Imágenes de páginas
PDF
EPUB

len, we sek des nicht leddigen wel, feria quarta ante Egidii.'

57 Nen vser borghere noch gheste scullet vromede molt here in de stat våren. We dat herberghede, eder kofte, de scal deme rade vor iowelken scepel en punt gheuen. 58 Nement scal molt kopen sunder van vsen borgheren vnde borgerschen. Welk vser borghere eder borghersche dat anderes iemende afkofte, de scolde deme rade vor iowelken scepel v sol gheuen.

59 Na middensomere? wante to sunte Ilien daghe scal nement molt maken. We dat dede, de scal vor den scepel tał gheuen.

60 It ne scal neman enne sunderleken herde hebben, bi 1 tał.3 61 Swe swin heft de driftich sint, de scal he vor den herde driuen, wanne de herde drift, edder beschutten: vint me se vppe der strate, de rad wel se panden laten io dat swin vor vi d. Schud dar ienich scade an, men scal dar nene nod vmme liden. 62 Swe ve buten der stad koft, dar he rede ghelt vore louet, queme dar clage ouer, dat he des nicht en gulde, men scal eme volgen mit ener vestinge.6

63 We den bullen vnde den ber vtdrift, dar he in geyt de scal v sol geuen.

64 We vlas repelen let in synem hus, de en schal nemende nalopen laten vppe de strate, by dren schillingen; wel sek auer malk wur in ropen laten, dat mach he don, 1

65 We lifgheding kopen wil, de scal it kopen van deme rade, vnde anders nergen, he en do it mit des rades vulborde.7

66 Timberholt, latten, vnde sceuersten scal nement to voren kopen, dat he it hir weder vorkope. We des bedragen wert, de scal deme rade vor iowelken kop v sot gheuen des he sek nicht ledighen en wil.s 67 It en scal nen vorhoke edder vorkopere nenerleye gud kopen, er it to deme markete kumpt.

Ok en scolet de vorhoken nicht kopen eder verkopen de wile dat de banner steket. 10 We dat deyt, deme scalme nemen wat he also ghekoft heft, vnde me en scal om des nicht weder gheuen.11 Et en schal neen vorkopere nenerleyge ghut 68* kopen er ed vppe dem market kumpt, bi v sot. 12 Malk scal sine wapene hebben in sineme huse, de rad 69 wel anders sine penninge dar vmme nemen. Malk scal sen to sineme viure. Wes ghesinde it vorsu- 70 mede, it gheyt in sin lif. Wert he vore vluchtich, men scal eme volgen mit ener vestinge. Dat hor scal me buten de tingelen voren. We des 71 nicht en dede de scal vor io welke vore ses penninghe gheuen. 18

Den market vnde de straten scal men reyne holden. Men 72 scal oc nen hore in de goten keren bi 11 sot. De Ouekere schal men reyne holden, vnde nen hor dar 73 in werpen, bi 11 soł.

Wor de stenwech tobroken is, den scal men boten bi 74 wederdaghen, de rad wel dar anders sodane bote vore nemen, dat it malk leuer mach bewaren. 14 It en scal nement enne nyen stenwech setten eder ho- 75 ghen, de rad en si dar bi.

We to deme vemedinge nicht queme, dene scolde men 76 vor enne unrechten man hebben. We oc van denne ginge er der rechten tyd, de scolde v sol gheuen.

Men scal oc vsen herren eren rechten tollen gheuen. 77 Swe dene vntvorde, sodanne brocke alse dar vp geyt mot he lyden.

We ok des rades tekene eschede, vnde lete dere gheste 78 eder vromede lude bruken de dere to rechte nicht bruken en scolden, wert he des bedragen, sin lif vnde sin gud scal in des rades wold stan.

We ok in groteme banne were, dene scal15 nement her- 79 berghen.

Malk scal sen wene he herberghe, dat he dar vore ant- 80

5) vor vi dam

1) 1387-1400. 2),a'. 3) Am Rande 1377-1380 lege, 1387-1400 nota. 4) 1377-1380. Rande 1387-1400 für das ursprüngliche vor en schillingh, was jedoch nicht ausgestrichen ist. 6) Am Rande des folgenden ausgestrichenen Paragraphen, § 52 der ältesten Sammlung, non und pretermitte von verschiedenen Händen. 7) Ausgestrichen bi x marken. 8),b' wie in den §§ 136 und 137. 9) edder vorkopere übergeschrieben 1377-1380, wodurch § 68 überflüssig wurde. 10) Ok steket aus dem weggefallenen § 59 der ältesten Sammlung herübergenommen. . 11),b'; wieder ausgestrichen vnde dit wel de rad holden ane gnade. Dieses und das Vorhergehende von om an ist am äusseren Rande entlang geschrieben. 12) 1377-1380. 13),b'; wieder ausgestrichen ane gnade. 14),b' (?). 15). ere dene sc.. auf einem wahrscheinlich über Rasur geklebten Pergamentstückchen.

worden moghe: sceghe dar scade af an morde, an brande, an duue, eder an ienegen anderen dingen, de rad wel eme dar vmme tospreken.

81 In reyen vnde in spele scal nement snode word, noch nenerhande rime spreken de iemende in sine ere gan. We des bedragen wert, deme wel it de rad also keren, dat it eme nicht euene kumpt.

82 It en scal ok nement reyen mit antlaten, dat he iemende bi deme reyen sla, bi v taln.

83 Swe dobelt bouen x sol, edder we it heghet, vnde des deme rade meldet wert, de scal dem rade mark gheuen ane gnade. We ok iodet, myt dem wel de rat ok so holden.1

*84 We dobelspel holt, eder pennige vtdeyt, et si eluene uppe twelue eder wo he se vtdeyt to dobelende dor bate willen, eder dobbelt bouen x sot,2 de scal deme rade 1 mark ane gnade.2

4

85 3De rat hed lude darto ghesworen laten, de dat bewaren schollet, dat malk dat also holde mit der roden alse ed de rat ghesat heft. Welke lude des bedraghen worden, dat se dat anders helden, de mosten den broke dar vmme liden. We des nicht en wette, de late sek des berichten.

86 Joden scullen ok de suluen broke lyden vmme dobelspel de vse borghere lidet.

87 We in deme rade is vnde to deme rade sworen heft,6 de scal dit melden bi den edhen, vnde de tauerner schullen dat ok melden.7

*88 Desse ding wel de rad holden bi den eden sunder gnade, vnde de mestere van den gylden scolen dat ok melden bi den edhen, vnde tauernere, vnde de rad wil en dat bevelen.

Civibus Indaginis, Nove civitatis et veteris vici.

-

9

Nement scal nemen brunswikesche lakene to pande, noch 89
nene lakenschere, noch wulle, noch wullengarn. We it
bouen dat neme, de scolde sine penninge dar an vorloren
hebben, ofte de dar vp queme des it sin were, it en were
wullen garn: were dar wat an vordhenet, dat lon scolde-
me weder gheuen.

We breue screue vnde de in der lude hus eder an an- 90
dere stedde worpe, neghelde, ofte steke, de uppe iemen-
des scaden eder rochte ghingen, dene wel men vor enen
vnrechten man hebben. Werd he des bedraghen, deme
wil it de rad also keren, dat it eme nicht euene kumt.
Ok wel sik de rad an de breue 10 nicht 11 keren. 12

We sin kint eder sines vrundes kint to clostere 91
gheuen vnde inopperen laten wel, dar ne scolen
mid deme kinde nicht mer vrowen varen to clos-
tere sunder sesse vnde ore meghede.
Ok ne scolde nen vrowe vore eder na varen eder 92
gan to dere suluen opperinge. We dit anders.
helde, de scolde der stad gheuen also manich
punt penninge also menich vrowe to dere oppe-
ringe weren bouen sesse. Min moste ir wol we-
sen. We dit bricht, dat wel de rad vorderen bi
oren eden ane gnade.

Welk mekelere dar an bevunden wert, dat he 93*
dat bewět vnde darto hilpet, dat vse borghere
bescadet werden mit unbescedeneme borghe, dat
geyt ome an sin lif.

De ioden, de hir wonhaftich sin 18 heft de rad in 94
ore beschermnisse ghenomen: dar scal sik malik
an bewaren dat he sik an on nicht vorgripe. 14

1) 1387-1400; myt holden jüngere Aenderung des ursprünglichen den en wel de rad hir nicht liden noch bewaren. 2),b'. 3) 1377-1380. 4) Früher als an dieser Stelle war dasselbe in § 104 verfügt. 5) Die Handschrift hat bewaret. 6) Ausgestrichen vnde des rades ghesinde is, darüber vacat. 7) 1387-1400. 8),a'. 9) Ausgestrichen Gy herren dhe rad kundeget jv dat dat. 10),c' wie in § 143. 11) In der Handschrift ist an, welches zu dem durch an de breue ersetzten dar gehört, nicht ausgestrichen. 12) Dieser Paragraph ist der letzte auf fol. 13'; das Blatt, welches ursprünglich zunächst folgte, ist ausgeschnitten, und auf dem oberen Rande des jetzt als fol. 14 gezählten von einer cursivischen Hand bemerkt: quere in papiro. 13),c'. 14) Dieser Paragraph lautete ursprünglich: Jordane vnde Ysaacke de ioden, ore husvrowen vnde ore kindere heft de rad dorch bede willen etc.; dieselbe Hand, von welcher der Zusatz in § 74 herrührt, hatte ihm die Form gegeben: Metten Jordenes wedewen de ioden, ok de ghemenen joden heft de rad to desser tyd etc. Weret ok, dat jenich iode missedede, dar scolde he senne broke vmme lyden ghelik eneme kerstenen. Von welcher der beiden späteren Hände die Worte dorch bede willen ausgestrichen sind, ist nicht zu erkennen.

[blocks in formation]

*97 Na sunte Micheles daghe m°. ccc°. xlix° scal nement nenne rok draghen, he en si ener hande bret lang beneden dem kny. We des nicht en dede; de scal deme rade 1 mark vor den rok gheuen. Dat sulue scalme holden, we ok nv enne nyen rok sniden lete. Welk scradere ok nv mer anderes enne rok snede, de scal deme rade v sot gheuen.

*98 Na desser tyd scal ok nement beselere noch lange stekemetzede draghen, noch gheste noch borgere. We dat dede, de scal deme rade2 v sol gheuen vor dat metzet. Dyt scal iowelk werd bewaren mit sinen ghesten, de rad wel eme dar anders vmme tospreken.

[ocr errors]

99 Et en scal nemet nen vromet beer tappen sunder de de rad dar to ghesat heft. We dar an breke, de scolde deme rade vor iowelk stucke x sol gheuen, he en dede dat mit rades willen.4 100 Welk jungknecht beneden achteyn iaren wat winnet mit dobelen, deme scalmes nicht betalen. Vorlust he ok, he en scal es ok nicht betalen, vnde en scal dar nene not vmme lyden.

101 Welk vser borghere eder borgherschen sin testament anders iemede beuele wenne vsen borgheren eder borgherschen, dat testament en scolde nene macht hebben, alen dat et deme rade wol gheantwordet were.

Welk vnse borger edder borgersche na dusser tijd ok 102 syn testament settet, wat he in dem testamente vorghifft buten de stad, dar der stad ore plicht mede affgeyt, vnde wat ok von testamentis edder von eruetales wegen buten der stad qweme, des schal de dridde penning dem rade vnde der stad bliuen, vnde dat scal de rad keren in der gemeynen stad nvt.5

Anno domini m° ccc° lj°. lxvny post Trinitatis.6 Et en scal nen vser borghere röden planten 103* eder buwen buten der stad gherichte. Ok en scal nemet roden kopen de ghewassen si buten der stad gherichte. He en schal er ok nicht droghen. We dat dede, de scal vor iowelk disser stucke deme rade vif punt gheuen ane gnade. Welk vser borghere ok buwet xv morghen landes eder dar enbouen wo vele des is, de en scal nicht mer hebben eder buwen wenne vif morghen nyer vnde older mit röden. We ok min heft wenne xv morghen landes, de mach den dridden. deyl sines landes buwen mit råden nyer vnde ol der tosemene, vnde nicht mer. Et en scal ok nement nene kumpenye hebben mit deme anderen to plantende, vnde ok nenerhande list hirto don. We dit anders helde, de schal deme rade. vor iowelken morghen vif punt gheuen ane gnade."

We neghen morghen landes buwet, de mach dre mor- 104 ghen mid råden buwen vnde planten, vnde nicht mer. Bouwet he ok mer landes wenne neghen morghen, nochten scal he nicht mer bouwen wenne dre morghen mid råden. Bouwet he ok myn landes wen neghen morghen, so mach he den dridden del sines landes bouwen mid roden, vnde nicht mer. We dyt anders helde, de scolde deme rade vors jewelken morghen gheuen ver mark, vnde de roden scolde he tovoren verloren hebben. Hir wel de rad lude to sweren laten: wen de bedraghet de scal den broke lyden."

[ocr errors]

1) Am Rande 1377-1380 lege. 2) rade am Rande. 3) Ausgestrichen ane gnade. 4) he willen 1387-1400. 5) Wiederholung von § 125, 1387-1400 am untern Rande mit Bezeichnung der Einschaltungsstelle nachgetragen. 6) Beide Data sind auf der Linie zwischen den §§ 101 und 103, das erste mit derselben Bücherschrift geschrieben. Auf welchen von beiden dieses sich bezieht, bleibt ungewiss, wenn es auch durch Einschiebung des § 102 dem § 103 zugewiesen zu werden scheint. Noch weniger ist die Beziehung des zweiten Datums zu erkennen; § 102 damit zu verbinden, lässt die Schrift nicht zu. 7) Der Inhalt dieses Paragraphen ist mit veränderten Maszbestimmungen in den drei folgenden aufgenommen.

8) Ausgestrichen enen. 9) Am Rande non.

1

105 Ok en scal nement roden planten noch leggen svnder hir vp der stad gherichte. Ok en scal nement nene kvmpenyge hebben, anders wur ienighe roden to plantene. We dat dede, de rad wil eme volghen mid der vestinge.

106 Et en scal nement enen stouen hebben dar he råden inne droghe, et en si mid des rades willen. We dat dede, de scholde deme rade x mark gheuen vor den stouen. Weme ok de rad orlouet enen stouen to hebbende, de scal sweren, dat he nene vromede roden droghen en wille, sunder de hir vp deme richte ghewassen sy, vnde dar nene kole to bederuen en wille, se en sint ghebrant ouer ver mile weghes van henne. Vnde van alle de roden de he dar inne droghet scal he vor iowelken cintenere lot dem rade gheuen bi sworeme ede.2 ł Aldus willet de rad holden vmme de röden, de wile et deme rade haghet.

107 Et en scal nement enen nigen garden maken. We dat dede, de rad wel den garden bydon, vnde wel eme volghen mid er vestinge. Et en scal ok nement grauen buten syme garden, et en sy by des rades willen. We dat dede, de rad wel eme volghen mid der vestinge.

*108 Wene de rad to deme rade hebben welde in deme rade to sittende, eder dar to to swerende, we deme rade daran wederstreuich worde, vnde des nicht don en welde, den wel de ghemene rad vervesten van allen steden in deme wicbelde dar et inne geschen were, vnde de scolde der stad en iar enberen ane gnade, vnde denne darna hir nicht weder in to komende, he en hebbe des menen rades willen irworuen.

Welk denestknechts eder maghet erme heren 109 eder erer vrouwen to bytiden entghinge vt erme brode ane eren willen, den en scal nen vser borghere noch borghersche bynnen deme neysten iare to deneste in syn brot nemen. We dat dede, de scolde deme rade 1 pvnt gheuen. Et en scal nement nene wůlle slan laten de 110 vermeyget sy mid ropewůlle. We dat dede vnde deme rade des vermeldet worde, de scolde deme rade x so gheuen. Ok scullen et de lakenmekere also holden by deme suluen broke alset de rad ghesat heft.

Et en scal nement nen holt kopen vp enen vor- 111* kop, dat he houwen late vnde wederuerkope. We dat dede, de scolde deme rade x mark gheuen ane gnade. Grepe he ok dat selue holt mer an na der tyd dat he deme rade x mark ghegheuen hedde, so welde eme de rad volghen mid er vestinge. 7 Et en scal ok nement nene kvmpenige hebben mid yemende holt to kopene, eder ienighe vordernisse darto don mid ghelde eder mid louede, eder mid ienighen dingen. We dat dede, de scolde dessen seluen broke darvmme lyden.s

Actum anno domini mo. ccc°. lx. feria 2da post Trinitatis.9

10Neyn vser borghere eder borgherschen sco- 112* len vromede beere enteln anders wůr halen laten eder kopen, eder to beere sitten, wenne in den tauernen de de rad to eyner meynen nut ghesat heft. We dat anderes helde, vnde dem rade ghe

1) Ausgestrichen na desser tyd. Es folgt Rasur, in welcher mer zu lesen ist. 2) Vnde van alle ede,b' am oberen Rande mit Bezeichnung der Einschaltungsstelle. 3) Am Rande 1387-1400 dic. 4) Früher als das Uebrige ist ausgestrichen De ghemene rad is des vp en ghekomen. 5) Es folgt Rasur, in welcher denest zu lesen ist. 6) nene,b' übergeschrieben statt des ursprünglichen nyne. 7) Früher als das Uebrige ausgestrichen We ok nv rede holt ghekoft heft, de mach des bruken wente nv sente Johanneses daghe to middensomere vort ouer en iar. Grepe he et ok denne dar na an, de scolde dessen seluen broke lyden. 8) Am Rande vacat,b' wie in den §§ 138-142, non 1387-1400. 9) Es ist ungewiss, ob das Datum sich auf die vorhergehenden acht oder auf die folgenden zwei. Paragraphen bezieht: von jedem der beiden Abschnitte ist es durch eine offene Linie getrennt, der Dintenfärbung nach scheint es zum Folgenden zu gehören, doch ist der Unterschied nicht merklich genug, um zu entscheiden. 10) Die Schrift der §§ 112 und 113 hat alle Eigenthümlichkeiten der nächstvorgehenden, nur ist diese mehr cursivisch abgerundet, jene sorgfältiger und eckiger gehalten, wie wenn der Schreiber sich in der Bücherschrift versucht hätte.

meldet worde, de scolde io vor den broke vif schillinge gheuen.1

113 Wur eyn vrowe, eder en juncfrowe beraden worde, de bededinget worde mid lyftucht, eder mid anderm gude dat ore volghen vnde bliuen scolde na ores mannes dode, vnde ghinge de man af, also dat se kindere hinder sek leten, vnde neyn testament en dede eder andere schedinge de dem rade witlick2 were, so scolde de vrowe mid dem dat ore bescheden were mid den kindern vorscheden wesen.

114 It en scal ok nement vt eder in weghen sunder mit wichte dat mit des rades tekene ghetekent is. We dat anders helde, de rad wil sine broke darvmme nemen, vnde dar wel de rat eynen to setten, de dat teken schal.5

115 Borghere eder gheste moghet ok win lopen laten in den steden dar de rad des vp en ghedraghen heft. Welk orer dat don wil de scal gans to dem rade in dem wikbelde dar he den wyn inne lopen laten wel,9 vnde de scolet dat orlouen also alse de mene rad des vp en ghekomen is. 10

Welk borgher ok gud beer bruwen wil na des- 116
ser tid,11 dat he durere gheuen wil dat stoue-
ken wen to twen penninghen, dat magh he don;
he scal auer io 12 dar vmme komen to deme ra-
de in deme wicbelde dar he inne wonet, vnde
scal dat bi des rades willen don, de willet one
des wol berichten, wo he dat holden scal. 18
Nen borghersche en scal1 mer listen maken 117
wenne vppe twene hoyken, vnde der hoyken magh
en ghevodert wesen, vnde de andere vngevodert.
Vnde de listen mut se wol maken eder maken
laten worvan se wil. Vnde de listen vppe der
twier hoyken eneme en scolet nicht mer kosten
mit arbeyde vnde mit al deme dat dar to gheyt
wenne 115 lodighe mark, vnde en scolet nicht be-
tere wesen. Desse listen en scal ok nen bor-
ghersche draghen eder hebben, se en si belif-
tughteghet to deme minnesten mit teyn mark
gheldes. 16 Welk vrowe ok des ghemeldet worde,'
dat se de listen betere hedde, eder de listen vppe
mer hoyken droghe, wenne alse hir vore scre-
uen steyt, de scolde deme rade io den broke vor-
beteren mit ener 18 marke ane gnade, eder se
eder ore man scolden sek des mit oreme rechte
entledighen. 19

3) Am Rande 1387-1400 dic.

1) Am Rande non. 2) witlick doppelt, ein Mal ausgestrichen. 4) Ebenfalls von,b' statt des ursprünglichen De mene rad is des vppe en ghekomen, dat nement en scal. 5) Dieser Paragraph war später als der Eingang noch bis zum Worte nemen ausgestrichen; dass er nachher wieder zur Geltung kam geht daraus hervor, dass die Worte vnde dar etc., welche 1387–1400 hinzugefügt wurden, nicht mit ausgestrichen sind. Er ist dann auch in das Echteding aufgenommen. 6) Ursprünglich war der Anfang dieses Paragraphen: De mene rad heft des vp en ghedragen to besokende dar an de menen nud, dat was ebenfalls noch von,b durch überschriebenes vacat ausgeschieden ist. 7) ok,b' übergeschrieben; ausgestrichen mit übergeschriebenem vacat,b' na disser tid. 8) gan b' übergeschrieben. 9) to dem rade wel 1387-1400 statt des ursprünglichen to den winheren. 10) Am Rande non. Dieser Paragraph ist auch mit Ausnahme der Aenderung von jüngster Hand ausgestrichen und demnach schliesslich wieder in Gelung gewesen. In das Echteding ist er in verkürzter Fassung aufgenommen. 11) na desser tid ebenfalls von b' mit Bleistift übergeschrieben. 12) io,b' übergeschrieben. 13) de willet etc. späterer Zusatz von „b ursprünglich mit Bleistift geschrieben, dann mit Dinte hergestellt. Am Rande 1387-1400 dic übergeschriebenem vacat,b'. 15) if,b statt des ursprünglichen ene.

14) Ausgestrichen na desser tid mit 16) Durch übergeschriebenes vacat‚¿í

ist hier folgender Satz ausgeschieden: De listen vnde de borden de desse vrowen ok rede hebbet de moghet se draghen vppe twen hoyken, vnde dar en bouene nicht. In diesem Satze stand ursprünglich de statt desse, und wente to desseme neghesten tokomenden sunte Mertens daghe statt vppe twen hoyken. 17) vppe mer hoyken‚¿ statt des ursprünglichen lenghere. 18) ener b' statt des ursprünglichen vif lodighen. Von dem folgenden ursprünglichen marken ist n ausradirt. 19) Am Rande zu Anfang des Paragraphen non; neben einer offenen Linie zwischen diesem und dem folgenden 2m, worauf eine Hand hinweist. Auf fol. 19, wo dieser Paragraph vom Worte hebbet des ausgefallenen Satzes an steht, ist von,b' am obern Rande mit derselben Dinte wie die §§ 138-142 geschrieben: vnde vppe ridehoyken mark mit knopen vnde mit b., ohne dass zu ersehen ist, I

« AnteriorContinuar »