quid aggere præsumpserit, aut immutare quasierit, duplici poena, multetur, et insuper centum libras auri pondio pectat; medietatem camera nostra, reliquum prædictæ ecclesiæ, et in futuro poenam habeat æternæ gehena perpetuæ, sitque anathema Maranatha, et doleat in infernum cum Datham, et Abiron, et Juda, qui Dominum tradit. Factum est hoc testamentum 12 kal. februarii, era MLXXIII, regnante rege Sanctio in Castella, et rege Bermudo in Gallecia. Ego Sanctius gratia Dei rex, qui istam chartam scribere mandavi, de manú mea hoc signum Christi 'roboravi. Et ego' regina domina Major sub jussione domini mei corroboro, et firmiter confirmo. Filius noster domino Garcia confirmans. Domino Ramiro confirmans. Domino Gundisalvo confirmans. Domino Ferdinando confirmans. Episcopo domino Sanctio in Naiara confirmans. Episcopo domino Juliano in Castella confirmans. Episcopo domino Sampiro in Astorica confirmans."

Comite Ferdinando Muñoz confirmans. Comite Ferdinando Flaginez confirmans. Comite Ferdinando Didaz confirmans. Comitissa domina Urraca confirmans. Comitissa domina Tuta confirmans.

Ego Petrus sacerdos sub jussione dominiumei Sanctii exaravi et de mana mea hoc signo confirmavi.

NOT A.

Esta escritura (cuya fecha corrijo conforme á las justas reflecsiones de Moret en los Anales de Navarra) confirma el hecho resultante de otras anteriores de este Apéndice sobre haberse agregado el territorio de la diócesis de Palencia al de Oviedo; pues el obispo Poncio que se nombra en esta, lo era de Oviedo, bajo cuyo concepto presidias en Palencia, y por eso se da á Bernardo el dictado de primer obispo, pues Poncio no tenia el título palentino.

3

Dice el rey que hacía la restauracion con consejo de la silla apostólica en virtud de sujestion del obispo Poncio. Era el rey navarro tan afecto á los monjes cluniacenses, que los introdujo en los introdujo en España, y trajo con ellos las primeras ideas de la curia romana. No es estra ño por tanto que contase el papa para pedir consejo: pero en fin obró por su autoridad propia, y no

con

dudó que la tenia; para cuyo ejercicio procedió de acuerdo con su consejo real, compuesto de obispos, condes y dignidades de palacio.

Núm. 33.

Restauracion y dotacion de la catedral de Calahorra por el rey de Navarra García sesto en 30 de abril

de 1045.

Archivo de la catedral de Calahorra.

Sub nomine Christi redemptoris nostri à quo habemus esse vivere et intelligere, cujus etiam gratia temporalis regni utimur potentiæ. Hæc est carta concessionis et confirmationis, quam ego rex Garsia, simul cum conjuge mea Stephania regina, libenti animo et prompta devotione, facimus Deo omnipotenti, cujus adjutorio præclaram urbem Calagurram tulimus de manibus paganorum, et restituimus, eam juri christianorum. Concedimus itaque ecclesiæ beatæ et gloriosa semperque virginis Dei genitricis Mariæ et dominis martyribus Emetherio et Celedonio qui in eodem loco pro Christo passi sunt, possessiones hæreditates, videlicet duos agros in loco qui dicitur Sorban, et duos alios in alio loco dicto Cornu de Caya, unum supra via, alium subtus: alios etiam duos ad meridiem civitatis; tres quoque ad orientem, vineas etiam duas ab oriente. Sed quia hoc parum est, damus etiam decimas frugum et fructuum ad integrum omnium nostrarum hæreditatum atque de rebus omnibus quæ in eadem urbe et in toto ejus suburbio habemus, vel in futurum habituri sumus nos vel nostra posteritas, videlicet de omni genere animalium, pecorum et avium, et omni redditu omnium negotiorum ad usus regalium pertinentium functionum. Mandamus insuper ac confirmamas ut omnis homo cujuscumque ordinis ditionis, vel dignitatis seu potestatis sit qui in eadem urbe vel in toto ejus conterminio aliquid habuerit, aut possiderit, de omni prorsus mobili vel fixa decimas frugum ac fructuum seu etiam omnium animalium ac negotiorum eidem ecclesiæ integrè ac fideliter conferant. Hæc inquam omnia supradicta concedimus præfatæ ecclesix beatæ Mariæ et sanctorum Christi martyrum Emetherii et Celedonii, et vobis domino Sanctio episcopo et clero ejusdem sedis, vobis subdito. Et ut hæc omnia que vos vel vestra legalis successio ad utilitatem et honorem cleri et ecclesiæ adquirere po tueritis in perpetuum, inconcusso tenore teneatis, et liberè possideatis, clerusque vester et ecclesiæ familia libera ac quieta ab omni

tæ

omnino publica exactione permaneat. Hæc igitur omnia prædicta ego rex Garsia et mea conjux Stephania regina fideliter ac devotè conferimus præfatæ ecclesiæ sanctæ genitricis Dei Mariæ sanctorumque martyrum, vobisque domino Sanctio episcopo ac clero ejusdem Sedis vobis debita obedientia subdito cum competenti libertate, tanta sedi congrua, ut liberius ac devotius pro nobis ac pro animabus. progenitorum nostrorum, et omnium fidelium christianorum, seu etiam. pro nostra legali ac regali posteritate Deo et sanctis ejus servientes et exorantes in ea memoria post hujus regni terminum vobiscum, et cum omnibus christianis cum rege omnium Christo et cum sanctis omnibus sine fine regnare in sempiterna gloria. Amen. Si denique aliqua persona, cujuscumque conditionis, ordinis vel potentiæ fuerit, hanc nostram concessionem et ratam seu gratissimam confirmationem in aliquo deprabare vel irrumpere tentaverit, nisi plenariè vobis et ecclesiæ, cleroque satisfecerit sicut Saul, Dathan et Abyron à facie Dei miserabiliter projectus cum Juda Domini traditore atque principe dæmoniorum Satanæ in profundum inferni intra horrentes flamas, perpetuò ardeat. Insuper pro tanta præsumptione tria millia auri talenta regia severitati persolvat, et quod usurpaverit ecclesia, pontificique ac clero, in duplum ritu judaico reddat. Hæc vero regia concessio et confirmatio libera - et inconcussa atque quieta sæpe fatæ sanctæ ecclesiæ episcopo ac clero permaneat perpetuo. Amen. Ego igitur rex Garsia et conjux mea Stephania regina, qui hujus nostræ concessionis ac confirmationis præsentem scripturam solerti cura fieri fecimus, manu nostra hujusmodi signo muniri curavimus, et testes ad confirmandum tradimus. Facta carta in era millesima octogesima tertia, secundo kalendas maias. Ego rex Garsia propria manu confirmo. Sanctius episcopus confirmat. Garsea episcopus conf. Eneco abbas Oniæ conf. Senior Fortum Sanchez nutritius regis conf. Senior Sanctius Fortu-nionis conf, Senior Acenar Garseis conf. Senior Acenar Fortunionis conf. Senior Acenar Sanchez conf. Senior Lope Flaginis conf. Senior Gonzalvo Didez conf. Senior Fortum Lopez conf. Senior Fortum Enecoz de Alava conf. Sanétius exarator testis.

ΝΟΤΑ.

No espresa el rey aquí la demarcacion del obispado, porque se hallaba demarcado con el título de obispo de Nájera, faltando solo por conquistar de los moros la ciudad de Calahorra; cuya iglesia es llamada ya silla episcopal porque lo habia sido siempre, y Nájera lo era solo por la cautividad de

Calahorra. Así es que Sancho, que era obispo de Nájera, observa y confirma que se le llame sede suya la de Calahorra. Por eso muchos obispos unas veces se titulaban obispos de Calahorra, otras de Nájera, y otras de Calahorra y Nájera: todo efecto de la voluntad del rey sin contar con la del papa.

1

Núm. 34.

Agregacion del territorio diocesano del obispado de
Valpuesta al monasterio de santa María de Nájera
en 12 de diciembre de 1052 por el rey de Navarra
García sesto.

Archivo de Nájera, y Llorente Provincias Vascongadas tom. III,
escritura n. 43, páj. 380.

Ego Garsia, Dei gratia rex, Sancii regis filius, dum regnum meum
in partibus plurimis in locis sanctæ Dei matris ecclesia desolatio-
nem prospicerem, et nostris vel parentum nostrorum peccatis exi-
gentibus in tantum loca sanctorum occupata esse, seu (quod verus
est) destructa à barbaris nationibus viderem, ut vix etiam posteris
posset esse inditio ubi jam sanctæ ecclesiæ apud priores legalis fo-
ret institutio, communi consilio dilectæ conjugis Stephanix decrevi
in domo Domini aliquid tale laborare unde nostri nominis in per-
petuum esse memoriale. Sed in hoc, dum aliquantis perimmorarer
consideratione, subito consideranti occurrit illum Davidicum: Non-
ૐ
ne Domino subjecta erit anima mea? Et illud: In Domino salu-
tare meum et gloria mea. Dominus pars auxilii mei, et spes
mea in Domino est. Continuo quoque sæcularis honoris incrementa
vel studii absque illo animadvertens parum aut nihil proficere cui
jus deficit hæreditatum, duxi illum meæ hæreditatis facere partici-
pem, cujus totum est quod quemque spectat hæredem; sanioris
consilii esse antumans Dominum scilicet partis consortem effecisse
quam totum absque illo meum viciosum inordinate possedisse. Ad
quod consilium rationabile prosequendum nomine sanctæ et indi-
viduæ Trinitatis, statui apud Nayaram in honore sanctæ ac bea-
tissimæ Dei genitricis Mariæ ecclesiam seu monasterium opere con-
venienti ædificare, et ædificato convenentiori ordine cum omnibus
officinis regulari congregationi aptis, in servicium Dei ac beata
Maria disposui studiosius consumatum fore; in quo loco secundum

statuta canonum, et legalia decreta priorum patrum instituere decrevi; qualiter pro anima mea, seu patris mei, vel Stephania conjugis, aut meorum filiorum remedio, jugiter ibidem Domino ejusque genitrici servientium, et in communi regulariter viventium, honesta clericorum consisteret congregatio; et ingenuo et absque ullo meo vel meorum hæredum servicio, die noctuque in Dei laudibus meditaretur spiritualium fructuum quieta conversatio. At quorum usum, ut sufficienter et regulariter haberent victum et vestitum, et peregrinis seu hospitibus (quia in utrisque suscipitur Christus) abundaret unde foret dispendium; sciens esse scriptum : Tu es qui restitues hæreditatem meam mihi, sub testimonio plurimorum mei regni fidelium, scilicet episcoporum et abbatum, et legali astipulatione ceterorum testium, et pari consensu meorum hæredum et, totius regni mei primatum, hæc quæ in sequentibus intitulantur ex patrimonio meo cum omnibus appendiciis cultis vel incultis, silvis, agris, pratis, pascuis, molendinis, vineis aquosis et inaquosis, ita liberè et absolutè ac ex paterno jure legalis hæres possedi, domino Deo, et illius beatissima genitricis in perpetuo possidenda, ut debui, in præsentia plurimorum legaliter dedi. Hæc sunt itaque quæ regali astipulatione ad supradictum locum integrè et ingenue cum omnibus suis appendiciis perpetuo dominandi jure seu possidendi, illis dedi qui regulariter ibidem Domino ejusque genitrici servierint. Sub hujus igitur innotatione privilegii dedi, tradidi, confirmavi ecclesiam scilicet in primis in honorem sancti sepulchri in Calagurra cum domibus et hæreditate: Soliola cum suis villis omnibusque quæ ad eam pertinent: etiam S. Maria Prati et Frigidam villam cum omnibus eorum appendiciis: Ceresam cum omnibus pertinentiis suis. In Berroza S. Georgium cum suis villis suaque omni possessione; et S. Cyprianum seu S. Leocadiam cum omni eorum pertinentia. In Subserra S. Romanum cum omni sua pertinentia. In Náxera hæreditatem S. Thomæ cum omni integritate, et domus, et hæreditatem domni Lupi, et hæreditatem domni Gomeci ibidem, et in Sotomalo vel ubicumque fuerit, inventa. Ecclesiam S. Michael cum sua hæreditate vel cum ipso varrio integro; S. Pelagium, qui est in rupe super ipsam S. Mariam situs, cum omni sua hæreditate; et subtus S. Mariam, S. Michaelem, et domus quas habitat Grammaticus cum earum hæreditate; hæreditatem S. Agathe; hæreditatem S. Facundi; hæreditatem Ss. Nunilonis et Allodie; hæreditatem S. Maria Sororum; hæreditatem S. Cæcilia; casas Mennoci cum suis vineis; hæreditatem S. Romani; hæreditatem S. Sebastiani de Eruniola; et etiam quartam partem telonii ex mercato ejusdem Nayara, tam de calumnis quam de ceteris rebus. Insuper addo ibidem omnem hæreditatem de Fortunio Cidez, quam mihi tradidit pro debito quod solvere non valuit, et confirmo etiam vineas quas vicini obtulerunt ad eamdem

Aa