Imágenes de páginas
PDF
EPUB

48 Na pinkesten wante to sunte Ilien daghe scal nement molt maken. We dat dede, de scal vor den scepel tał gheuen.

Malk scal sine wapene hebben in sineme huse, 61 de rad wel anders sine penninge darvmme nemen. Malk scal sen to sineme viure. Wes ghesinde it 62

49 It ne scal neman enne sunderleken herde heb- vorsumede, it gheyt in sin lif; wert he voreben, bi i tał.

50 Swe swin heft de driftich sint, de scal he vor den herde driuen; schud dar ienich scade an, men scal dar nene nod vmme liden.

51 Swe ve buten der stad koft, dar he rede ghelt vore louet, queme dar clage ouer, dat he des nicht en gulde, men scal eme volgen mit ener vestinge.

52 Swe veyle scap heft, de scal se vorkopen binnen ver daghen, eder de rad let ene panden vor x sot. 53 We den bullen vnde den ber vtdrift, dar he in geyt, de scal v sol geuen.

54 De innebeckere scolet den hymeten backen vmme 1 d, bi v sot.

55 De pannen scal men vtdon vmme 1 d, bi v sof. 56 We lifgheding kopen wil, de scal it kopen van deme rade vnde anders nergen, he en do it mit des rades vulborde, bi x marken.

57 Timberholt, latten vnde sceuersten scal nement to voren kopen, dat he it hir weder vorkope: we des bedragen wert, de rad wel sinen broke dar

vmme nemen.

58 De vorehoken scullet dat holden dat de rad ghesat heft, eder se moten den broke liden. Ista legatur et pro hoc

ista particula excusatur. '

59 Nen vorehoke scal kopen noch verkopen vppe deme markete, dewile de bannere steket, honre, eyere, boteren, eder kese. We dat deyt, wat men vnder eme bevindet, dat scal he to voren vorloren hebben. Des scal de helfte beholden de de it vnder eme bevindet, vnde de andere helfte scal dor god, vnde he scal der stad ver weken enberen ane gnade, dar na steyt it uppe des rades gnade.

Idem erit de piscatoribus.

60 Malk scal sin gud vnde sines wiues vorscoten also gud alse it is to dere tyd, vnde scal dar nerreleye ding buten laten.2

vluchtich, men scal eme volgen mit ener vestinge.

63

Dat hor scal men buten de tingelen våren.
Den market vnde de straten scalmen reyne 64
holden. Men scal ok nen hore in de goten keren,
bi v sot.

De Ouekere schal men reyne holden, vnde nen 65
hor dar in werpen, bi 1 punde.

Wor de stenwech tobroken is, den scal men 66 boten, bi v sot.

It en scal nement enne nyen stenwech setten 67
eder hoghen, de rad en si darbi.

We to deme vemedinge nicht queme, dene scol- 68
de men vor enne unrechten man hebben. We oc
van denne ginge er der rechten tyd, de scolde v
sot gheuen.

Men scal oc vsen herren eren rechten tollen ghe- 69
uen; swe dene vntvorde, sodanne broke alse dar
vp geyt mot he lyden.

We ok des rades tekene eschede, vnde lete dere 70
gheste eder vromede lude bruken de dere to rechte
nicht bruken scolden, wert he des bedragen, sin
lif vnde sin gud scal in des rades wold stan.
We ok in groteme banne were, dene scal ne- 71
ment herberghen.

Malk scal sen, wene he herberghe, dat he dar- 72
vore antworden moghe. Sceghe dar scade af an
morde, an brande, an duue eder an ienegen an-
deren dingen, de rad wel eme dar vmme to-
spreken.

In reyen vnde in spele scal nement snode word, 73
noch nenerhande rime spreken de iemende in
sine ere gan; we des bedragen wert, deme wel it
de rad also keren, dat it eme nicht euene kumpt.
It en scal oc nement reyen mit antlaten, dat he 74
iemende bi deme ryen sla, bi v taln.

De perde dar de knechte der stad mede denet 75
de sint des rades, dar ne scalme nen herwede
van gheuen.

1) Rothe Schrift. 2) Darunter von anderer Hand und roth unterstrichen: Post pascha et penthecosten tantum.

XXVII B, 1

76 We dobelspel holt, eder pennige vtdeyt, et si eluene uppe twelue eder wo he se vtdeyt to dobelende dor bate willen de scal deme rade v mark gheuen, vnde scal der stad en half iar enberen sunder gnade. Wor dat ghescude, dar scal de werd antworden like deme de de penXXVII B, 5 ninge vtdeyt. Dyt en scal nicht voriaren.

77 We dobelet bouen v scillinge, he winne eder vorlese, XXVII B, 2 de scal deme rade n pund gheuen, vnde wat he wint bouen v scil, dat scal des rades to voren wesen, vnde scal XXVII A, 3 der stad en verndel iares enberen ane gnade. We ok vte der stad nicht wesen en wolde vmme dobelspel, de mach ioie welk verndeliares dat eme boret vte der stad to wesene ledeghen mit v punden, de scolde he rede betalen; de anderen u pund de eme boren vor sinen broke de scal he sweren deme rade to gheuene binnen eneme verndele iares, also vorder alse he dat leuet. 78 We ok dobelet buten dem wicbelde edder vppe der XXVII B, 3 vriheyt bouen v scil, it si wor it si, de scal desse broke lyden, vnde scal der stad en half iar enberen sunder gnade. Dyt en scal ok nicht voriaren.

79 We ok vorlust bouen v scilt, de en scal dar
nene nod vmme liden van deme de it eme af-
ghewinnen heft, he endarf is ok nicht betalen,
sunder deme rade scal he sine broke lesten.
80 Welk vser borghere dobelet mit eneme gaste
bouen der stad kore, de scal deme rade x mark
gheuen, vnde scal der stad en half iar enberen,
vnde de werd in des herberghen dyt ghescud
de scal desse suluen broke lyden.

81 Joden scullen ok de suluen broke lyden vmme
dobelspel de vse borghere lidet.

82 We ok dhenet vnde in des anderen brode is, de scal den suluen broke liden vmme dobelspel. 83 Al spel dat penninge ghelt dat gheit in dessen XXVII B, 6 broke.

We in deme rade is vnde to dem rade sworen heft, 84 vnde des rades ghesinde is, de scal dit melden bi den XXVII B, 4 edhen.

Desse ding wel de rad holden bi den eden sunder gna- 85 de, vnde de mestere van den gylden scolen dit ok melden XXVII B, 5 bi den edhen, wanne de rad en dat bevelet.

Civibus Indaginis, Nove civitatis et veteris vici. 86 Gy herren, dhe rad kundeget jv dat, dat nement scal nemen brunswikesche lakene to pande, noch nene lakenschere, noch wulle, noch wullengarn. We it bouen dat neme, de scolde sine penninge dar an vorloren hebben, ofte de dar vp queme, des it sin were, it en were wullen garn: were dar wat an vordhenet, dat lon scoldeme weder gheuen. Ista pronuntianda sunt in Sacco tantum.2 We siner dochter nene teyn pund mede gheuen 87 en mach, de en scal ere nen vul par cledere gheuen.

We en erue verkopen wel hir in desseme wic- 88 belde, dar de herren vte der borch tins an hebbet, de scal dat den suluen herren erst beden. We it vnvledich makede vor der herren houen 89. in der borch, eder jeneghe vntucht dar beghinge, sceghe eme vnghemak dar van, dat moste he liden, vnde en dorfte deme rade dat nicht claghen.

[merged small][ocr errors]

XL. VERPFÄNDUNG DER MÜNZE AN DEN RATH.

1357 Juni 4.

Das Original dieser bisher ungedruckten Urkunde ist nicht vorhanden. Der nachstehende Auszug findet sich in Herzog Magnus Copialbuche im Landesarchive zu Wolfenbüttel fol. 45'.

Hn.

1) Civibus rothe Schrift. 2) Rothe Schrift. Die Bemerkung bezieht sich auf die §§ 87, 88, 89, welche zwischen eine rothe Klammer gefasst sind.

We Magnus etc. bekennet openbare in disseme jeghenwerdighe breue, dat we mit willen vnde mit vulbord vnser rechten eruen hebben gelaten vnsen getrvwen leuen borgheren deme rade to Brunszwic vnsen deyl der müntte darselbes mit allem rechte vnde mid aller nud vryeliken to besittende dre jar vmme, an to rekende von der vtghift disses breues. Dat desse rede stede vnde gantz bliue,

so hebbe we dissen breff vor vns vnde vor vnse rechten eruen mid vnsem jnsegelen besegelet unde gevestent. Dis

ser ding sint ok tüge her Gumprecht von Wansleue, her Boldewin von Dalem, Hannes von Honleghe, Henemann von Velstidde, Weddeghe von Velstidde, Tyle von deme Damme vnde Conrad Elers vnse borgere to Brunszwic, vnde ander fromer lude genoch. Disse breff is ghegeuen na der bord goddis dritteynhundert jar in deme seuen vnde veftigesten jare, des neysten sondages vor sentte Bonifacius daghe.

XLI. RATHSORDNUNG DER ALTSTADT.
1360 Jan. 3.

Die nachstehende bisher ungedruckte Rathsordnung ist in den bei XXXIX beschriebenen Codex fol. 27 eingetragen, mit Bücherschrift, auf Linien in zwei Absätzen, der erste mit rothem Anfangsbuchstaben. Dass dies die Rathsordnung eines einzelnen Weichbildes ist, lässt schon $ 5 erkennen; zwölf Rathmannen aber regierten nur in der Altstadt. Das Verhältniss der neugewählten und vorjährigen Mitglieder in den jeweiligen Rathscollegien, wie § 1 dasselbe anordnet, bestand wenigstens schon seit 1269: vgl. VIII, 4.

Anno domini m°. ccc°. lx°. feria sexta proxima ante epyfaniam ejusdem heft de rad ouer eyn 1 ghedraghen, dat se dit aldus holden willet: dat de achte de in den rad ghekoren werdet de scolen vere kesen vte deme olden rade weder to sik in, de 2 den dat boren mach. Vnde de twelue scolen des endrechtich werden vnder sek, dat se enen kesen, de des rades word holde. Vnde en kunnen se des nicht endrechtich werden, wene de merer del des rades dar to hebben wel, de scal dat don ane wedersprake. Vnde en welde he des nicht don, so scolde he deme rade hundert mark 3 gheuen. Vnde wanne de ghekoren is, de scal

Hn.

enen to sek nemen wene he wel, vnde wene he darto eschede, de scal dat don ok by dem suluen broke. Vnde de twene scolen denne de am- 4 mechte setten na des rades bequemicheyt, vnde wene se darto setten, de scal dat don ok by deme suluen broke. Dyt wel de rad holden by den eden.

Ok wel de rad de wonheyt holden alse et oldin- 5 ges in desseme wicbelde gheholden is vmme den rad to settende vnde weder in kesende. Dat en scal de rad nicht wandelen, et en si by des meynen rades vulborde.

XLII. EIDE.

Die nachstehenden bisher ungedruckten Eidesformeln finden sich in den beiden bei XXVII und XXXIX beschriebenen Codices, welche hier in den Noten als A und B unterschieden werden. In ersterem auf fol. 8 und 9: Bücherschrift aber nicht auf Linien, die Ueberschriften der fünf ersten Formeln roth durch strichen, die Worte Gy scullet sweren je in einer besonderen Zeile und roth unterstrichen, die sechste und siebente Formel von derjenigen Hand, welche die Dobbelordnung geschrieben hat, mit rothen Anfangsbuchstaben und Ueberschriften. In dem anderen Codex sind auf mehreren der letzten Blätter von derselben Hand wie die unter XXXIX mitgetheilten Stadtgesetze die ersten fünf Formeln, die sechste und siebente wie die bei XXVIII erwähnte Schiedsgerichtsordnung eingetragen, alle auf Linien, die Ueberschriften bis auf die letzte roth und abgesetzt. Diese Aufzeichnung ist in der ersten und fünften Formel um einige Sätze ausführlicher als jene erstere; auch im Ausdruck weichen beide mehr

fach von einander ab, wie die Noten zeigen. Doch werden sie nach dem was an den bezeichneten Stellen über das Alter der Handschriften bemerkt wurde ungefähr der nämlichen Zeit um die Mitte des 14. Jahrhunderts angehören.

1 Dissen edh scullet de herren sweren de in den nyen rad ghekoren werdet.

Gy scullet sweren: Dat gi dit iar de stad vorestan na iuwen vif sinnen so gi best kunnen vnde moghen, na der herscap ere, vnde na der stad nvt vnde vromen, vnde der stad helpen ere eninghe holden, armborste nicht to entfernende, vor de burscap nicht min dan enen verding to nemende, vnde nicht to eghenende dat to wicbelde lecht, dar der stad ere plicht mede afga, gi en don dat mit des menen rades vulborde, vmme brudlachte, dobelspel2, vnde wat de rad louet vnde kundighet bi den edhen to holdene, dat gi dat holden: dat gik ghot so helpe vnde de hilghen3.

2 Dissen edh scullet sweren de de to deme rade sweret.

Gy scullet sweren: Dat gy to deme rade gan, wanne de rad gik bebodet, vnde helpen raden vnde dhe stad vorestan na der herscap ere1, vnde der stad nvt vnde vromen, vnde helpen der stad ere eninghe holden, vnde wat de rad kundeget vnde louet bi den edhen to holdene, dat gi dat mit en holden: dat gik god so helpe3. 3 Dher ghildemestere edh.

Gy scullet sweren: Dat gy deme rade bistan aller bilker vnde mogheleker dinghe, vnde helpen der stad ere eninghe holden, vnde werde gik icht to wetene dat weder den rad si, dat gi dat deme rade melden, vnde wene gy vornemen de dobele bouen der stad kore, dat gy dene och deme rade melden: "dat gik gots.

Hn.

We de burscap wint de scal sweren: Dat gy der herscap to Brunswich vnde deme. rade to Brunswich also truwe vnde also hold sin, alse eyn borgere to rechte wesen scal, vnde ofte gy icht vornemen dat weder den rad sy, dat gi dat deme rade melden, vnde nene vnrechte kumpenye en hebben: dat gik god et cetera. Dissen edh scal sweren der stad scriuere wan- 5 ne he vntfangen is:

Dat gy deme rade vnde der stad also truwe sin also gy to rechte van denestes weghene en plichtich sin, vnde dat gy der stad vnde des rades mid deme rade ere hemelicheyt holden, vnde nicht en openbaren mit jenegher list, it werde iv beuolen eder nicht, wanne jv de rad wes ansinnende is, dat gi on denne raden dat svneste dat gi kunnen, vnde wat de rad van openen breuen gift dat gi de registreren, vnde wat de rad van breuen vthsende dat gi se daran bewaren so gy best moghen.

Der burmestere edh".

Wanne de burmestere des rades ghesindes werdet, se schullet sweren, dat se9 deme rade vnde dere stad also truwe vnde holt sin, alse se von denestes wegene 10 von 11 rechte plichtich sin, vnde den rad vnde de stad vor schaden helpen bewaren, vnde eren vromen weruen dar se9 kunnen vnde moghen, vnde des rades hemelicheyt holden 12 dar se kunnen vnde moghen, vnde 18 war se9 et weten dobelspel, vnde wat se9 vornemen dat weder den rath si dat se9 deme rade dat melden: dat iuk ghot also helpe etc.

6

2) armborste

--

dobelspel nur in B.

1) na der herscap ere nur in A und hier ausradiert. 3) Dat gik ghot etc. in A von anderer Hand wie das Uebrige. 4) Zwischen dobele und bouen in A eine durch Rasur entstandene Lücke. 5) Dat gik god etc. fehlt in B. 6) wanne kunnen nur in B und zwar von derjenigen Hand, welche die sechste und siebente Formel geschrieben, mit Bezeichnung der Einschaltungsstelle auf dem unteren Rande nachgetragen. 7) In A noch von derselben Hand wie das Frühere; von derjenigen Hand, welche dort das Folgende geschrieben, ist mit rother Schrift daneben gesetzt: van den burmesteren, darüber gleichfalls roth aber von einer dritten Hand: van des rades ghesinde vnde 8) inghesinde B. 9) gj B. 10) B fügt hinzu en. 11) to B. 12) helen B. 13) dar vnde nur in A.

[ocr errors]
[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

Das Original fehlt, der folgende Abdruck nach Herzog Magnus Copialbuche im Landesarchive zu Wolfenbüttel fol. 67. Gedruckt in Brschw. Händel. I, 113; III, 1042. Hn.

We Magnus etc. dat we mit willen vnd vulborde vnser rechten eruen hebbet ghelaten vnsen getruwen leuen borgheren deme rade to Brunszwic vnsen deyl der muntye darselues mit alleme rechte vnde mit aller nud vrielken to besittende dre jar vmme, an to rekende von der 2 vtghift disses breues. Weret ok, dat dijt velle bynnen desser tijd, dat se vnser vedderen willen nicht en hedden to der muntye, also dat se nene penninghe sloghen vnde den slach liggen leten, des scolden se von os vnbedeghedinget bliuen. Dat desse rede stede vnde gantz bliue, des hebbe

we dessen breff vor os vnde vor vnse rechten eruen mit vnseme jngesegele beseghelt vnde gheuestent. Disser dinge sint ok tughe her Herman von Werberghe de hoghemester des ordens von sentte Johanse, Gheuerd von Werberghe de edele, Hinrek von Veltnum, Hannes von Honleghe, Tyle von deme Damme, Hennig von Velstede, Cord Elers vnd Eylrad von der Heyde borgher to Brunszwic, vnde anderer vromer lude ghenoch. Datum anno domini m°. ccc. lx°. dominica proxima ante Bonifacii etc.

XLIV. HULDEBRIEF DER HERZÖGE ALBRECHT UND JOHANN.

1361 Juni 29.

Das Original befindet sich im Stadtarchive: Pergament mit zwei runden gelben Wachssiegeln an grün und rother Seide. Beide haben den links schreitenden Löwen, das eine mit der Umschrift S' DEI GRAICA (sic!) ALBERTI DVCIS IN B VNSWICH, das andere: S' DEI GRACIA JOHANNIS DVCIS IN BRVNSWICH. Dieser Huldebrief war bisher nicht gedruckt; in Rehtmeyers Chron. 546 ist nur der Eingang und die Zeugenreihe mitgetheilt. Er wiederholt, abgesehen von kleinen Zusätzen in den $$ 8 und 17, einer Auslassung in § 11 und einer Aenderung in § 12, sowie davon, dass hier wie 1345 der Sack ganz gleichberechtigt erscheint, den Huldebrief vom Jahre 1323. Hn.

Van goddes gnaden we hertoghe Albert vnde hertoghe Jan hertoghen Ernstes sone des elderen hertoghen to Brunswich vnde vse rechten eruen bekennet openbarliken in desseme ieghenwordighen breue, dat

we noch vse rechten eruen en scullen nene clostere eder 1 couente mid gheystliken luden mannen eder vrowen setten, orlouen, eder vůlborden to wonende binnen der stad, vnde der můren to Brunswich vnde ok buten der stad

1) nur in A. 2) scholen nur in A. 6) vorsumede B. 7) dat gi dat B.

3) anderes nur in A.

4) anders jemende B. 5) nicht hodelos ne B.

« AnteriorContinuar »