FROWINUS ABBAS COENOBII MONTIS ANGELORUM APUD HELVETIOS NOTITIA (D. MABILLON, Annal. Bened., t. VI, Append., p. 657) In percelebri monasterio Einsidlensi inter alia duos codices invenimus, opera continentes Frowini monachi primum Einsidlensis, dein abbatis in Monte Angelorum apud Helvetios Subsilvanos post sanctum Aldheimum, qui primus loco præfuit a conditione cœnobii per beatum Conradum facta sub annum мcxxv. Primus codex inquarto, ut vocant, expositionem in Orationem Dominicam complectitur secundus in-folio, libros septem De laude liberi arbitrii, uti opus suum inscribit auctor ipse, seu potius de præcipuis theologiæ quæstionibus, quas Frowinus erudite, solide, et pro tempore eleganter pertractal Adversus quorumdam errores novitatum, fortasse adversus Petrum Abælardum. Eodem quippe tempore Gerhohus, Reicherspergensis in Bajoaria præpositus, Opusculum contra discipulos Petri Abaiolardi scripsisse memoratur. Quo minus mirandum, si ad Helvetios hujus sectæ fama penetraverit, et Frowinum ad scribendum impulerit. Öptandum esset, ut nostri Einsidlenses, quorum maxime interest, et qui postremum hoc opus jam descriptum, ac prelo paratum habent, suis typis illud emitterent in lucem. Interim prologum Frowini in expositionem Orationis Dominicæ, itemque præfationem in libros septem Delibero arbitrio cum capitulationibus hic edimus in quamdam prægustationem futuræ editionis. Initio sequentes versus præmittit auctor. Vive precor Berhtolth, tibi sit Dominus rogo filholt (1). A te quod liber sim, docet iste liber. Hunc librum vovi, nunc promissum tibi solvi. Jus est, si sapias, gratus ut accipias. INCIPIT PROLOGUS FROWINI ABBATIS IN MONTE ANGE- A flammas mittere, id negotii quod mihi imponeres, LORUM IN EXPLANATIONEM DOMINICE ORATIONIS, Quamvis sim labilis memoriæ, tenaciter tamen meminituam dulcissimam dilectionem, o venerabilis presbyter Berhtolde, a mea parvitate exegisse, quatenus ingenioli mei capacitatem in explanatione Dominicæ Orationis ostenderem, qua de re diu et multum apud me hæsitatum est. Deliberavi enim utrum satius esset charitati petentis obedire, et ob hoc morsibus invidorum patere; an quod jusserit charitas denegare, et ob hoc Deum charitatem forsitan offendere. Verum in ea constitit tandem animus meus sententia, qua tutius esse judicavi Deum placatum habere, quam obloquentium patere livori. Itaque hoc statui ilicet sciens, manus in (1) Id est multum amicus Germanice. aggrederer, non nova, sed quæ a Patribus de Dominica Oratione, licet sparsim dicta sint, aliqua colligerem. Quapropter tua refert orare, quatenus propitia Divinitas adjuvet perficere, quod inspiravit velle. Igitur quam sufficiens, quam conveniens sit ea quæ dicitur Dominica Oratio, licet tenuerit, tamen elucidare pro captu meo operam dabo. Nemo nescit homo, Deum hominem cum libero arbitrio condidisse, etc. (In fine, Explicit liber explanationis Frowini abbatis. Hoc precor, hoc hortor, dic devota prece lector, EJUSDEM FROWINI DE LIBERO ARBITRIO AD ADELBERTUM MONACHUM LIBRI VIII Has Frowin chartas electo dogmate fartas INCIPIT PRÆFATIUNCULA SEQUENTIS OPERIS. B ingenii agilis acumine validum, et gratiæ adjuvantis Desiderio tuo, frater Adelberte, morem gerere curavi, ob eam vel maxime causam quod te el PATROL. CLXXIX. lumine fretum, indagandæ veritatis studiis invigilare perpendi.Hocitaque opusculum congessi, excerptum. 57 B nequeat redire ad justitiam. CAP. IX. Quæ voluntas sit liberum arbitrium. CAP. XI. Quod nulla substantia, vel actio, vel ali- CAP. XII. Quid Deus vel homo habeat in bonis vel malis operibus. CAP. XIII. Quare laudetur rationalis natura de sua justitia. CAP. XIV. Quod injustitia nihil sit, neque faciat aliquid, licet causa sit quod mala opera fiant. CAP. XV. Quid sit malum, et quod sint duo mala. CAP. XVI. Quod Deus non puniat hominem pro nihilo. CAP. XVII. Quod non sint exorta nisi a bonis, nec esse possint nisi in bonis, mala. CAP. XVIII. Definitiones affectionum et auctoritates de eadem re; ad probandum, quod voluntas per se non sit mala ; et quod idem motus, non tamen cum eadem forma, sit virtus et vitium; et quædam de causis et perturbationibus animi; et quid valeat confessio, et quod virtus non lædatur, nisi vitio suo contrario. de scriptis eorum, qui vel nostra, vel priori clarue- A CAP. VIII. Quod voluntas, deserta justitia, per se runt ælate doctorum. In quo eas inserere sententias de libero arbitrio, atque de aliis quæstionibus sategi, quas tuo arbitrio acceptissimas, quasque adversus errores quorumdam de novitatum suarum adinventionibus gloriantium validissimas credidi. Codicis vero hujus titulum prænotare volui, De laude liberi arbitrii, propterea quoniam totus ad eum refertur finem, ut commendet quanta gloria præ cæteris viribus, quas ab artifice suo Deo rationalis natura sortita est, præditum divinitus sit liberum arbitrium. Quæ tamen communis intentio laudis, quia divisas materias habet, placuit per partes dividere ipsum libellum, tum ut legenti fastidium minueretur, tum ut facilior eluceret intellectus, cum per singulas distinctiones et animus respiret, et respirando renovatus redintegretur ad ea quæ restant. Prima ergo pars continet quid sit liberum arbitrium et sicubi loquitur de corruptione ejus, non ideo obliviscitur sui propositi. Nam ubi vitium vituperatur, integritas atque virtus e contrario extollitur. Secunda demonstrat, quod libero arbitrio, et in præsenti, vel tenuiter perspiciatur Deus, et in futuro etiam non nisi libero arbitrio feliciter agnoscatur. Tertia in eo extollit liberum arbitrium, quod ostendit ipsum posse de omnibus aliis judicare, et a nullo judicari et quod in ipso versetur omnium scientia disciplinarum. Quarta comparat duas vires liberi arbitrii duabus uxoribus Jacob, filiosque ejus virtutibus rationis et volontatis, aliaque multa de eadem re. Quinta attribuit ei imaginem Dei, et speculum per quod investigandus est Creator ejus. Sexta erudit ipsum ad speculandam substantiam Dei. Seplima dirigit ipsum in viam fidei, qua redeat ad patriam speciei. Quoniam igitur codex iste demonstrat omnem tam scientiam quam sapientiam, justitiam et beatitudinem consistere, atque fundari in libero arbitrio; idcirco eum intitulavi De laude liberi arbitrii. Multa quippe unde laudabile apparet ei attribuit. Sed quia in minimis quoque rebus divinum invocandum est præsidium, quo prætermisso nullum rite fundatur exordium, ante omnia precor, quatenus adsit mihi scribenti ejus veritas, cujus ut scribere vellem fecit Dei charitas. INDEX CAPITULORUM LIBRI I. CAPITULUM I. Quid sit liberum arbitrium, et quod tribus modis accipiatur voluntas. CAP. II. Quod voluntas instrumentum simplex, vo- CAP. VI. Quod ex duabus voluntatibus, quæ sunt CAP. VII. Unde voluntas tam prona sit ad malum, cum non fuerit sic creata, et quid in homine sit honor Dei. C D CAP. XIX. Quod misericordia vel ira Dei inclinetur voluntas hominis ad mala vel bona. CAP. XX. Quod bonum sit, non sola bona esse, sed CAP. XXIII. Quod originale peccatum sit absolute et malo Adæ, et qua justitia Christus inde excu- CAP. XXV. Quare dicatur originale peccatum, et quid sit. CAP. XXVI. Quomodo infantes concepti mox habere peccatum dicantur, cum tamen peccatum in nula parte hominis sit, nisi in rationali voluntate, quam nondum habent. CAP. XXVII. Quomodo intelligatur homo perdidisse CAP. XXX. Quod voluntas a nullo penitus cogatur, in ea. CAP. XXXIII. Quæstio, si primus homo non habue- CAP. XXXV. Quare nonnulli, qui vere sunt justi, expositio. voluntas sit a gratia Dei; et quod sine bona vo- A CAP. XXIX. Divisio locorum, et eorum quædam luntate nihil salubre a Deo accipimus, vel habemus; et qua ratione bona opera sint nostra merita, cum non sint nisi de munere Dei. CAP. XXXVII. De concordia liberi arbitrii et præscientiæ Dei. CAP. XXXVIII. De concordia liberi arbitrii et prædestinationis Dei. CAP. XXXIX. Quæstio, si fides sit in nostra potestate quid sit in nostra potestate esse. CAP. XL. Quæstio, an possit homo in hac vita sine peccato esse, licet nullum exstet ejus rei exemplum. LIBRI II. CAP. I. Quæritur, quomodo noverimus justitiam et beatitudinem, cum nemo ex sola fide possit amare quod ignorat. CAP. II. Multæ auctoritates sanctorum Patrum, quod Deus etiam in hac vita videatur. CAP. III. Differentia inter credere et videre. CAP. IV. Definitur quid sit scire; et diligens inqui. sitio, utrum Deus modo tantum credatur, an etiam sciatur. CAP. V. Quid in sanctis, quos non videmus, diliga mus. CAP. VI. Quod qui diligit fratrem, necesse est diligat ipsam dilectionem, et ob hoc Deum, quia Deus est dilectio; et ideo novit et videt Deum, quoniam novit et videt dilectionem. CAP. VII. Quod ex dilectione, quæ Deus est, diliga tur Deus et proximus, et quod fides non faciat diligere Deum, tanquam omnino non cognitum et non dilectum, sed quem cognovimus et dileximus, faciat amplius cognoscere et diligere. CAP. VIII. Quod in eo bono quod Deus est, videamus nihil esse potuisse, nisi esse debuerit. CAP. IX. Quod etiam impii videant æternitatem ; et regulis veritatis, quæ Deus est, multa judicent recle. CAP. X. Quare non simus beati, cum videamus Deum, quod est beatitudo. CAP. XI. Quod omnes sciant, beatitudinem, sed ubi sit, non omnes sciant, et quis sit beatus. CAP. XII. Quæ sit imago Dei in homine, et quod perfectio ejus sit vita æterna. CAP. XIII. Quid sit bonum hominis, et quod illud sit triplex, et quomodo perdatur verus hominis ho nor. CAP. XIV. De ingenio hominis. CAP. XV. Quod quidam stulte sibi pollicentur majorem beatitudinem, quam ipse Deus. CAP. XVI. De verbis sancti Augustini, quibus nonnulli inconsiderate affirmant, justos in futuro Dei regno Deum visuros corporeis oculis. CAP. XVII. Inducitur S. Augustinus ponens et exponens dicta S. Ambrosii de eadem quæstione. CAP. XVIII. Argumenta S. Augustini contra illos qui putant Deum videndum corporeis oculis. CAP. XIX. Contra eos qui dicunt sententias sancti Hieronymi et S. Augustini, quæ ponuntur de futura Dei visione probanda, accipiendas de præsentis vitæ Dei visione. CAP. XX. Sententiæ Cassiodori et Hieronymi de visione Dei futura. CAP. XXI. De quæstione, et quæ per se prædicata conjunctim etiam ponuntur, et e converso. CAP. XXII. Divisio interrogationis. CAP. XXIII. Divisio responsionis. CAP. XXIV. Quid sit determinatio, et ubi appo nenda. CAP. XXV. Quid sit confirmatio, et controversia, et quid proprie sit argumentum. CAP. XXVI. Divisio argumenti, et quæ oratio sit argumentatio. CAP. XXVII. Divisio argumentationis. CAP. XXVIII. Divisio quædam logicæ, et quæ affirmatio et negatio proprie sint opposite. B C D CAP. XXX. Sententia eorum, qui dicunt, genera et species, esse non solas voces, sed etiam res. CAP. XXXI. Oppositorum definitio, et quorumdam locorum explicatio. CAP. XXXII. De sophismatibus. CAP. XXXIII. De propositione, et veritate, et falsi tate. CAP. VI. Quod quinque sensus corporis secundum quatuor elementa distinguuntur. CAP. VII. Quod corporalis visio referatur ad spiritualem, spiritualis ad intellectualem. CAP. VIII. De discernenda corporali, et spirituali visione. CAP. IX. Quod imagines corporum in spiritu aliquando significent, aliquando non; et quod spiritus hominis ac dæmonis quandoque ita misceantur, tanquam sint unus spiritus; et interdum difficile discernatur, utrum bonus an malus spiritus assu mat spiritum hominis. CAP. X. Quod corporali ac spirituali visione, non intellectuali fallant immundi spiritus. CAP. XI. De consensione somniantium. CAP. XII. Quod rerum, quæ sentiuntur, mox imago fiat in spiritu, præstantior omni corpore, non corpore tamen, sed spiritu in se eas formante. CAP. XIII. Quod memoria servet imagines corporum, generatim ac distincte, quolibet sensu ingestas. CAP. XIV. Unde accidat animæ causa videndi ca quæ non ei per sensus ingeruntur ac nuntiantur. CAP. XV. Quod visio corporalis non fiat sine spirituali, sed spiritualis sine corporali fieri possit; intellectualis vero utramque judicet. CAP. XVI. Quod anima proprio vitio illudatur rerum similitudine, et divini muneris esse, quando discernuntur ab ipsis corporibus. CAP. XVII. Quod intellectuali visione cernatur perspicua veritas, et beata vita in fonte suo bibatur, et quod ibi ore ad os cum Deo loquamur; et quod Deus ipse sit lumen animæ, et quod ibi sit paradisus paradisorum. CAP. XVIII. Quod ista tria genera visorum maneant etiam in futuro sæculo; et quod beatæ creaturse nonnisi intrinsecus adjuventur ut sint sapientes ac beatæ. CAP. XIX. De gloria liberi arbitrii, et sapientiæ quædam descriptiones. CAP. XX. Alia definitio sapientiæ. CAP. XXI. Divisio philosophiæ, et quædam adnotationes partium ejus. CAP. XXII. Ad quid sit necessaria logica, et quam subtiliter res perpendat, et quædam de rhetorica. CAP. XXIII. Quod oculus liberi arbitrii illuminandus A sit sapientiæ disciplinis, et nonnulla etiam de computo ibi apponuntur. CAP. XXIV. Assertio S. Augustini, quod disciplinæ disputandi ac numerandi, atque eloquentiæ valde sint necessariæ; et quod non ab hominibus institutæ, sed tantum animadversæ sint atque notatæ ; el quod eas, non imagines earum, sed res ipsas gerat memoria, aliaque multa, atque ipsius incommutabilis veritatis notitiam. CAP. XXV. De octo vitiis, et de scopo, ac telo, et de examine cogitationum. CAP. XXVI. De bis septem partibus beatitudinis. LIBRI IV. CAP. I. De ratione et voluntate, ac de officiis ea rum. CAP. II. Quid significent duæ uxores, duæque concubinæ Jacob, et liberi earum. CAP. III. Quod Joseph significet cognitionem nostri, B et Benjamin cognitionem Dei. CAP. IV. Quod nemo, si neque ætas, neque possibi litas utendi libero arbitrio desit ei, salvari possit, et nullus prælatus esse debeat sine prudentia et benevolentia: quod sine his duabus virtutibus inefficax sit oratio. CAP. V. De officio humilitatis, et fructu veritatis. CAP. VI. De ædificatione Salomonis, et triplici materia modoque domus ædificandæ. CAP. VII. De tribus animæ visionibus, et quatuor scientiis omnes scientias continentibus, et quod omnis humana philosophia longe dispar est sacræ Scripturæ. CAP. VIII. De convenientia Verbi Dei, et rationalis animæ. CAP. IX. De studiis amantium, quod ignorant, discere; quod non expeterent, si penitus ignorarent. CAP. X. Quare se mens non cognoscere dicatur, C cum se nunquam nescierit. CAP. XI. Quid sit, quod ei præcipitur, ut se cogno scat. et vita ejus quæ CAP. XII. De quibus certa sit mens, culpabilis. CAP. XIII. Per quid recedat mens a Deo, et quæ sit vis amoris. CAP. XIV. Tria esse in anima, quæ sunt unum, mentem, et notitiam, et amorem sui. CAP. XV. Quod mens, et notitia, et amor et singula in se maneant, et omnia in omnibus. CAP. XVI. De amante, et amato, et amore. CAP. XVII. Quomodo nascatur verbum mentis. CAP. XVIII. Differentia quædam spiritualis et carnalis amoris. CAP. XIX. Quid sit verbum mentis. CAP. XX. Quæ fuerit causa beatitudinis bonis angelis, et miseria malis; et quomodo videantur privationes; et quod non sit efficiens causa malæ voluntatis; et quod ipsa sit initium omnis mali; et de casu diaboli: quod sit liberum arbitrium, et etiam gratia Dei. CAP. XXI. Quod notitia secundum speciem sit similis rei et æqualis, cum res cognita neque superior, neque inferior sit cognoscente. CAP. XXII. Cur amor mentis non sit proles ejus, sicut notitia sua. CAP. XXIII. Quid ad se dicantur, et quid ad aliud referantur, memoria, intelligentia, voluntas; et qnod æqualia sint tota singula totis, et tota singula simul omnibus totis. LIBRI V. CAP. I. De quærenda imagine Trinitatis, etiam in D mentis formandam, conjungatque formatam vo luntas, et similitudo exterioris interiorisque visionis. CAP. IV. Quæ sint innoxia cogitationes, et qued trinitas exterioris hominis non sit imago Dei, licet aliquatenus similis ei sit, et quod voluntas nec parens, nec proles sit visionis. CAP. V. De fine voluntatis. CAP. VI. De trinitate, quæ sit, cum ex memoria formatur acies animi. CAP. VII. De multiplicatione trinitatis, quæ ex recordatione gignitur. CAP. VIII. Quod voluntas quasi parentem cum prole ter copulet, et quod sint duæ visiones, et due trinitates, a specie corporis usque ad cogitatio nem. CAP. IX. Unde fiat quod falsa cogitemus, licet non cogitemus, nisi quod memininus; neque meminerimus nisi quod sentimus, neque sentiamus CAP. X. Quod ad memoriam mensura, ad visionem nisi vera, el quæ sunt. numerus, et ad voluntatem pondus pertinere videatur. CAP. XI. Quid nobis sit et pecoribus, quid etiam proprium. CAP. XII. Quod in eo solo, quod ad contemplationem pertinet, sit trinitas et imago Dei; in es quod temporalia respicit, sola trinitas, et qued in corporalibus masculi et feminæ figuretur communis naturæ mentis distinctio. CAP. XIII. Quod ab immoderato progressu in exteriora, mens prolabatur ab æternorum contemplatione. CAP. XIV. Quam perniciose relicto communi bono privata quærantur. CAP. XV. Quod animus se, ac corpus suum semper diligat, et quis ordo dilectionis, et quod boni sunt amandi, mali miserandi, et quomodo Deus CAP. XVI. Quam sit comparabilis primorum homidiligat nos. num prævaricationi mens, quæ ad amorem temporalium sensu trahitur corporeo. CAP. XVII. Quare noluerit S. Augustinus sequi sententiam eorum, qui mentem pro viro, sensum corporis pro femina acceperunt. CAP. XVIII. Quod sapientia non sinat scientiam inflari, et quomodo peccet homo ante sapientiam, et quomodo post; et alia quædam de sapientia. CAP. XIX. Ostensio sapientiæ et scientiæ per Scri pturæ testimonium. CAP. XX. Quis vivat secundum trinitatem interioris hominis. CAP. XXI. Quod anima, etiam deformis et misera, Dei imaginem non amittit. CAP. XXII. An etiam parvulorum mentes nosse sz possint. CAP. XXIII. Quod mens, nisi cogitando, nequeat se conspicere. CAP. XXIV. Quod aliud sit nosse, aliud cogitare. CAP. XXV. De principali mentis, ubi intuenda est imago summæ Trinitatis. CAP. XXVI. Quod memoria temporalium prior sit visione eorum et utriusque conjunctio voluntate, quod non est in mente. CAP. XXVII, Quare trinitas mentis sit imago Dei: et quod omnes homines Deum noscant naturaliter. CAP. XXVIII. Quod mens, quæ se odisse dicitur, semper sui meminit, semper se intelligit ac diligit. CAP. XXIX. Quod trinitas hominis, id est mens, et notitia, et dilectio sui, differant a Trinitate, quæ est Deus. CAP. XXX. Quod cogitatio sit locutio ac visio cordis; et quod hoc verbum nascatur ex illa scientia quam in memoria tenemus. CAP. XXXI. Comparatio nostri verbi, cum Verbo A Dei. CAP. XXXII. Quod nostrum verbum distet a perfecta similitudine Dei Verbi, licet tamen ei simile sit. CAP. XXXIII. De æqualitate Patris et Filii. CAP. XXXIV. Quædam dissimilitudo inter nostrum verbum, et Dei. CAP. XXXV. Quare non dicatur cogitatio Dei, licet dicatur Verbum Dei. CAP. XXXVI. Quod Spiritus sanctus proprie dicatur charitas Dei, licet universaliter sit charitas Pater, et Filius, et Spiritus sanctus. CAP. XXXVII. Quod tota Trinitas operetur etiam quod singulis personis attribuitur. CAP. XXXVIII. Quod magnum sit illud, quo participari potest summa natura. CAP. XXXIX. Quod sicut Verbum Dei comparatur verbo nostro; sic Spiritus sanctus voluntati nostræ. CAP. XL. Quod tria illa quæ sunt imago Dei, id est memoria, intellectus, et amor, unius personæ sint, nec ipsa sit illa tria: Pater autem et Filius et Spiritus sanctus, licet unus Deus, tres tamen personæ sint. CAP. XLI. Quod Trinitas Dei non sit in uno Deo, sed unus Deus: et quod non sicut unus homo habens illa tria est una persona, ita sit illa Trinitas, sed sint tres personæ. CAP. XLII. Quod qui vident mentem suam, nec eam vident esse imaginem Dei, videant quidem speculum, sed non per speculum videant Deum. CAP. XLIII. Quare Spiritus sanctus non dicatur natus, sed procedens. CAP. XLIV. Quod Spiritu sancto non sit unctus Christus, quando baptizatus est. CAP. XLV. Comparatio nostri verbi et voluntatis ad Filium et Spiritum sanctum. CAP. XLVI. De excellentia liberi arbitrii, et de simplici bono. CAP. XLVII. Notantur ii qui Deum quærunt in exterioribus, cum sit ipse omnibus interior. LIBRI VI. CAP. I. Quod quæcunque prædicantur de Deo sub. stantialiter, de singulis personis et de omnibus dicantur singulariter. CAP. II. Quod Deus sit Trinitas, non triplex. CAP. III. Quod omnes tres personæ non sit aliquid majus, quam una sola. CAP. IV. Quod Deus ideo sit unus, quia est indifferens, et quot modis idem dicatur, vel diversum. CAP. V. Quod Deus nulli sit subjectum, quia est sine materia et forma; et quod nulla forma subjecta sit accidentibus, sed materia ejus. CAP. VI. Quod decem prædicamenta non ita in Deo sicut in cæteris intelligenda sint; et quod substantia, et qualitas ac quantitas idem sint in Deo. CAP. VII. Quod præter hæc tria nullum prædicamentum dicatur de aliqua re secundum ipsam. CAP. VIII. Quod prædicationes aliæ significent rem ipsam, aliæ circumstantias rei. CAP. IX. Quod relativa præ omnibus non prædicentur substantialiter. CAP. X. Collectio per quam soluta est quæstio; et unde sit unitas, et unde Trinitas, et quod relatio non semper fiat ad differens. CAP. XI. Affirmatio unitatis et pluralitatis testimonio Scripturæ. CAP. XII. Quæ nomina singulis personis sint propria. CAP. XIII. Quod Spiritus sanctus semper fuerit, et sit Dei donum: sicut Dei Verbum semper fuit, et est Filius Dei. CAP. XIV. Quod omnia quæ sunt propria nomina relative, dicantur vel ad se invicem, vel ad creaturam. B C Ꭰ CAP. XV. Quod quamvis aliquid dicatur Deus ex tempore, et non secundum substantiam, nihil tamen dicatur secundum accidens. CAP. XVI. Solutio objectionis Arianorum, et quod præpositiones non semper idem significent, cum præponuntur; et quod omne quod participa! nomine, debeat quoque re participare. CAP. XVII. Quod omnis res relativa sit aliud aliquid, unde subsistit, excepta relatione. CAP. XVIII. Quod sit Pater per se sapientia, sicut Filius, quamvis Christus sit sapientia Patris. CAP. XIX. De simplicitate Dei, et multiplicitate creaturæ, et de nomine Dei et laude ejus. CAP. XX. Quare Christus dicatur sapientia Patris, et Spiritus sanctus charitas amborum. CAP. XXI. Auctoritates Patrum, de unitate et diversitate personarum et inenarrabili generatione Verbi Dei. CAP. XXII. De origine personæ. CAP. XXIII. De diversitate essentiæ, subsistentiæ, substantiæ, personæ. CAP. XXIV. Quid sit persona: et quod aliter in Deo, aliter in cæteris rebus accipiatur persona. CAP. XXV. Quod Deo idem sit esse, et personam esse; et quod non dicatur de eo relative; et quod ideo repertum sit hoc nomen, ut respondeatur, quando quæritur, quid tres sint, cum Pater, et Filius, et Spiritus sanctus vere tres dicuntur. CAP. XXVI. Quod Deus non proprie dicatur substantia, et quod commodius dicitur tres personæ, quam tres substantiæ. CAP. XXVII. Quod persona in Deo non significet genus, vel speciem, vel individuum. CAP. XXVIII. Quod persona non proprie dicatur de Deo, sed per similitudinem. et quod nullum nomen proprie dicatur de Deo. CAP. XXIX. Responsio ad oppositionem quorumdam et quid significet in Deo persona. CAP. XXX. Quomodo intelligat S. Augustinus verba S. Hilarii. CAP. XXXI. Quod non debeat dici, Deus gignit se; et multa de unitate et trinitate Dei. CAP. XXXII. Quod Deus ubique sit. CAP. XXXIII. Quod Deus ubique sit totus. CAP. XXXIV. Quod Deus ubique totus in se ipso sit. CAP. XXXV. Quod Deum quidam cognoscant, et non habeant; quidam vero habeant, nec cognoscant. CAP. XXXVI. Quare Deus dicatur incircumscriptus; et quod Deus ubique sit præsens duobus modis. CAP. XXXVII. Quod Deus nec tempore, nec loco motus moveat spiritum per tempus, corpus vero per tempus et locum. CAP. XXXVIII. Quod Deus in sanctis angelis, tanquam in sede sua præsidens inde se diffundat per cuncta ordinatissimo motu creaturæ; et comparatio, quomodo Dei voluntas sit prima causa omnium quæ fiunt. CAP. XXXIX. Quod voluntas Dei quinque modis accipiatur, et omnia posita sint in voluntate Dei. CAP. XL. Quod Deus operatur naturalia et mirabilia. CAP. XLI. Quomodo magi qui fecerunt ranas et serpentes, non fuerant tamen creatores eorum. CAP. XLII. Unde possent tam celeriter facere ranas et serpentes, et de apparitione Dei per assumptam creaturam. CAP. XLIII. Quod Deus omnia penetret, et operetur ubique, et præsens sit ubique, et nemo possit obesse, vel prodesse cuiquam, nisi ipso dante potestatem et ideo non fugiendum sit a Deo, nisi ad Deum, nec timendus sit, nisi Deus. CAP. XLIV. De patientia et spe in Deum, et de laude Dei. |