Imágenes de páginas
PDF
EPUB

4 Dissen edh scal sweren der stad scriuere wanne he vntfangen is.

Dat gy deme rade vnde der stad also truwe sin also gy to rechte van denestes weghene en plichtich sin, vnde dat gi der stad vnde des rades mit deme rade ere hemelicheyt holden, vnde nicht en openbaren mit jenegher list, it werde iv beuolen eder nicht, wanne jv de rad wes ansinnende is, dat gi on denne raden dat svneste dat gi kunnen, vnde wat de rad van openen breuen gift dat gi de registreren, vnde wat de rad van breuen vthsende, dat gi se dar an bewaren so gy best moghen.

5 We de burscap wint de scal sweren:

Dat gi der herscap to Brunswich vnde deme rade to Brunswich also truwe vnde also hold sin alse eyn borghere to rechte wesen scal, vnde ofte gi icht vernemen dat weder den rad si, dat gi dat deme rade melden, vnde nene vnrechte kumpenye en hebben: dat gik god etc. 6 Der burmestere edh.

Wanne de burmestere des rades inghesinde werdet, se scullet sweren: Dat gj deme rade vnde der stad alse truwe vnde holt sin, alse gj van denestes weghene en to rechte plichtich sin, vnde den rad vnde de stad vor scaden helpen bewaren, vnde eren vromen weruen dar gi kunnen vnde moghen, vnde des rades hemelicheyt helen wor gj it weten, dobelspel vnde wat gj vornemen dat weder den rad si, dat gj dat deme rade melden: dat jy god etc.

7 Ok schullen de burmestere vnde de bodele sweren, wanne me schoten schal, dussen eed: Dat gy dit iar deme rade willen melden vnde scriuen laten wat gy weten eder gik to wetende werde dat schotbår sy: dat gik god alzo helpe etc.

8 Dissen edh scullet sweren de den men dat dor beuelet: Dat gi dat dor dat gik de rad beualen heft truweliken bewaren alse gi best kunnen vnde moghen, vnde to des

rades hand holden, vnde dor nenerleye liues nod anders jemende antworden, vnde sunderleken des nachtes nicht hodelos ne laten stan, vnde we dar mit jv vppe slapen scolde, vorsumede he dat, dat gj dat deme rade melden, vnde nene bose kumpenye, dobelspel, noch nenerhande vnvoghe en staden dar vppe to donde: dat jy god etc. Dissen edh scullet sweren de den me de waghe 9 beuelet:

Dat gi de waghe also holden, vnde van der wichte also nemen alse de rad des op en ghekomen is, vnde malkeme rechte don, vnde wat dar van valt dat gi dat den kemerern antwerden, dat gi dit holden alse gi best kvnnen vnde moghen na juwen vif sinnen: dat gik god etc.2 Dessen eed scullen sweren de meystere van den 10 goldsmeden dem rade, wan se ghekoren syn. Dat gy deme rade bystan aller dinge, vnde helpen der stad ore eninge holden, vnde werde gyk icht to wetene dat weder den rad sy, dat gy dat deme rade melden, vnde dat gy neyn nye ding ne setten in iuwer ghilde, gy ne don dat by des rades vůlborde: dat gyk etc.

Vnde dat gy dene bref dene gyk de rad ghelesen heft ghelaten vnde dene gy suluen hebbet also holden willen, alse de vtwyst, wůr he vorbroken worde, dar et gyk to wetene worde, dat gy dat deme rade melden willen, vnde de tekene holden in deme gheverde alse de rad de stifte heft: dat gyk2

[blocks in formation]

1) 1387-1400. 2) Von derselben Hand wie LIII, 112, 113. 3) b' wie in LIII, 114.

LV. HULDEBRIEF HERZOG FRIDERICHS VON GRUBENHAGEN.

1384 Febr. 16.

Das Original dieses bisher nicht gedruckten Huldebriefs befindet sich im Stadtarchive: Pergament, 17" breit, 12" hoch. Das runde grüne Wachssiegel an grün und rother Seide hat im mussivisch mit schrägen Linien und Kreuzen durchzogenen Felde den links schreitenden Löwen in einer von der gewöhnlichen etwas abweichenden Stellung und die Umschrift sigillum dei gracia frederici ducis in brunswic. S. die Abbildung in Rehtmeyers Chron. 550. Dieser Huldebrief ist gegen den der Brüder Herzog Friderichs vom Jahre 1361, welchem er übrigens mit unresentlichen Ausnahmen wörtlich gleichlautet, um den $20 und um einen Zusatz in § 3 vermehrt. Hn.

Van goddes gnaden we hertoghe Frederik hertoghen Ernstes sone des elderen hertoghe to Bruneswich vnde vnse rechten eruen bekennet openbarliken jn dessem 1 breue, dat we noch vnse rechten eruen ne schüllen nene clostere eder couente mid gheystliken lüden mannen eder vrouwen setten, orlouen, edder vulborden to wonende bynnen der stad vnde der müren to Bruneswich, vnde ok 2 buten der stad also verne alse ere vedrift is. We bekennen ok des, dat we vnde vnse rechten eruen hebbet der süluen vnser stad to Bruneswich vnde vnsen leuen borgheren dar jnne, by namen jn der Oldenstad, jn deme Haghen, jn der Nygenstad, jn der Oldenwik, vnde jn deme Sacke, de gnade vnde dat recht ghegheuen: de dar nv jnne syn vnde borghere eder borgherschen syn de schüllen 3 vry wesen van allerleyge ansprake. Swe na desseme daghe ok alse desse bref ghegheuen is jn de süluen vorsegheden vif stede vnsir stad to Bruneswich vore, vnde borgher eder borghersche wörde, vnde openbare dar jnne were jar vnde dach ane ansprake, de scholde des suluen rechtes bruken vnde vry borgher eder borghersche 4 wesen, also hir vore bescreuen is. Worde ok jemand anspraket bynnen jare vnde daghe de de bürschap ghewunnen hedde, den en scholde de rad to neneme borghere hebben, he en hedde sck vorlikenet mid der her5 schap. We ok vnde vnse rechten eruen willen vnde schüllen de vif stede vnsir stad to Bruneswich beschermen vnde vordeghedynghen alle eres rechtes vnde orer vriheyt, also se se oldynges van vnsen elderen ghehad hebben vnde hebbet, vnde ore recht to beterende vnde nicht 6 to ergherende. Were ok dat also, dat jenich man der suluen vnser borghere jeneghen vorderen wolde vor lat eder vor eghen, eder jeneghe ansprake don wolde, eder jenighe schult gheuen wolde, de scholde antworden vor

1) Ausgelassen ieghenwordighen.

vnseme richte jn der stad to Bruneswich. Vnse vor- 7 ghenomeden borghere der vif stede vnsir stad to Bruneswich moten ok ore recht wol beteren wor se moghen ane vnsen schaden, vnde wůr dar nemand en claghet dar en darf neman richten. We bekennen ok vnde vnse rech- 8 ten eruen, dat vnse borghere der vorbenomeden vif stede vnsir stad to Bruneswich vnde ore gud schüllen tollenvrij wesen jn vnseme lande jn vnsen steden, vnde to alle vnsen sloten. We ok in der stad to Bruneswich voghet is 9 van vnsir weghene, de schal richten jn der stad vnde buten also verne also ere vedrift went. Vortmer vppe dat 10 dat vnder vnsen mannen vnde vnsen vorbenomeden borgheren neen twidracht en werde, so scholle we on enen marschalk setten, de vnsen borgheren richte ouer vnse manne des on not sy. We en willet des ok nicht, dat 11 vnsir denestmanne jenich jeneghen vnser borghere to Bruneswich mid lengude wise an enen anderen heren de beneden me sy; des wille we me irstan. We don on ok de 12 gnade: welk borgher gud hedde to lene van vnseme denestmanne, störue de ane eruen, so scholde de borgher volghen an vns, vnde we welden ene belenen mid deme suluen gude ane weddersprake. We schüllen se ok vmme 13 nene sake schüldeghen, de by vnses heren vnses vader tiden, vnde vnser elderen, vnde vnser broder ghevallen were. We ne schullen ok nenerleyge gud dat me 14 to der stad eder van der stad võrde, dreue, eder droghe hinderen lathen, ed en sy vser openbaren viende. We en 15 schullen ok nemende to ghesynde nemen dene we wedder de stad vnde orem rechte vordeghedingen, we en willen ene on to rechte setten, vnde on rechtes van eme helpen. Weret ok, dat vnser borghere jenich broke dede 16 wedder vns, an dem borghere noch an synem gude en wille we neyn sulfrichte don, jd ne were, dat he worde

begrepen vppe der hanthaftighen dad enes dotslaghes, we en deden dat witlik deme rade aller erst vnde der stad: hulpen se vns dar vmme mynne eder rechtes, dar scholde 17 we vns an ghenoghen laten. Wille we ok eder jenich man den rad vnde de stad schüldeghen, dat to eden ghedelet worde, des moghen twene radman den rad vnde de 18 stad ledeghen mid oreme rechte. We bekennet ok des, dat we vnde vnse rechten eruen schullen vnde willen alle de breue de vnse vader hertoghe Ernst, vnde vnse elderen, vnde vnse brodere ghegheuen hebbet deme rade vnde der stad vnde den borgheren to Bruneswich gans vnde stede 19 holden sunder jengherleyge rede. We willet ok de suluen vorbenomeden borghere verdeghedinghen vnde beschermen alle ores rechtes, dat se van vsen elderen vnde van vnsen vorvaren ghehad hebbet, vnde willet on dat 20 stede vnde gantz holden. Weret ok dat se ore mortbernere, eder ôre stratenrôuere an quemen bynnen vnsem lande, eder in vnsen sloten, dar scholde we vnde welden on rechtes ouer staden,

vnde se möchten claghen ane vare vnde ane
broke, vnde dar welde we on to helpen. Welde 21
se ok alle desser vorsegheden gnade vnde rechtes dat we,
vnde vnse elderen, vnde vnse brodere in ghegheuen
hebbet jenich man vorvnrechteghen, des wille we re be-
schermere wesen nå vnde to allen tiden vnde to alle åren
noden. An eyn orkunde vnde stedicheyt alle desser vor-
bescreuenen dinghe hebbe we vor vns vnde vor vnse rech-
ten eruen vnse jngheseghel ghehengt laten to desseme
breue. Desser dyngh synd tughe: her Hans van Older-
deshusen ridder; Diderik van Wallenstidde, Con-
rad Rebok knapen; vnde Diderik Hardenberchi
to desser tid radmester tho Eymbeke; junge
Holtnicker, Hennyngh van Adenstidde, Ludelef
van Ingheleue, Ludelef Reben vnde Hans Grote-
jan borghere to Bruneswich. Desse bref is ghe-
gheuen na goddes bord dusent iar drehundert
iar jn deme vere vnde achtenteghesten iare, des
neghesten midwekens vor vastelauende.

LVI. PRIVILEGIEN VON ALLEN HERZÖGEN.
1386 April.

Die von den Herzögen Friderich und Bernhard ausgestellte Urkunde dieser Privilegien ist in Rehtmeyers Chron. 668 nach dem damals im Rathsarchive noch vorhandenen Originale abgedruckt, welches jetzt fehlt. Auch die nachstehende etwas abweichende Urkunde Herzog Friderichs von Grubenhagen ist nur in einem Copialbuche aus dem 15. Jahrhundert erhalten. Dort folgt auf dieselbe auch noch Eingang und Datum der Urkunde Herzog Ottos von Göttingen: Von der gnade godes wir Otte hertzauge czu Brunswich hertzaugen Ernstes saliger etc. Datum anno domini m ccc lxxx sexto, Letare; darüber steht die Bemerkung: Dusse ludet alse de erste bref hir touoren. Die $$ 1, 5 und 6 enthalten zwei der von Herzog Magnus 1367 gemachten Zusagen: s. XLVI, 1 und 10. Hn.

Van der gnade godes we Ffrederick hertoge to Brunswigk hertogen Ernstes sone saliger dechtnisse bekennet openbare jn dussem breue, dat we vns myt vnsen leuen getruwen deme rade1 to Brunswigk fruntliken vnde wol berichtet hebben aller schulde vnde schelinge de twisschen vns vnde on gevallent sind wen an dussen dach, vnde we schullen vnde willen se by gnaden, bi rechte vnde bij

2

orer wonheit laten. Vnde wad se ok gesad heb-2 ben vppe wyn vnde vppe beyr, vnde vmme den pennig den se nemen van deme schepele kornes den men vte der stad voret, vnde ok vmme den penning den se nemen van deme schepele kornes in den molen, dat mogen se don, vnde we en schullen noch en willen se dar nichtes vmme5 bedegedingen, vtgeseget vnse papen, riddere,

In der Urkunde bei Rehtmeyer 1) ist hinzugefügt vnde den borgeren 2) folgt zunächst vnde we schullen vnde willen on den huldebref den we one besegelt gegeuen hebben stede vnde ganz holden de twischen vns vnde on gedegedinget ward, do si vns huldigeden 3) ist hinzugefügt dar 4) ist hinzugefügt noch vnse eruen 5) fehlt

vmme:

knechte, vnde vnse bur de scolen vor dat korne dat se to orem behoue hebben willet in oren husen, edder ore eghen is, dat me vt der stad voret, vnde jn de molen bringet, vnde vt der molen, vnde wor dat vromede beir dat se kopet an voderen, an haluen voderen, vnde an tunnen, Ivnde suluen drinken willet: dar en schullen se dem rade nicht aff geuen, vnde dat schullen2 vnse vorbenomden papen, riddere, knechte, vnde vnse gebur holden sunder argelist. Wat me ouer to der heidewort voret, dar mach de rad de schepelpenninge aff nemen, dar en willes we se 3 nichtes vmme bedegedingen. Wolden ok de vorbenomde rad' vppe sek vnde ores borgere to Brunswigk vortmer wat setten, dat scholde vnse gude wille wesen, vnde we en scholden se dar 4 nichtes vmme andegedingen. Were ok dat de sul

4

5

sen. 10

uen vorgenomden rad vnde borghere to Brunswigk eyne egene molen to watere buwen welden vppe dat bleck dat de Ghiseler heyd, offte vppe der stad grauen, dat scholde vnse gude wille weOk schulle we vnde willen de eirgenomden rad 5 vnde de borgere to Brunswigk vnse leuen getruwen11 truweliken vordegedingen alle ores rechten wor vnde wanne on des noth is. Ok en schullen myt dussem 6 breue de anderen breue de de herscopp to Brunswigk vnde we on gegeuen hebbet nicht gekrenket sin, sunder bij gantzer macht bliuen. To orkunde hebbe wij Ffrederijk hertoge to Brunswigk vorbenomd dussen breff laten besegeld myt vnsem groten jngesegele na godes vnses heren gebord dritteynhundert jar dar na jn deme ses vnde achtentigesten jare, des sondages jn der vasten alz men singet Judica.

LVII. HULDEBRIEF DER HERZÖGE BERNHARD UND HEINRICH.
1400 Juli 17.

Das Original dieses in Rehtmeyers Chron. 686 gedruckten Huldebriefes befindet sich im Stadtarchive: Pergament 20" breit, 13" hoch mit zwei runden grünen Wachssiegeln an rothen Seidenschnüren. Herzog Bernhards Siegel fand sich schon an dem Huldebriefe d. d. 1374 Febr. 3; das Herzog Heinrichs ist bei Rehtmeyer abgebildet: links gelehnter Schild mit dem Löwen, darüber der Helm mit Krone und Federbusch, vor dem langen Schafte desselben das springende Pferd; Umschrift s' hinrici ducis in bruswich et luneborch. Neu sind in diesem Huldebriefe die $$ 15 und 19; die Zusage in $ 25, welche in solcher Fassung noch in keinem der früheren vorkam, ist gleichwohl eine altherkömmliche, § 26 aus dem Huldebriefe Herzog Friderichs von Grubenhagen herübergenommen. Ausserdem wiederholt der vorliegende Huldebrief den schon angeführten der Herzöge Friderich und Bernhard mit einigen Auslassungen, welche in den Noten angezeigt sind, und mit geringen Zusätzen in den §§ 6, 11, 12, 13, 16, 17, 20, 22, 23, 24, 27, 28, 29. Hn.

We juncher Bernd vnde her Hinrik van der gnade godes hertogen to Brunsswich vnd to Luneborch bekennet openbare in dessem breue, dat we noch vnse rechten eruen en schullet nene clostere 12 gheistliker lude man eder vrowen setten, orlouen, eder vulborden to wonende byn

nen der stad vnd der můren to Brunswich, vnd ok buten der stad so verne alse ore vedrift is. We bekennen 2 ok des, dat we vnd vnse rechten eruen hebben der zuluen vnser stat to Brunsswich vnd vnsen leuen borgheren dar jnnen, by namen in der Oldenstad, jn dem Haghene,

In der Urkunde bei Rehtmeyer 1) ist hinzugefügt in dat brunswikesche land

2) ist hinzugefügt dusse 3) fehlt

vnse 4) voren welde 5) van dem schepele den penning nemen. 6) schulle 7) se ok 8) vppe de 9) fehlt suluen 10) ist hinzugefügt vnde we en scholden se dar ok nichtes vmme andegedingen. Hierauf folgt statt des § 6: Vortmer schulle we vnde willen vnsen leuen getruwen dem rade vnde den borgeren to Brunswic alle priuilegia vnde breue de vnse heren vnse elderen, vnde we, vnde de herschop to Brunswic on gegeuen hebbet stede ganz vnde vnvorbroken holden sunder jenigerley rede, vnde de breue en schullen mit dussem breue nicht gekrenket sin, sunder by orer vullen macht bleuen. 11) fehlt to getruwen.

12) Ausgelassen eder couente.

jn der Nygenstad, jn der Oldenwik vnd in dem Sacke, de gnade vnd dat recht ghegheuen: de dar nů jnne sin vnd borghere vnd borgersschen sin, de schullen vry wesen vor 3 allerleige ansprake. We na dessem dage ok alse desse breff ghegheuen is in de zuluen vorsproken viff stede vnser stat to Brunsswich vore, vnd borgher worde, vnd openbare dar jnne were jar vnd dach ane ansprake, de scholde des zuluen rechtes bruken, vnd vry borgher wesen, 4 alse vorscreuen is. Worde ok iement anspraket myd rechte bynnen jare vnd dage de de burschop ghewunnen hedde, den scholde de rad to nenem borghere hebben, he en hedde sik vorlikent myd der herschop myd fruntschop 5 eder myd rechte. We ok vnd vnse rechten eruen willen vnde schullen de viff stede vnser stad to Brunsswich beschermen vnd vordedingen alle eres rechten vnd orer vriheit, alse ze de oldinges van vnsen elderen gehat hebben vnd hebbet, vnd ore recht to beterende vnd nicht to er6 gherende. Were ok, dat jenich man der zuluen vnser borghere jenighen vorderen wolde vor lat eder vor eghen, eder jenighe ansprake don wolde, eder anders wur vmme jenige schult geuen wolde, de scholde antworden 7 vor vnsem gerichte in der stad to Brunsswich. Vnse vorgenomeden borghere der viff stede vnser stad to Brunsswich moten ok or recht wol beteren wur ze mogen, vnd wur dar nement en claget dar en darf nement 8 richten. Were ok, dat ze jement schuldigen wolde, so scholden ze antworden dar yd on van rechte gheborede to antwordende, vnd des schulle we ze vordegedingen. 9 Were ok, dat jenich schelinge velle twisschen vns vnd dem rade to Brunsswich, wat denne twene man vte dem rade myd orem rechten beholden, dat or wonheit vnde recht hedde ghewesen, dar scholde we ze bi laten vnd bi behol10 den. Wolde den rad ok anders iement schuldigen, wat denne twene man vte dem rade? entledigeden myd rechte, des scholde de rad ledich wesen, vnd des scholde we ze vordegedingen, vnd schullet des rades vnd der stad to 11 Brunsswich recht beteren vnd myd nichte krenken. Vortmer bekenne we ok vnd vnse rechten eruen, dat vnse borghere der vorgenomden viff stede vnser stad to Brunsswich vnd ore gud schullet tollen vry wesen in vnsem

.

lande, vnd in vnsen steden, vnd to alle vnsen sloten na older wonheit, alse dat van aldere gewesen heft. We oc in der stad to Brunsswich voged is, de schal 12 richten bynnen der stad vnd enbuten so verne alse or vedrift vnde ore lantwere wenden. Vortmer vppe dat 13 vnder vnsen mannen vnd vnsen vorgenomden borgheren nen twidracht en werde, so schulle we on enen marschalk setten, de vnsen borgheren richte ouer vnse man des en nod zy. We en willen des ok nicht, dat vnser denst- 14 manne ienich jenighen vnser borghere to Brunsswich myd lenghude wise an enen anderen heren de beneden ome zy;· des wille we ze vurdegedingen vnd one bibestan. We 15 don on ok de gnade: welk borgher gud hedde to lene van vnsem denstmann, storue de ane eruen, so scholde de borgher volgen an vns, vnd we scholden one belenen myd dem gude ane wedersprake vnd ane ghaue. Ok en wille 16 [we] des nicht, dat jenich vnser man sek jenich gud lenen late dat vnse borghere vnd borgersschen to Brunsswich in oren lensschen weren hebben.

We 17

en schullen ok vmme nene sake schuldigen de bi vnses heren vnses vader vnd vnses broder hertogen Frederik seligher dechtnisse tiden gevallen weren wente an dessen dach. We en schullen ok nenerleige gud 18 dat me to der stad eder van der stad vorede, dreue, eder droge, hinderen eder hinderen laten, yd en sy vnser openbaren vigende. We en willet ok neymende to ge- 19 sinde nemen den we wedder de stad vnd wedder or recht vordedingen, we en willen den on to rechte setten, vnd on rechtes van ome helpen. We en willet ok nemen- 20 de husen noch heghen, eder verdedingen weder de stad vnde borghere de ze eder de ore vorvnrechtigede, eder de in der stad vorvestet eder dar vt vordreuen were, vnd wolden den van vns laten, wanne ze vns dat witlik deden. Were ok, 21 dat vnser borghere eder orer meigere jenich broke dede wedder vns, an dem noch an orem gude en wille we nen sulfgerichte don, yd en were, dat de worden begrepen vppe hantaftigher dåt enes dotslages, we en deden dat witlik dem rade allererst vnd der stad: hulpen ze vns dar vmme mynne eder rechtes, dar scholde we vns

Ausgelassen 1) olde 2) den rad 3) van vser weghene 4) Den Bürgern war dies von Raths wegen schon um die Mitte des 14. Jahrhunderts verboten: s. XXXIX, 26; LIII, 30. 5) In dem Huldebriefe der Herzöge Friderich und Bernhard fehlte hinderen eder, doch waren diese Worte schon in dem Herzog Ernsts von 1374 hinzugefügt.

« AnteriorContinuar »