Imágenes de páginas
PDF
EPUB

Je veux néanmoins (que je donne ou non quelque chose au dit roi de Navarre) que tout ce que je vous donne à vous soit et demeure en force et en valeur. Et à ces causes je vous promets, à vous le dit seigneur roi et aux vôtres, à perpétuité, dans les mains et par devant le notaire soussigné, comme personne commise par moi publiquement pour stipuler, pactiser et accepter tout qui intéresse ou intéressera la précédente donation et toutes les autres particularités exprimées ci-dessus, de les ratifier et de les tenir pour agréables et fermes à toujours, de les garder et de les observer, et de ne m'élever jamais en quoi que ce soit contre elles, ni leur faire en rien opposition par quelque droit ou raison que ce soit; renonçant à cet égard à ces lois qui disent que les donations peuvent être révoquées pour cause d'ingratitude, ainsi qu'à toutes lois canoniques, civiles, municipales ou autres de quelque droit qu'elles soient, lesquelles pourraient aller en quelque chose contre les précédentes dispositions. Et pour la plus grande certitude de ces engagemens pris, je jure ici, par Dieu et par les quatre Évangiles de Dieu, touchés corporellement par moi, et je fais et prête hommage, de la bouche et des mains, à vous le dit seigneur roi, de tenir et observer les dites choses promises, en général et en particulier, et de ne rien faire qui y contredise par quelque droit et cause que ce soit. En témoignage de quoi, j'ai fait faire le présent instrument public, auquel j'ai fait mettre mon sceau pendant. Fait dans le lieu de Benifar, le 10 d'octobre de l'an de la nativité 1363. Signe de moi † Henri comte de Trastamare, qui ici, approuve, concède, signe, jure et prête hommage comme il a été dit. Moi le comte.

» Les témoins de cette affaire sont Guillaume d'Uxio et Raymond de Pereillon officiers, rois d'armes du dit seigneur roi. Signe de moi † Bernard Michel, par l'autorité du sérénissime seigneur roi d'Aragon, notaire public par toute sa

terre et sa domination, qui, aux clauses précédentes, ensemble avec les deux dits témoins, fus présent, lesquelles j'ai faites, écrites et scellées 1.

1 Voici le texte même du traité de Benifar, extrait de l'Archivo general de Aragon, regist. 1543 varia, folio 66 et seq., texte curieux à étudier sous plus d'un rapport, et que bien des lecteurs aimeront à avoir sous les yeux ici, et à comparer avec la traduction que j'en ai essayée :

In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus sancti, amen.Dum grandia et innumerabilia dona mihi collata per vos serenissimum principem et dominum nostrum Petrum Dei gratia regem Aragoniæ, Valentiæ, Majoricæ, Sardiniæ et Corsica, comitemque Barchinonis, Rossilionis et Cerritaniæ, considero ego humilis subditus et vassalus vester Henricus comes Trastamaræ; dum conspicio me per vos hereditatum in dominatione vestra sic notabiliter, villis et castris, quæ et quas mihi dedistis; dum attendo vos me non ut vassallum set ut servitorem et socium in omnibus pertractare; nam vestri solita clementia pro мVCC equitibus et Mpeditibus de stipendio per vos dari solito, mihi mandastis continue responderi ultra plures gratias quas mihi facitis incessanter, tantum reputo me dominationi vestræ obligatum, quod nec video nec imaginare possum unde possim pro tantis beneficiis vestre Celsitudini vice consimili respondere. Igitur, predictis prospectis, et prospecto, inter vos dominum regem et me fuisse tractatum ut, vos dominus rex, cum certis viris, equitibus et peditibus, et ego cum meis familiis, intremus regnum Castellæ pro invadendo, adquirendo et occupando regnum istum, seu illam partem ejusdem quam poterimus, prout Dominus ministrabit; cujus prætextu intrare, vos dictum dominum regem infinitos sumptus facere oportebit; tenore presentis qui dignum existit et consonum racioni, ut ex quo in conquista hujusdem bona vestra innumerabilia et subditorum vestrorum expendere habetis, commodum et profectum, dante Domino, possitis assequi et habere, dono donacione irrevocabili inter vivos, vobis dicto domino domino regi, ac vestris, perpetuo, totum regnum Murciæ cum civitatibus, villis, oppidis et castris in eodem regno existentibus, necnon civitates ac villas subscriptas: Requenam, Otiell, Moya, Canyet, Concham, Molinam, Medinam Gelim, Almazanum, Soriam, Agredam, cum universis et singulis aldeis dictarum civitatum et villarum et uniuscujusque earum, videlicet regnum predictum ac civitates et villas subscriptas cum comitatibus, vicecomitatibus, si qui sunt, cum rochis, fortaliciis eorumdem, domibus, turribus et aliis quibusvis juribus, portubus, maris, ripariciis, comitibus, vicecomitibus, comitoribus, vervassoribus et baronibus seu richis hominibus, militibus, dominabus, civibus, burgensibus, hominibus et feminis cujuscumque status seu preheminenciæ sint, christianis, judæis et sarracenis, in predictis regno, civitatibus, villis, aldeis, oppidis, castris et locis predictis habitantibus et habitaturis, et cum omni cognitione pacis et treugæ, mero et mixto imperio, ac omni modo jurisdictione civili seu criminali, alta vel baxa, cum saliciis, piscationibus, venationibus, mineriis, trobis, fluminibus, vectigalibus et aliis exitibus et proventibus quibuscumque, molendiniis, furciis, questiis, subsidiis, adimprivis, serviciis realibus vel personalibus et eorum redemptione, monetatito, conis,

Il était difficile de s'engager davantage, et le comte de Trastamare disposait là des hommes et des choses en homme qui se sentait appelé à la royauté. Peu après, les hostilités

albergis, feudis, feudatariis, potestatibus et emporiis, et cum omnibus aliis juribus in dictis regno, civitatibus, villis, castris, opidis et locis pertinentibus cuicumque, qui fuit, est, vel erit rex Castellæ. Hujusmodi vero donacionem facio vobis dicto domino, domino regi et vestris perpetuo; si per me in regna Castellæ, vel major pars, eorumdem cum vestri adjutorio fuerint adquista; et quia ad presens ego non habeo nec possideo aliquid ex predictis, nec jus aliquid mihi competit in eisdem, et ob hcc posset dici quod hujusmodi donatio nullius existit efficaciæ seu valoris, quia tum cum vestri adjutorio quam cum serenissimo principi domino Karrulo regi Navarre et gentibus suis, quorum et meis familiis stipendium et, ultra stipendium, plures sumptus prosecutionis hujus tam arduissimi negotii ministratis, ego intendo regnum Castellæ adquirere supradictum vel majorem partem ipsius; nunc, prout quidquid juris rationis et actionis, tam ratione conquista vel alias, in regno Murcia civitatibus, villis et aldeis superius specificatis mihi competere poterit, quibuscumque titulis, causis, rationibus sive modis, dono donatione irrevocabili intervivos; et ex tunc promitto vos dictum dominum, dominum regem, in possessionem regni Murcia, civitatum et villarum superiùs specificatarum inducere vacuam et expeditam, vel si vos malueritis, possitis possessionem ipsam libere adipisci et adeptam licite retinere.

Quoniam ego nunc pro tunc in possessionem omnium premissorum vos induco, et super ipsius possessionis apprehensione et retentione plenam vobis dono et concedo potestatem, constituendo me nunc pro tunc possessionem prædictorum, cum per me adepta fuit vestro nomine precario possidere jura, actiones reales et personales, utiles, directas pariter atque mixtas, vobis concedendo, ac in vos transferendo irrevocabiliter pleno jure; mandans nihilominus tenore presentis, universis et singulis comitibus, vice comitibus, comitoribus, baronibus, vervessoribus, militibus, civibus, burgensibus et aliis quibuscumque et cujuscumque status vel conditionis existant, quod vos ex tunc in dictis regno, civitatibus, villis, castris et locis predictis pro domino habeant, vobisque in omnibus et singulis intra regnum et terras ipsas existentibus pareant, respondeant et obediant et pro predictis omnibus homagium præstent ac etiam juramentum, ac vos pro rege et domino eorum naturali habeant et teneant. Ego enim num ut ex tunc absolvo et absolvere, si opus fuerit tunc temporis, promitto, omnes et singulos comites, vicomites, magnates et alios supradictos ab omni homagio, dominio et fidelitate quibus mihi tunc temporis adstricti fuerint pro predictis, absque aliqua retentione. Et ulterius promitto vobis dicto domino regi et vestris, quod si presens donacio defectum aliquem pateretur vel posset dici inefficax, quod ego ex tunc cum dicta regna Castellæ vel majorem partem ipsorum, ut est dictum, vestri adjutorio adquisivero, faciam vobis donacionem ut melius et utilius dictari possit ad vestrum commodum de eisdem regno Murciæ, civitatibus, villis, locis et aldeis superius specificatis et in eorumdem possessionem vos inducam libere et absque contradictione quacunque. Et si forte per aliquas personas, collegia

recommencèrent sur les frontières, mais Pierre demeura à Séville jusqu'au commencement de l'année suivante. Il en partit au mois de janvier 1364, entra en Aragon par le royaume

seu universitates regni Castellæ sicut hiis fieret aliqua questio vel controversia, ex tunc promitto eamdem repellere, ac regnum ipsum, civitates, villas et aldeas prædictas faciam per vos et vestros pacifice possideri. Et si forte per vos dictum dominum, dominum regem, vel gentes vestras regnum Murcia, civitates, villæ, loca et castra prædicta quæ vobis dono, occupata fuerint seu conquista quomodocumque, promitto vobis dicto domino, domino regi ac vestris, nunquam per me seu meos fiet, intentabitur seu movebitur questio aliqua, petitio sive demanda; imo, si vobis fieret per aliquas personas, promitto vobis et vestris bona fide et sine dolo quod ego defendam ab inde vos et vestros totis meis viribus cum armis et aliter taliter, quam regnum ipsum, civitates, villæ, loca et castra prædicta per vos et vestros possidebuntur pacifice et quiete, prout cætera regna vestra cum juris plenitudine possidetis. Casu vero quo ego dedero dicto domino, domino regi Navarre partem aliquam regni Castellæ, ex tunc promitto vobis dicto domino, domino regi et vestris quod ego dabo vobis, computatis et comprehensis prædictis quæ vobis dono in tenencia eorum quæ nunc vobis dono, de eo quod vos eligeritis tantum quod excedat in triplum seu in tres partes ultra quod valuerint ea quæ dabo dicto regi Navarre predicto. Volo tamen quod si aliquid dedero dicto regi Navarre, sive non, predicta omnia quæ vobis dono, in eorum permaneant robore et valore. Et ideo, promitto vobis dicto domino, domino regi et vestris perpetuo in manu et posse notarii infra scripti, tanquam publice persone a me nominate, omnium quorum interest vel intererit legitime stipulantis, pasciscentis et recipientis, prædictam donacionem et omnia alia et singula supra dicta, rata, grata, et firma perpetuo habere, tenere et observare et nunquam in aliquo contrafacere vel venire jure aliquo sive causa; renoncians super hiis legibus dicentibus donationes posse causa ingratitudinis revocari et quibuscunque legibus canonicis, civilibus, municipalibus seu aliis quibuscunque juribus quibus contra prædicta in aliquo contra ire. Et ad majorem corroborationem promissorum, juro per Deum et ejus sancta IIII evangelia corporaliter a me tacta ac facio homagium ore et manibus commendatum vobis dicto domino regi de tenendo et observando promissa omnia et singula et de non contrafaciendo aliquid in promissis jure aliquo sive causâ. In quorum omnium testimonium facio vobis dicto domino, domino regi fieri et sigillo meo impendenti communire presens publicum instrumentum. Quod est actum in loco de Benefar, decima die octobris anno a nativitate Dõi м.CCC.LX. tercio. S. † Henrici comitis Trastamaræ prædicti, qui hic laudo, concedo, firmo et juro et præsto homagium ut est dictum. Yo el Conde.

Testes hujus rei sunt Guillermus de Uxio et Raimundus de Perillionibus milites, armorum uxerii dicti domini regis. Sig† num mei Bernardi Michaelis auctoritate illustrissimi domini regis Aragonie notarii publici per totam terram et dominacionem suam, qui premissis una cum dictis duobus testibus interfui eaque serips feci et clausi.

de Valence, prit chemin faisant Alicante, la Tovela, Callosa, Monforte, Aspe, Elda, Xixona, Gandia, Oliva et quelques autres châteaux, portant la terreur et la dévastation partout sur son passage; et ne tarda pas à arriver à Murviedro, d'où il s'avança jusqu'à Burriana. Sa première intention était de tout tailler et de tout ruiner autour de Valence pour l'affamer et la contraindre à se rendre; mais, ayant vu des galères du roi d'Aragon faisant voile vers le Grao de Valence pour y porter des vivres, il rebroussa chemin dans le dessein de les empêcher de débarquer, et alla mettre son camp a Grao, qui est comme une échelle de la ville, à une demi-lieue à peu près de distance. Il avait donné rendez-vous dans ces parages, avant son départ de Séville, à la flotte qu'il y avait fait armer, laquelle devait venir le joindre avec dix galères que lui avait promises son oncle le roi D. Pedro de Portugal. Les deux flottes réunies étaient à Carthagène, mais les vents contraires les retenaient; ce qui contrariait beaucoup le roi. Ainsi campés, les chevaliers castillans venaient souvent provoquer les Aragonais sous les murs de Valence. De vives escarmouches avaient lieu aux barrières. Il y en eut une, un jour, plus vive que les autres et qui prit toutes les proportions d'un combat. Les chefs des Castillans étaient D. Ferrand de Castro; D. Ferrand Alvarez de Tolède, capitaine des écuyers du corps du roi, composé de deux cents écuyers des meilleurs, frère du maître de Saint-Jacques Garci Alvarez de Tolède, et Ferrand Perez de Grados, qui était un grand chevalier de Galice vassal du roi. Tous ensemble arrivèrent à la porte Saint-Vincent, où le combat s'engagea. Ferrand Perez de Grados fut tué; Ferrand Alvarez de Tolède eut un œil crevé d'un coup de flèche. La ville était commandée par un très bon chevalier, de Valence même, nommé D. Pedro Boil, et défendue par une population pleine d'ardeur et de courage, mais qui, surprise au cœur de l'hiver sans approvisionnemens, manqua de vivres

« AnteriorContinuar »