dat se ander lude wedder kummeren mogen. Woret ok, 74 eyn kindt bynnen achteyn jaren eyn herwede van synem vader, de jn godt vorstorue, edder eynem anderen synen frunde toge vnde nehme: vorstorue dat sulue kindt bynnen achteyn jaren, sodann heerwede scholden de vogede vomme vorstoruen kinde nicht wedder nehmen, noch sick offte ander sine frunde amme kinde ok neynes herwedes bereden, sunderen vor erue an syne negesten eruen myt anderem synen nagelaten gude fallen, edder dar dat hen bescheden wore. Ok schullen viff borgermestere jn al- 75 len viff wickbelden eynen slotell habben to dem

1) Im Shb.: Myt neynes gastes gelde schall me kopen noch buten edder bynnen der stad. 2) tweyer suster menne erscheinen im Shb. nicht ausgeschlossen. 3) Verschärfung der Gesetze in LXXXVIII, 5 — 8. den jüngeren Handschr. des Shb.: sines vaders lehn. 5) Vergl. LXI, 268.

4) In

LXXXVIII, 73 29

« AnteriorContinuar »