et libera uoluntate Dilectis ciuibus nostris in Iglauia et montanis ubique in regno nostro constitutis singulis et vniuersis, Libertates. Jura, nec non et statuta subscripta, per que tranquillitati et communi utilitati eorum et pace 1) decreuimus prouidendum. Ipsis nichilominus et eorum heredibus, successoribus 2) et posteris Regia prouidéncia et hilaritate concedimus, indulgemus et confirmamus. Insuper cum nos dilecto filio nostro Primizloni principatum Morauie contulissemus, dictos ciues et monthanos nostros sibi paterne donauimus, et in graciam sue dingnitatis speciali dilectionis affectu fideliter et Regaliter de mauu ad manum commisimus conseruandos et super hiis omnibus confirmandis et conseruandis presentem paginam sigilli nostri munimine fecimus roborari. Nos Primicil 3) dei gracia Marchio Morauie Regiam beniuolenciam et fauorem patris nostri illustrissimi regis Bohemie erga suos fideles Ciues et montanos et erga alios regie dignitati obsequium prestantes sue uoluntati et paternitati per omnia decreuimus obedire et presentem paginam sigilli nostri munimine fecimus consingnari, Ne igitur libertas et gloria maiestatis regie per aliquos presumptuosos debeat impugnari uel irritari vna cum filio nostro uolumus et mandamus sub obtentu gracie nostre et rengni, Quatinus Nullus baronum, Nobilium, uel militum, aut prouincialium, siue curialium rengni nostri aliquam presumptionem uel uiolenciam exercere presumat in aliqua ciuitate nostra, Nec aliquem hominem inuadat, nec capiat, nec in aliquo negocio suo impediat, sine licencia et scitu iudicis ciuitatis et iuratorum. Et quicunque ciues et montani habent 4) homines subsedes et possessiones extra ciuitatem uel infra 5), nullam de ipsis iudex prouincialis uel beneficiarij terre habeant iudiciariam potestatem, uel aliquod ius terre, Set si de aliquo ciue uel de aliquo homine ciuis habent aliquid conqueri, coram iudice et judicio ciuitatis conquerantur, sicut ceteri homines justiciam suam exquirentes. Et si aliquis ciuium alicui baroni siue militi bona sua uel merces suas 6) concesserit, sub condicione alicuius diei uel temporis coram iuratis uel aliis probis uiris, et si dictus baro 7) uel miles, illo die uel tempore non soluerit, ex tunc possit ille ciuis illum baronem uel nobilem aliquem libere pro suis debitis inpingnorare 8). Ceterum uolumus et mandamus, ut quidquid jurati 9) ciuitatis nostre et iurati cum iuratis montanorum pro bono communi ordinauerint et statuerint, inuiolabiliter ab omnibus obseruari. Insuper volumus et mandamus districcius obseruari, quod si aliquis ciuium committens homicidium uel alium excessum enormen quemcunque, nec camerarius noster, nec prouincialis, nec aliquis officialium nostrorum, nec iudex ciuitatis, seu iurati in bonis suis tam mobilibus quam inmobilibus aliquam exerceat uiolenciam, quamuis reus profugus factus fuerit, sed vxor sua cum heredibus rebus suis pacifice perfruantur. Incipiunt statuta ciuilia ciuium Iglauie a uiris prudentibus inuenta et regalibus priuilegiis confirmata. Amen. De gloriorum principum gracia, et beniuolencia dominorum nostrorum uidelicet regis Bohemie, et marchionis Morauie, nos iurati Iglauienses statuimus, ut quicunque nostrum moritur, et uxorerem 10) reliquerit et heredes, Judex siue aduocatus nec aliquis alius de bonis suis se aliquatenus in

5) intra. ") Fehlt. 7) Steht oberhalb der Zeile 10) uxorem.

1) paci. 2) successiuis. 3) Prymizlaus. 4) habuerint. von derselben Hand. ) impugnare. 9) Judex.

tromittat, set sint in potestate uxoris et heredum, Si autem uxor statum suum 1) mutare uoluerit de consilio faciet 2) amicorum, quod si non fecerit de bonis illis minus habebit3), et in arbitrio sit uniuscuiusque mulieris et uirginis nubere uel continere, quia coacta coniugia raro placent. Si autem aliquis moritur sine uxore 4) et liberis et testamentum non fecit 5) omnia bona sua proximo cedent suo) heredi et si heredem non abuerit 7), fiat de rebus suis 8) et de bonis suis in hunc modum. vna pars) cedat pro anima sua, Alia ad uias et pontes restaurandos, Tercia ad negocia ciuitatis, et hoc jurati aliqui facere teneantur 10) ubicunque locorum aliquis moritur compos racionis, quitquid de rebus suis ordinauerit coram ydoneis fide dignis uel iuratis, uel suo plebano ratum erit. Si autem aliquis alienus homo moritur intestatus et de rebus suis nichil ordinauerit, iurati res suas et bona sua sub sigillo ciuitatis per anni spacium obseruari facient, ut si medio tempore aliquis amicorum uel. sociorum suorum cum certis indiciis uenerit, bona illius obtinebit iure ciuitatis 11). Si autem nullus infra anni spacium uenerit et ultra, bona sua in tria diuidentur 12), et fiat cum eis sicut ante dictum est 13). Item Omnis homo ospes 14) et indigena cuiuscunque generis liberum arbitrium habeat ubicunque uoluerit sepeliri. Volumus eciam ne aliquis homo extraneus contra aliquem ciuem 15), uel ciuis contra eum 16) cum trucellariis uel truffatoribus testimonium producat, Set cum uiris ydoneis et fide dingnis duobus uel tribus. Et 17) nullus cum uiro extraneo super aliquem ciuem pro debitis inducat testimonium, nisi ad minus unum probum uirum huius ciuitatis secum habeat pro suo testimonio confirmando. De mercibus et mensuris. Jurati uniuscuiusque ciuitatis teneantur de mercato et 18) mercibus et mensuris, et aliis quibuscunque negociis que ad commune bonum et pacem pertinent fideliter ordinare cum iudicis adiutorio, quidquid autem ordinauerint predicto modo nulli alij se ullatenus 19) intromittant mutando nec20) contradicendo, et quamcunque penam super hiis posuerint illa21) persoluatur.

De libero arbitrio hominis racionabilis. Quod22) quilibet homo racionis capax cum bonis suis poterit facere quidquid uoluerit 23), et licet uxor reclamet et pueri contradicant, tamen dominium in suo stabit arbitrio. Si autem uxori sue coram probis viris patrimonium assignauit, quod wlgo morgengabe dicitur, hoc sibi vendere uel alteri dare sine uxoris consensu non licebit. Verum tamen si maritus infortunio compellente, ad tantam deuenerit inopiam, quod nichil habeat pre manibus, quo se et vxorem et pueros nutriat, ne mendicare compellatur cum scitu parentum vxoris dictum patrimonium poterit ad tempus obligare, licet vxor reluctetur. Item si quis hominum voluerit proficisci ad limina sanctorum videlicet sancti Petri, Pauli, uel Jacobi, seu alias, vxor sua si voluerit iter suum impedire, poterit, voto Ierosolimitano dumtaxat excepto. De mensura et 1) eius. 2) faciat. 3) Statt dieser drei Worte: quartam tantum obtinebit partem cum de iure terciam deberet optinere. 4) uxori. 5) fecerit. 6) suo cedent. ) habuerit. 8) Dieses Wort fehlt. 9) Statt dieser zwei Worte steht: diuidantur in tres partes, quarum prima. 10) Statt der fünf Worte steht: fiat aliquibus mediantibus iuratis. Et.. 11) iure ciuitatis obtinebit. 12) diuidantur. 13) dictum est ante 14) hospes. 15) ciuium. 16) ipsum. 17) Item. 18) Fehlt. 19) aliquatenus. 20) immutando uel. 21) statuerint, hec a statutorum transgressoribus. 22) Fehlt. 23) iuxta libitum facere poterit.

pondere. liem uolumus ut quicunque hominum, uirorum uel mulierum cum iniusta mensura inuentus fuerit, uel mensuram statutam aridorum uel humidorum, uel cum iniusta ulna, pondere, uel libra, unam Marcam dabit Juratis. Si secundario inuentus fuerit dabit duas marcas. Si tercio, manu carebit, uel eam si uult1) redimere det decem marcas. De quibus due partes cedent judici, tercia juratis. si non reus misericordiam consequetur. De modo querendi falsarios in domo uel alias ubicunque. Decreuimus eciam ne aliquis magister 2) monete uel aliquis hominum in domo alicuius ciuis aliquid querat uel querere 3) faciat. Nec eciam falsarios et 4) falsos denarios, nec eciam pro huiusmodi causis domum alicuius intret nisi mediante judice et aliquo juratorum. potest tamen si aliquid talium est 5) adibere 6) custodiam donec judex ueniat et jurati. Si autem magister monete, uel aliquis suorum contra formam prescriptam aliquid in domo alicuius talium inuenerit, uel serui sui, nec reus nec hospes sibi in aliquo respondebunt. Si autem quemquam in foro deprehenderint et iuratos habere non poterit, vnum probum hominem uel duos assumat per eos custodiam adhibendo, ne quid de se proiiciat suspectus uel quid sibi adiciatur per alios donec Judex seu iurati adducantur. Si autem in campis, uel siluis magister monete quemquam deprehenderit, de quo habuerit mali suspicionem, et iuratos habere non poterit, sed aliquem alium probum virum uel duos, cum hiis sibi custodiam adhibeat sicut dictum est ante. Si uero suam tantum familiam circa se habuerit, Illum quem impetere nititur, ad ciuitatem duci faciat, et a iudice sibi postulet duos concedi iuratos, qui verba illius argute, et quitquid coram illis iuratis idem deprehensus professus fuerit, in irritum non poterit reuocari. Et sic fiat de qualibet causa tum iurati per preces alicuius inducantur uel a iudice mittantur ad audiendum aliqua promissa uel verba alicuius, quitquid se audiuisse protestantur reuocari non poterit. Si uero non vocati nec postulati, in foro seu taberna quitquid audierint, accusatus ab eis dicta sua coram iudicio poterit reuocare. Si autem enormes actus alicubi viderint, ut wlneraciones, baculaciones, siue capillaciones et euaginatos gladios uel cultellos uel aliquid talium, accusatus ab eis conuincetur. Item de falsis denariis. Quod) si falsi denarij apud aliquem probum hominem 8) inuenti fuerint, et si idem homo) dicit, quod alter probus homo dedit ei illos denarios, Ille alter homo melius potest se metseptimus expurgare, quam ille primus homo possit eum metseptimus conuincere 10). Si autem dicit11) quod monetarius dederit ei 12). Tunc ipse 13) metseptimus melius potest monetarium conuincere 14), quam monetarius se possit metseptimus se defendere 15). De forma maniloquiorum. Nobis ciuibus expedire uidetur, ne in 16) aliqua ciuitate regni plures sint judices nisi17) unus propter concordiam et pacem, et quamdiu aliquis iudicio vtitur, si ante iuratus fuerit loco iurati nullum poterit accusare. Item statim sumpto

1) uoluerit. 2) Magistrorum. 3) queri. 4) uel. 5) fuerit. 6) adhibere. ) Fehlt. 8) honestum virum 9) Fehlt. 10) dixerit sibi tales denarios esse datos ab alio viro illese fame, respondens metseptimus, se melius expurgare poterit, quam actor eum possit conuincere poterit metseptimus. ) professus fnerit. 12) se a monetario tales recepisse denarios. 13) extunc. 14) metseptimus monetarium melius conuincere poterit. 15) expurgare. Dieser ganze Satz von Si autem dicit defendere steht auf der letzten Zeile dieser Blattseite bei einem Commente von derselben Hand geschrieben. 16) Fehlt. 17) quam.

iudicio iuramentum in sancturio (sic) prestabit, quod iustum iudicium nec propter personas nec propter munera corrumpat, sed pauperi sicut diuiti iudicet secundum formam legis institutam. Item Si iurati in matutino colloquio aliquem acusauerint, et si iudex cum ipsis iudicare noluerit1), Jurati innocentes erunt et judex in culpa remanebit. Si autem mora procedente adhuc iudicare noluerit, debent jurati ipsum monere 2) ut iudicet et satisfaciat conguerentibus. Ne facilitas uenie pariat incentiuum delinguenti. Iterum tercia uice moneatur Judex a iuratis, si tunc Judicare noluerit, et causa ad superiorem iudicem ut ad camerarium uel ad regem volutetur, et iudex pro negligencia accusatus fuerit, siue parua uel magna causa fuerit. Judex pro reo punietur. Item si quis accusatus fuerit in maniloquio, Judex causam diligenter experiatur et si talis fuerit quod accusatus puniri meruit in pecunia, sic intituletur. Si in manu puniri meruit, sic inscribatur. Si in collo puniri meruit, sic inscribatur secundum cxcessus sui enormitatem. De modo recipiendi emendam. Vbicunque judici cedit aliqua emenda siue parua uel magna fuerit, induciare debet reum quatuordecim3) diebus et transactis illis diebus cum aliquo iurato 4) accipiat emendam suam, quod si non fecerit, nullam emendam postea superaddere debet 5) et semper coram aliquo iurato) accipiat emendam suam. De iudicis obediencia. Si contingat aliquem hominem de aliquo iudice querimoniam in iudicio facere 7), Judex aliquem iuratum 8) ponat in loco suo9) et de omni querimonia respondeat sicut alter homo. Si autem respondere noluerit, Tunc jurati teneantur dicere sibi 10) quod ipsum super hiis coram maiori iudicio acusabunt 11) secundum uerbum legis. Tu legem patere quam ipse tuleris. Omnes querimonie que fiunt, ubicunque, reuocari possunt, preter illas, que coram quatuor sedilibus uel banccis iudiciariis proponuntur. Et in omni querimonia, in qua homo astat uerbis sui prolocutoris interrogatus 12) a iudice dicit13), hec sunt uerba mea. Hec querimonia habebitur rata 14). Et quicunque querimoniam super aliquem fecerit 15) pro dimedia 16) Marca et17) infra, et si citatus fuerit semel, et si negauerit ab illo die per dies quatuordecim 18) iuramento confirmabit negatiuam 19) suam. Si autem fassus fuerit per dies quatuordecim 20). debitori 21) soluet, quod si non fecerit grauius punietur, scilicet 22) judici in dimedio 23) fertone. Et si aliqua querimonia pro debitis, super aliquem proposita fuerit, ipse melius potest se in cruce excusare quam acusator eum conuincere. Sic24) de omni simplici querimonia. Duo conquerentes currunt simul 25) ad Judicem, et nemo scit quis illorum primus fuerit, vnde cuicunque iudex astiterit, illius querimonia preualebit. Item si iudicem domi non inuenerit, sed vxorem suam, per eius testimonium primam querimoniam obtinebit. De obligato debitis. Item si aliquis homo 26) obligatus debitis onerosis alicui et 27)

1) in iudicando negligens exstiterit. 2) a iuratis moneatur. 3) XIIII. 4) quibus finitis aliquo iuratorum presente. 3) neglexerit, illi emende non tenebitur aliam accumulare. 6) iuratorum. *) mouere. 8) ex iuratis. 9) ponat loco sui. 10) iurati dicant sibi. 11) velint acusare. 12) et interrogatus. 13) dixerit. 14) rata habebitur. 15) Et quicumque super aliquem querimoniam fecerit. 16) media. 17) uel. 18) XIIII. 19) negacionem. 20) XIIII. 21) creditori. 22) videlicet. 23) medio. 2) respondens se melius in cruce exensare poterit, quam actor eum possit conuincere iuramento. Et idem fiat. 25) simul currunt. 26) homitium. 27) Fehlt.

non habens unde soluat, preter hereditatem suam, et si illam hereditatem obligabit1) pro dictis debitis coram iudicio, creditor ipsam ad spacium anni et diei tenebit, et si debitor tunc non exsoluit2) obligata, creditor extunc eam3) coram iudicio ter et in tribus iudiciis successiue proclamabit. Et si post trinam 4) proclamacionem debitor non exsoluerit, Postea 5) iudex hereditatem illam creditori coram iudicio uel aliquibus juratis libere asingnabit, qui eam uendere poterit uel exponere, secundum condicionem pretaxatam. Et) si aliquis homo extraneus in aliqua ciuitate querimoniam fecerit pro hereditate aliqua, pro tribus Marcis, fideiussores ponat, ut querimoniam suam exsequatur, et si defecerit in sua causa, uel non exsequendo querimoniam culpabilis in tribus Marcis erit. Item si aliquis homo extra terminos regales residens, in ciuitate nostra pro debitis super aliquem querimoniam mouerit, infra triduum sibi fiat iusticie complementum. Item nullus aliquam hereditatem obligare alteri uel resignare tenetur, nisi coram iudice et iuratis. Si uero iudex obierit alio succedente, per iuratos illos nichilominus, qui obligacionem recipit, suam iusticiam obtinebit. De resignacione hereditatum alicuius. Si quis uero 7) alteri hereditatem suam coram iudicio) iure 9) resignauerit, receptor tenetur dare judici XII10) denarios, juratis totidem, Scriptori duos. Si quis querimoniam suam ad iuratos deduxerit, et sibi coram judice uel juratis aliis astiterint querimonia sua preualebit. Sic videlicet, si fuerit de actibus enormibus uel de promissis factis coram iuratis a iudice missis uel precibus obtentis, sed non de quibuslibet verbis ociosis in foro uel in tabernis casualiter ventilatis. Item si respondens carere noluerit, oportebit iuratos obtinere in iuramento quod testantur. Item si quis iuratorum interrogatus pro sentencia illam induciare ad maniloquium velit, iuramento optineat, quod illa vice talem sentenciam nequeat inuenire, et ad hoc a iuratis uel a iudice uel a mouente querimoniam uel a iudice compellatur. Modus et forma iurandi a iuratis. Ego cum iuramento comprehendo, quod feci domino deo, et11) domino nostro regi, et uobis domine judex, et meis coniuratis, quod uerba illa justa sunt, De remissione iuramenti. De omni juramento quod coram iudicio iurari 12) debet, si de gracia dimittitur, judici cedent XII. denarii. Scriptori duo ab illo 13) qui jurare debuit 14). De eo, quod dicitur Erholunge. In omni juramento quilibet homo erholunge habere potest, nisi in judicio peremptorio, quod semel fit in anno post festum phasce 15). Quatuor autem causas excipimus ab hoc rigore iuris, videlicet homicidium, Stuprum siue violacionem virginum, vicium falsitatis denariorum uel argenti, Inuasionem domus quod wlgariter Heimsuch dicitur, pro quarum qualibet causarum si homo conuictus fuerit in uita dampnatur, si aliqua harum causarum in diem iudicii peremptorii iudicanda ceciderit, reus causam suam induciare poterit usque in diem proximam sequentem, et iterum ab illo die in diem terciam, in qua nullo ulteriori optento termino, oportet uel gracia composi') obligauerit. 2) exsoluerit. 3) Fehlt. 4) ternam. 3) Fehlt. 6) Item. ) Fehlt. 8) coram iudicio hereditatem suam. 9) rite. 10) duodecim. 11) Fehlt. 12) fieri. 13) eo. 14) tenebatur. 15) In omnibus causis, que coram iudiciis tractantur a festo natiuitatis domini usque post octauas Pasche proxima feria VI. qua die iudicio peremptorio presidendum est, quilibet homo iteracionem sue cause, quod wigo erholung dicitur, habere poterit, quod in die iudicii peremtorii nullus habere poterit.

et uera.