Imágenes de páginas
PDF
EPUB

4.

QUATRE PIÈCES RELATIVES À L'ORDRE TEUTONIQUE

EN ORIENT

Presque chaque année vient apporter un supplément aux Tabule ordinis Theutonici de Strehlke, recueil si important, mais où une regrettable précipitation a laissé tant de lacunes.

En 1877, le comte Riant établissait, à propos d'une charte récemment acquise par la Bibliothèque Nationale de Paris, que les archives de l'Ordre Teutonique avaient dû être transportées en temps utile à Venise 1, et devaient encore s'y trouver, au moins en partie; la même année M. Rey publiait un fascicule de documents trouvés à Venise et provenant 2 évidemment de ces mêmes archives. Ces deux travaux restèrent assez inconnus du public allemand, pour que quatre ans après, à Berlin, M. Perlbach 3 renouvelât la découverte de M. Riant, dont il ne paraissait pas avoir eu connaissance, et que le Dr Simonsfeld signalât 4, comme inédites, les pièces publiées par M. Rey, tandis qu'à son tour, passant à cette époque par Venise, le docteur Joseph de Zahn, professeur à l'Université de Grätz, relevait quatre pièces qui avaient échappé à M. Rey. Il a bien voulu nous les communiquer, et nous les publions ici. Il est très-probable que les car

1 Bull. de la Soc. des ant. de Fr., 1877, pp. 61-69;

cf. Arch. de l'O. Latin, I, pp. 705-710.

2 Recherches hist. et géogr. sur la domination des Latins en Orient, Paris 1877, 8.o (2o éd. la même année).

3 Das Haus d. d. Ordens zu Venedig, (Altpreuss. Monatschrift, 1881, XVII, pp. 269-285).

4 Zur deutschen Gesch. aus Venedig, d. les Forsch. zur d. Gesch., 1881, XXI, pp. 499 et s.

tons de Venise, et en particulier la série des Atti diplomatici mist., en contiennent encore beaucoup d'autres, provenant de la même et si importante source, ou relatives aux Teutoniques de Morée.

I.

1214, 23 août

Acre.

Jean, abbé du Thabor, vend au scribe Beleays une pièce de terre sise à Acre.

[blocks in formation]

Notum sit omnibus presentibus et futuris quod ego, IOHANNES, Dei gratia ecclesie Montis Thabor humilis abbas, assensu capituli nostri, damus et concedimus tibi BELEAIJS Scriptori, confratri nostro et heredibus tuis, ad censum quandam petiam terre iuxta domum tuam que est Accon a parte meridionali sitam, ad faciendum in ea et de ea quod tibi placuerit salvo censu nostro, que videlicet petia terre a parte orientali domui que fuit PAGANI de CAYPHAS coheret, et a parte occidentali domui que fuit GAUFRIDI TORTI; pro qua petia terre viginti bisancios serracenos nobis donasti, et unoquoque anno ad festum Transfigurationis domini duos bisancios serracenos censuales ecclesie Montis Tabor dare et reddere teneris, tu videlicet vel quicumque post te predictam terram possidebit. Ut autem hec nostra donatio et concessio rata in eternum et inconcussa permaneat, presentem cartam, per abecedarium 7 scriptam, sigillo nostro et testibus subscriptis fecimus communiri.

Huius rei testes sunt: frater GANDULFUS monachus; frater FULCO; frater ROGERIUS; magister BALDUINUS, regius clericus. Actum anno ab Incarnatione Domini M° CC XIIII°, decimo kalendas septembris.

5 Est-ce le même que le Jean, abbé en 1181 et en 1183? V. Du Cange, Familles d'Outremer, éd. Rey, p. 829.

6 Cette pièce, déjà signalée par Perlbach (p. 281) et par Simonsfeld (p. 499), ne mentionnes pas les Teutoniques. Mais les archives vénitiennes contiennent un certain nombre de pièces de Terre Sainte, qui, sans être directement relatives à l'Ordre Teutonique, ont néanmoins parfaitement pu appartenir

autrefois aux archives de cette ordre, par exemple comme anciens titres de propriétés engagées aux chevaliers ou achetées par eux. Je crois que celle-ci est du nombre, étant donnés les rapports indiscutables qu'elle a avec un titre réel de l'ordre, le n.° 41 (P. 33) de Strehlke, où figure le même Beleays.

7 L'abécédaire (A-F) qui surmonte la charte est bien entendu, coupé en deux, puisqu'il servait de

souche.

II.

1219, mars

Damiette.

Lettre de garantie de Jean de Brienne, roi de Jérusalem, à Hermann de Salza, grand-maître et aux chevaliers de l'Ordre Teutonique, au sujei de la moitié, rendue par eux au roi, du butin qu'ils avaient fait à Da

miette 8

[Venise, Archives, Atti diplom. misc., busta IX, n. 279].

Ego IOHANNES, Dei gratia Latinorum Ierusalem rex decimus, notum facio universis tam presentibus quam futuris, quod, cum frater HARMANDUS, magister, et fratres domus hospitalis Sancte Marie Teuthonicorum Ierusalem, michi reddidissent medietatem ex lucro quod ex acquisitione civitatis Damiete receperant et habuerant, promisi et concessi predictis magistro et fratribus quod redditio illa nec ipsis nec michi aliquod preiudicium posset generare, nec hac occasione de ipsorum aut mea ratione vel iure aliquid deberet aut posset deperire. In cuius rei testimonium presentem cartam precepi fieri et sigillo meo et testibus subscriptis roborari.

Huius autem rei testes sunt: RADULPHUS TYBERIADIS, regni Ierusalem senescalcus; BALIANUS, dominus Sydoniensis, ODO de MONTEBELIARDO, GARNERUS ALEMANNUS, GILO de BERITHO, GAUFRIDUS de CAFRAM, ROARDUS de CAYPHAS. Actum Damiete, anno domini MCC nonodecimo, mense martio.

1229, avril

III.

Acre.

9

Frédéric II accorde à Conrad de Hohenlohe (frère du futur grand-maitre des Teutoniques, Henri de Hohenlohe) un fief de 6000 besants sarracénats pour quatre ans sur la chaine ou la fonde d' Acre, contre un service de neuf chevaliers, avec promesse d'un autre fief de même valeur pour dix ans sur le royaume à recouvrer de Jérusalem, contre un service de cinq chevaliers 1o.

[ Venise, Arch., Pacta, b. I, n. 7].

8 Cf. Tabule ord. Teut., ed. Strehlke, p. 45, n. 55 (mart. 1221).

9 Adalbert de Hohenlohe († 1216), laissa 5 fils: Godefroi, comte de Romagnole, Conrad, André, Henri septième grand maitre des Teutoniques, et Frédéric.

10 Cette pièce n'est pas inédite; mais nous la reproduisons ici, le livre où elle a été publié (Archiv f.

Hohenlohische Gesch., II, p. 363-4; cité dans Ficker, Reg. imp., n. 1746) étant peu connu hors d'Allemagne. Pas plus que le n.° I, elle ne mentionne les Teutoniques: mais les liens de parenté qui unissaient le destinataire de la pièce (1239) et le grand-maitre qui régna de 1245 à 1249 sont une raison suffisante pour donner au document la même origine qu'au n.o.

FRIDERICUS, Dei gratia Romanorum imperator semper augustus, Jerusalem et Sicilie rex, grata fidelium nostrorum obsequia manifestis indiciis operum comprobata tanto debemus libencius munificencie nostre muneribus prevenire, quanto celsitudini nostre grata exhibentur pariter et accepta. Uniuersis igitur tam presentibus quam futuris volumus esse notum, quod nos, attendentes fidelia satis et grata servicia, que CONRADUS de HOENLOE, fidelis noster, maiestati nostre hactenus exhibuit, et que in antea de bono in melius poterit exhibere, de innata culmini nostro clemencia qua fideles nostros et benemeritos semper consuevimus prevenire, damus et concedimus ei et suis heredibus in perpetuum quos de legitima uxore sua habuerit vel habebit, sex milia bisancios sarracenatos in assisiam, recipiendos annuatim in redditibus cathene civitatis nostre Acconis, vel in redditibus funde, si de redditibus cathene deesset, vel in aliis redditibus eiusdem civitatis, si de redditibus cathene et funde deesset, melius videlicet apparentibus, per quatuor anni terminos de tribus in tribus mensibus, videlicet per quoslibet tres menses, bisancios mille et quingentos. Ipse vero CONRADUS homo noster proinde factus est, et tam ipse quam heredes sui predicti, cum ad successionem venerint, nobis et heredibus nostris servicium sui corporis et aliorum novem militum facere tenentur et debent. De superhabundanti quoque gratia nostra concedimus eidem CONRADO et heredibus suis predictis, ut quandocumque residuum regni Ierosolimitani divina gratia faciente a manibus Sarracenorum recuperatum fuerit et extractum, vel tantum de decuario eiusdem regni, unde sex milia bisancii sarracenati recipi valeant et haberi, tam ipse CONRADUS quam heredes sui iamdicti ipsos sex milia bisancios sarracenatos inde recipere debeant et habere, salvo tamen quod supra servicium antedictum scilicet corporis sui et aliorum novem militum, de aliis quinque militibus servire postmodum proinde curie nostre tenetur. Ad huius autem concessionis et donationis nostre memoriam et robur in perpetum valiturum, presens privilegium fieri et bulla aurea typario nostre maiestatis impressa iussimus communiri.

Huius vero rei testes sunt: BALYANUS, dominus Sydonis, ODDо de MONTEBELYARDO, regni Ierosolimitani comestabilis; JOHANNES de YBELINO; GUARNERIUS ALEMANUS; AYмo, nepos eius; AYMARUS, nepos fratris AYMARI et alij quamplures. Acta sunt hec anno dominice Incarnationis millesimo ducentesimo vigesimo nono, mense aprilis, secunde indictionis, imperante domino nostro FRIDERICO, Dei gratia invictissimo Romanorum imperatore semper augusto, Ierusalem et Sicilie rege, anno Romani imperij eius nono, regni Ierusalem quarto, regni vero Sicilie tricesimo primo, feliciter, amen. Datum apud Accon, anno, mense et indictione prescriptis.

IV.

1402, 10 août

Venise.

Enquête ordonnée à Jacobo Trévisan, châtelain, et à Agostino Quirino, provéditeur de Coron et de Modon, sur une réclamation du précepteur des Teutoniques de Romanie ".

[Venise, Arch., Senato, Delib. miste, reg. XLVI, n. 37].

M CCCCII, die x augusti.

Consiliarij.
Capta.

Quod scribatur ser IACOBO TERVISANO, castellano Coroni et Mothoni, et ser AUGUSTINO QUIRINO, provisori ibidem et successoribus suis, in hac forma, videlicet:

Ad supplicationes nobis porrectas per venerabilem fratrem IACOBUM HERCULEM12, preceptorem domus Sancte Marie de la Mosteniza 13, partium Romanie, fratrum Theutonicorum ordinis Sancte Marie Ierosolimitane devotorum nostri dominij, scribimus vobis cum nostris consiliis rogatorum et additionis quod, cum exposuerit quod noviter per nobilem virum ser RossUM MARINO, castellanum tunc Coroni et Mothoni, accepta sit sibi et fratribus dicti ordinis una vinea, quam dictus locus et ordo de la Mosteniza habuerunt pacifice et quiete, et tenuerunt a tempore conquiste dictarum partium usque nunc, que vinea est quantitatis vnius mozate cum dimidia vel circa, et quam dicti fratres dimiserunt per affictum uni villano nostri communis, pro affictu et responsione soldorum quinque in anno, qui villanus cum suis antecessoribus ipsam tenuit, iam preteritis annis lxxxvj vel circa, respondendo continue dictum affictum dicto ordini, et nunquam factum fuit vel datum aliquod impedimentum, et putent ipsi fratres quod dictus ser Rossus hoc fecerit propter malam informationem sibi datam, propter quam dictus ser Rossus per terminationem per eum factam dictam vineam posuit in commune, et postea illam affictavit, et per affictum concessit illi proprio villano qui illam tenebat a dictis fratribus pro affictu et responsione trium iperperorum solvendorum nostro comuni in anno. Et propterea, licet res parva sit (sed hoc faciunt pro sustinendis iuribus sui ordinis), suplicaverunt quod in

11 Cette pièce parait être l'unique témoignage, jusqu'ici connu, attestant la présence des Teutoniques en Orient au XVe siècle.

12 Lecture douteuse; le ms. porte: Herclm. 13 La Mostenitza; probablement Mosseniga d'aujourd'hui, près de Calamata, en Messénie

« AnteriorContinuar »