Imágenes de páginas
PDF
EPUB

XLIX.

VERPFÄNDUNG HERZOGLICHER EINKÜNFTE AUS DER STADT AN DEN RATH.

1371 Febr. 14.

Das Original dieser bisher nicht gedruckten Urkunde fehlt. Der nachstehende Abdruck nach einem Copialbuche des Raths aus dem 15. Jahrhundert. Hn.

We Magnus van der gnade godes hertoge to Brunswigk vnde to Luneborch bekennen openbare jn dussem breue vor vns vnde vor vnse eruen, dat we schuldich synd vnsen leuen getruwen deme rade vnde den borgeren to Brunswigk drehundert lodige mark brunswikescher wichte vnde witte, de se vns an redeme gelde gedan vnde gelenet hebbet, de we on betalen vnde weddergeuen willet vnde schullet to dusseme negesten tokomenden sunte Michaelis dage in der stad to 1 Brunswigk ane hinder vnde vortoch. Were ok, dat we on dat vorscreuene geld vppe de vorbenomde tid nicht enbetaleden, so sette we vnde vorpendet on in dusseme breue vor desse suluen drehundert mark alle dat we hebbet in der Oldenwick vnde jn dem Sacke to Brunswigk, vnde an der vogedie, vnde an der muntye darsulues, myt deme anderen gelde dat se dar vore an hebbet, dar vnse here vnde vader deme god gnedich sy on dat ok vore vorpendet hefft, alse de breue vtwiset de he on darupp gegeuen vnde besegeld hefft, jn desser wis, dat we noch vse eruen en schullet noch en mogen dusse vorbenomden stucke edder orer nen bisundern ledigen

edder van on losen, we en hedden on de vorbenomden drehundert mark der vorscreuenen wichte vnde witte jn der stad to Brunswigk eir al beredet vnde betalet. Ok schulle we vnde vnse er- 2 uen vnde willet deme rade to Brunswigk dusser vorbenomden stucke rechte waren wesen, vnde se truweliken darane vordegedingen, vnde willent on dat to gude holden wor vnde wanne on des noth is. Were ok, dat vnse broder hertoge Ernst 3 on dar jenige ansprake an dede, edder jemant van siner wegene, des scholde we edder vnse eruen den rad to Brunswigk gensliken entledigen, also dat se des ane schaden vnde ane noth bliuen scholen, edder we willet on ore vorbenomde geld jn der stad to Brunswigk betalen alse vorscreuen is. Alle dusse vorscreuene dingk loue we dem rade vnde den borgeren to Brunswigk stede vast vnde vmbrokeliken to holdende in dusseme breue, den we to eynem orkunde vor vns vnde vor vnse eruen gegeuen hebbet besegeld mit vnseme jngesegele na godes bord dusent jar vnde drehundert jar in dem eynvndeseuentigesten jare, jn sunte Valentinus dage des hilgen marteleres.

L. HULDEBRIEF HERZOGS MAGNUS.
1371 Febr. 14.

Das Original befindet sich im Stadtarchive: Pergament, 18" breit, 12" hoch, an grüner Seide Herzog Magnus wohlerhaltenes Reitersiegel von 4" im Durchmesser, welches v. Praun im Brschw. und Lüneb. Siegelcabinet 78 beschreibt. Dieser Huldebrief war bisher nicht gedruckt; in Rehtmeyers Chron. 649 sind nur die Zeugen angegeben. Er beruht zum grössten Theile auf dem Huldebriefe vom Jahre 1323, nur dass § 17 desselben und Theile der $$ 7 und 11, denen hier die §§ 12 und 17 entsprechen, ausgefallen sind, und dass § 18 des vorliegenden Huldebriefes die Fassung des entsprechenden § 12 im Huldebriefe vom Jahre 1345 erhalten hat. In den SS 6, 7, 9, 10, 11, 24 sind die resp. $$ 6, 7, 2, 3, 4, 9 u. 10 der von Herzog Magnus 1367 ertheilten Privilegien aufgenommen. Kleinere Zusätze finden sich in den SS 8, 9, 11, 18, 19, 22, 23, 24, 25. Ob durch $ 16 die Befugnisse der Bürger erweitert wurden, ist zweifelhaft. Schon das ältere Stadtrecht stellt nach Rechtsverweigerung von Seiten des Mar

schalks Selbsthilfe gegen Dienstmannen frei, aber nur bei Schuldklagen (vgl. XVI, 15), und dass seit 1318 nicht mehr blos Schuldklagen vor das Marschalksgericht gehörten, was nach XV, 4 und XVI, 41 noch am Ende des 13. Jahrhunderts der Fall war, scheint aus der allgemeinen Fassung der betreffenden Zusage der Huldebriefe geschlossen werden zu müssen. Indessen ist die Bestimmung in XVI, 41 doch auch in das Stadtrecht von 1402 aufgenommen.

We Magnus van der gnade godes hertoghe to Brunswich vnde to Låneborgh vnde vnse rechten eruen bekennet openbarliken in desseme ieghenwardighen breue, dat we nogh vse rechten eruen en scullen nene clostere eder conuente mit gheystliken luden mannen eder vrowen setten, orlouen, eder vůlborden to wonende binnen der stad vnde můren to Brunswich, vnde ok buten der stad also 2 verne alse ore vedrift is. We bekennet ok, dat we vnde vse rechten eruen hebbet der suluen vser stad to Brunswich vnde vsen leuen borgheren dar inne, bi namen in der Oldenstad, in deme Haghene, in der Nyenstad, in der Oldenwik vnde in deme Sacke, de gnade vnde dat recht ghegheuen: de dar nu inne sint vnde borghere vnde borgherschen sint dat se scolen vry wesen van allerleye 3 ansprake. We na desseme daghe ok alse desse bref ghegheuen is in de suluen vorsegheden vif stede vser stad to Brunswich vore, vnde borgher worde, vnde opebare dar were jar vnde dagh ane ansprake, de scolde des suluen rechtes bruken vnde vry borgher wesen, alse hir vore4 screuen is. Worde ok iement anspraket binnen jare vnde daghe der de de burscap ghewunnen hedden, den en scolde de rad to neneme borghere hebben, he en hedde 5 sek vorlikent mit der herscap. We ok vnde vse rechten eruen willen vnde scullen de vif stede vser stad to Brunswich beschermen vnde vordeghedinghen alle ores rechtes vnde vryheyt, alse se oldinghes van vsen elderen ghehat hebben vnde hebbet, vnde ore recht to beterende vnde 6 nicht to ergherende. Were ok, dat ienigh schelinghe tuischen os vnde deme rade to Brunswich velle, wat denne twene man vte deme rade mit ôreme rechte beholden, dat ore olde wonheyt vnde recht hedde ghewesen, 7 dar scolde we se bi laten vnde bi beholden. Welde den rad ok anders iement sculdeghen, wes denne den rad twene man vte deme rade entledigheden mit rechte, des scolde de rad los wesen, vnde des scolde we se vordeghe8 dinghen. Were ok dat also, dat iement der suluen vser borghere ienighen vorderen wolde vor lat eder vor eghen,

1

Hn.

eder enighe ansprake don welde, eder ienighe schult
gheuen wolde, de scolde antwerden vor vseme richte in
der stad to Brunswich, vnde des scolde we se vor-
deghedinghen. We ok vnde vse eruen eder de vse 9
en willen nogh en scullen se vnde de åre vnde åre mey-
ere mit nichte beswaren mit bede, eder mit denste, eder
ienegherleye wis. Were ok, dat se eder åre meyere broke 10
deden, de on mit rechte ghevunden worden to beterende,
dat scolde we vnde de vse on gnedeliken keren, dat se
des vnvorderft bleuen. Ok en willen we vnde en scullet 11
nogh de vse nene nye sattunghe in vseme lande ouer se,
nogh vppe ore gud, vnde ore meyere, vnde de ore
Isetten eder setten laten, dar se eder de ore mede be-
schadet werden. Vortmer motet vse vorbenomeden bor- 12
ghere der vif stede vser stad to Brunswich ore recht
wol beteren wor se moghen, vnde wor dar nement en
claghet, dar en darf nement richten. We bekennen ok 13
vnde vse rechten eruen, dat vse borghere der vorbenome-
den vif stede vser stad to Brunswich vnde ore gud sco-
len tollen vry wesen in vsen landen, vnde to allen vsen
sloten. We ok in der stad to Brunswich voghet is van 14
vser weghene, de scal richten in der stad vnde dar en-
butene alse verne alse ore vedrift wendet. Vortmer 15
vppe dat vnder vsen mannen vnde vsen vorbenomeden bor-
gheren nen twidracht en werde, so scole we on enen
marscalk setten, de vsen borgheren richte ouer vse man
des on nod si. Were dat de marscalk des nicht en 16
dede binnen verteyn nachten dar na wanne vser
borghere
borghere welk om dat gheclaghet hedde, so
mochte de sulue vse borgher deme denstmanne
den he vorclaghet hedde vnde sineme gude mit
rechte sek nalen wor he möchte, vnde scolde des
ane broke bliuen. We en willet ok des nicht, dat 17
vnser denstman ienigh ienighen vsen borgher to Bruns-
wich mit lengude wise an enen anderen heren de benedden
om si. 2
Storue ok vser denstman ienigh ane eruen van 18
deme vse vorbenomeden borghere gud to lene hedden,

Im Huldebriefe von 1323 ist hinzugefügt 1) ane vnsen schaden. 2) des wille we eme irstan also verne alse ith recht is.

vnde os dat gud denne bårede to lenende, dar sculle we se mede belenen, eder vse eruen, wanne se 19 des van os sinnet. We en scullen 2 ok vmme nene sake scůldeghen de bi vser, eder vses heren vses vaders tiden, vnde vser elderen, vnde vnser vedderen van Luneborgh ghevallen sin wente an desse tid, eder nement van vser weghene, eder de os bo20 ret to verdeghedinghende. We en scullet ok nenerleye gud dat men to der stad eder van der stad vårede, dreue, eder droghe, hinderen laten, it en si vser openbaren 21 vyende. We en scullet ok nemende to ghesinde nemen den we weder de stad vnde oreme rechte vordeghedinghen, we en willen one on to rechte setten, vnde on rechtes 22 van om helpen. Were ok dat vnsir borghere ienigh broke dede weder vns, an deme borghere nogh an sineme gude en wille we nen sulfgherichte don, eder nement van vser weghene, it en were, dat he worde begrepen vppe hanthaftigher dat enes dotslaghes, we en deden it witlik deme rade aller erst vnde der stad: hůlpen se os dar vmme minne eder rechtes, dar scolde we os an ghe23 noghen laten. We willet ok de suluen vorbenomeden

borghere vordeghedinghen vnde beschermen alle ores rechtes, alse vorscreuen is, dat se van os vnde vsen elderen vnde van vsen vorvaren vnde van der herscap ghehat hebben vnde hebbet, vnde willet on dat gancz

24 vnde stede holden. Ok wille we deme rade vnde den borgheren to Brunswich alle de breue de vse here vnde vader hertoghe Magnus, vnde vse veddere hertoghe Wilhelm van Luneborgh, vnde ore vorvaren,

den god gnedich si, on ghegheuen vnde beseghelt hebben, stede vnde vnverbroken holden in der wise alse oft we de suluen beseghelt vnde ghegheuen hedden, ane ienegherhande hinder eder inval, vnde willet on ore priuilegia vnde breue

stedegheren vnde vorbeteren, vnde stedeghet se in desseme breue, vnde mit nichte krenken eder ergheren, eder ienegherleye wis vorbreken, sunder in aller macht vnde in allen stucken stede vnde vnverbroken vn

de to gude holden. Welde ok vse vorbenomeden 25 borghere alle desser vorsegheden gnade vnde rechtes, dat we vnde vse elderen, vnde de herscap on ghegheuen hebbet, iement vervnrechteghen, des wille we ore beschermer wesen nu vnde to allen tiden, vnde to alle åren nåden, vnde willet se ores rechtes truweliken vordeghedinghen. An eyn orkunde vnde stedicheyt desser vorscreuenen dingh vnde enes iowelken bisunderen, dat we de stede vnde vast holden willet vnde scullet, hebbe we vor os vnde vor vse rechten eruen vse ingheseghel witliken ghehenghet laten to desseme breue. Desser dingh sint ok tughe broder Herman van Werberghe meyster vnde en ghemeyne beeder des ordens sunte Johanneses in Sassen, in Pomerenen, vnde in Wentlanden, broder Brun van Mansfelde ouerste commendur to Luckenum vnde in Sassenlande des ordens der godesriddere des dudeschen huses, her Hannes van Honleghe, her Gherd vnde her Fritze van Wederden, her Cord van Rotleue riddere; Hannes Knicghe vnde Rotgher van Gustede knapen; Thile van deme Damme, Eylard van der Heyde, Henning Elers, Cord Doringh, Hannes Peperkeller, Herman van Gustede, Hannes van der Molen, vnde Brosius Sunnenbergh borghere to Brunswich, vnde anderer vromer lude ghenogh. Desse bref is ghegheuen na godes bort dritteynhundert jar in deme enen vnde seuentighesten jare, in sante Valentinus daghe des hilghen merteleres.

LI. HULDEBRIEF DER HERZÖGE FRIDERICH UND BERNHARD.

1374 Febr. 3.

Das Original befindet sich im Stadtarchive: Pergament 23" breit, 13" hoch, mit zwei grünen Wachssiegeln an grünen Seidenschnüren. Beide haben den mit dem Löwen und den Leoparden quartierten Schild ohne Helm, das eine die Umschrift: S' FREDERICI DVCIS IN BRVNSWICH ET LVNEBORCH, das andere: S' BERNHARDI DVCIS IN BRVNSWICH ET LVNEBORCH. Dieser Hulde

1) Im Huldebriefe von 1345 § 12 ist hinzugefügt vmme redelike vruntscap. 2) Ausgelassen se.

brief war bisher nicht gedruckt; in Rehtmeyers Chron. 662 ist nur der Eingang und die Zeugenreihe mitgetheilt. Er wiederholt die herkömmlichen Rechte vorwiegend in der Fassung des Huldebriefes vom Jahre 1367, jedoch mit Ausschluss von § 17 desselben und der Clausel in $ 7, welche beiden auch in Herzog Magnus Huldebriefe fehlten. Aehnlich wie in diesem ist dann auch $ 24 zusammengesetzt, die Bestimmung jedoch, welche derselbe in § 16 enthielt, hier ausgelassen. In den SS 8, 9, 10, 20, 21, 22, 23 sind die resp. SS 5, 6, 7 u. 8, 1, 2, 3, 4 der Privilegien von 1367 enthalten.

We juncheren Frederik vnde Bernd van der gnade godes hertoghen to Brunswich vnde to Luneborch bekennet openbare jn desseme breue, dat we noch vse rechte eruen en scullet nene clostere eder couente gheystliker lude mannen eder vrowen setten, orlouen, eder wlborden to wonende binnen der stad vnde der muren to Brunswich, vnde ok buten der stad alse verne alse ore 2 vedrift ist. We bekennet ok des, dat we vnde vse rechten eruen hebbet der såluen vser stad to Brunswich vnde vsen leuen borgheren dar inne, bi namen in der Oldenstad, in deme Haghene, in der Nyenstad, jn der Oldenwik vnde in deme Sacke, de gnade vnde dat recht ghegheuen: de dar nu inne sin vnde borghere vnde borgheschen sin de 3 scolen vry wesen van allerleye ansprake. We na desseme daghe ok alse desse bref ghegheuen is jn de sůluen vorsegheden vif stede vser stad to Brunswich våre, vnde borgher worde, vnde openbare dar inne were jar vnde dagh ane ansprake, de scolde des sůluen rechtes bruken, vnde 4 vry borgher wesen, alse hir vore ghescreuen is. Worde ok iement anspraket mit rechte binnen jare vnde daghe de de burscap ghewunnen hedde, den en scolde de rad to neneme borghere hebben, he en hedde sek vorlikent mit der herscop mit vruntscap eder mit rechte. 5 We ok vnde vse rechten eruen willet vnde scullet de vif stede vser stad to Brunswich beschermen vnde vordeghedinghen alle ores rechtes vnde orer vryheyt, alse se de oldinghes van vsen elderen ghehad hebbet vnde hebbet, vnde ore recht to beterende vnde nicht to ergherende. 6 Were ok dat also, dat ienich man der suluen vser borghere ienighen vorderen wolde vor lat eder eghen, eder ienighe ansprake don welde, eder ienighe schult gheuen welde, de scolde antwerden vor vseme gherichte jn der 7 stad to Brunswich. Vse vorbenomden borghere der vif stede vser stad to Brunswich moten ok or recht wol beteren wor se moghen, vnde wor dar nement en claghet, 8 dar en darf nement richten. Were ok, dat se iement sculdeghen welde, so scolden se antwerden dar it on gheAusgelassen 1) ane vsen schaden

2) se.

1

Hn.

borede van rechte to antwerdende, vnde des scole we se
vordeghedinghen. Were ok, dat ienich schelinghe tui- 9
schen os vnde deme rade to Brunswich velle, wat denne
twene man vte deme rade mit oreme rechte behelden, dat
ore olde wonheyt vnde recht hedde ghewesen, dar scolde
we se bi laten vnde bi beholden. Welde den rad ok an- 10
ders iement sculdeghen, wes denne twene man vte deme
rade den rad entledigheden mit rechte, des scolde de rad
los wesen, vnde des scolde we se vordeghedinghen, vnde
scullet des rades vnde der stad to Brunswich recht bete-
ren vnde mit nichte vorkrenken. Wortmer bekenne we 11
ok vnde vse eruen, dat vse borghere der vorbenomden vif
stede vser stad to Brunswich vnde ore gud scullen tollen-
vry wesen in vseme lande, vnde in vsen steden, vnde to
alle vsen sloten. We ok in der stad to Brunswich vo- 12
ghet is van vser weghene, de scal richten binnen der stad
vnde butene alse verne alse de vedrift wendet. Wort- 13
mer vp dat vnder vsen mannen vnde vse vorbenomden
borgheren nen twidracht en werde, so sculle we on enen
marscalk setten, de vsen borgheren richte ouer vse manne
des on nod si. We en willet ok des nicht, dat vser denst- 14
man ienigh ienighen vser borghere to Brunswich mit len-
gude wise an enen anderen heren de benedden om si; des
wille we on erstan. We don on ok de gnade: welk bor- 15
gher gud hedde to lene van vseme denstmanne, storue de
ane eruen, so scolde de borgher volghen an os, vnde we
scolden one belenen mit deme suluen gude ane weder-
sprake vnde gaue. We en scullen ok vmme nene sake 16
sculdighen de bi vses heren vses vader tiden vnde vser
elderen gheuallen weren. We en scullet ok nenerleye 17
gud dat me to der stad eder van der stad vårede, dreue,
eder droghe hinderen laten, it en si vser openbaren vien-
de. We en scullet ok nemende to ghesinde nemen den 18
we weder de stad vnde oreme rechte vordeghedinghen, we
en willen one on to rechte setten, vnde on rechtes van
om helpen. Were ok, dat vser borghere ienigh broke 19
dede weder os, an deme borghere nogh an sineme gude

en wille we nen sulfgherichte don, it en were, dat he worde ghegrepen vpper handhaftigher dat enes dotslaghes, we en deden dat witlik deme rade aller erst vnde der stad: hůlpen se os dar vmme minne eder rechtes, 20 dar scolde we os an ghenoghen laten. Ok wille we vnde scullet se truweliken vordeghedinghen to oreme rechte, vnde bi gnaden vnde bi rechte laten vnde beholden to allen 21 tiden. Vnde we eder de vse en willet nogh en scullet de ore vnde ore meyere mit nichte beswaren mit bede, 22 eder mit denste, eder ienegerleye wis. Were ok, dat se eder ore meyere broke deden, de on mit rechte ghevunden worden to beterende, dat scolde we vnde de vse on 23 gnedeliken keren, dat se des vnvorderft bleuen. Ok en

wille we vnde en scullet, nogh de vse, nene nye sattunghe in vseme lande ouer se, vnde ore meyere, vnde de ore setten eder setten laten, dar se eder de ore mede 24 beschadet werden. Vortmer bekenne we, dat we vnde vse rechten eruen willen vnde scullen alle de breue de vse here vse vader hertoghe Magnus deme god gnedich si, vnde vse elderen ghegheuen hebbet deme rade vnde der stad to Brunswich, vnde eneme jowelken borghere to Brunswich den breue van on ghegheuen sint, gantz stede vnde vnvorbroken holden, vnde stedighet alle ore priuilegia in aller wise alse we de 25 sůluen besegheld hedden. We willet ok de sůluen vor

benomden borghere truweliken vordeghedinghen vnde beschermen alle ores rechtes dat se van vsen elderen vnde vorvaren ghehad hebbet, vnde willet on dat stede vnde gantz holden. Welde se ok alle desser vorsegheden gna- 26 de vnde rechtes dat we vnde vse elderen on ghegheuen hebbet ienich man vorvnrechtighen, des wille we ore beschermer wesen nu vnde to allen tiden, vnde to alle oren noden. An en orkunde vnde stedicheyt alle desser vorscreuenen dinghe hebbe we vor os vnde vse rechten eruen vse jngheseghele ghehenghet laten to desseme breue. Desser dingh sint ok tůghe vse man vnde denere de dar an vnde ouer ghewesen hebbet, de hir na bescreuen stad: her Herman Knicge prouest to Weninghsen, her Hans van Honleghe, her Diderik van Walmeden riddere; Rotgher van Gustede, Cord van Weuerlinghe, Helmbert van Mandesle knapen; Hermannus vse scriuer; Thile van deme Damme, Eylard van der Heyde, Cord Doringh, Henningh Elers, Herman van Gustede, Hans van der Molen, Brosius Sunnenbergh vnde anderer vromen lude ghenogh. Vnde is geschen na godes bord dusent jar vnde drehundert jn deme vere vnde seuentighesten jare, jn sånte Blasius daghe des hilghen merteleres.

LII. HULDEBRIEF HERZOG ERNSTS.

1374 Mai 17.

Das Original befindet sich im Stadtarchive: Pergament 20" breit, 10" hoch, an grün und rother Seide das beschädigte grüne Wachssiegel Herzog Ernsts, welches v. Praun im Brschw. und Lüneb. Siegelcabinet 83 beschreibt. Dieser bisher nicht gedruckte Huldebrief wiederholt mit unwesentlichen Zusätzen in den S$ 16, 17, 18, und mit einigen in den Noten angezeigten Auslassungen den der Herzöge Friderich und Bernhard. Hn.

Van der gnade goddes we Ernest hertoge to Brunswic ichteswanne hertogen Magnus sone des elderen, deme god gnedich sy, bekennet openbare in disseme breue, dat we noch vse rechten eruen en scullet nene clostere1 geystliker lude man eder vrowen setten, irlouen, eder vulborden to wonende bynnen der stad vnde der muren to Brunswic, vnde ok buten der stad alse verne 2 alse ore vedrift is. We bekennet ok des, dat we vnde Vse 2 eruen hebbet der suluen vser stad to Brunswic vn

Ausgelassen 1) eder conuente 2) rechten.

de vsen leuen borgeren dar inne, by namen in der Oldenstad, in deme Hagen, in der Nyenstad, in der Oldenwik vnde in deme Sacke, de gnade vnde dat recht gegheuen: de dar nv inne sin vnde borgere vnde borgerschen sin de scolen vry wesen van allerleye ansprake, We na disseme 3 dage ok alse disse bref gegheuen is in de suluen vorsegheden vif stede vser stad to Brunswic vore, vnde borgere worde, vnde openbar dar inne were jar vnde dach ane ansprake, de scolde des suluen rechtes bruken, vnde

« AnteriorContinuar »