pessulano et ejus districtu, omni tempore, cum omnibus rebus suis, exceptis illis qui aliquem civem Montispessulani vulnerassent in persona, vel occidissent; faciendo ei finem et refutationem et omnimodam remissionem et pactum de non petendo, de omnibus dampnis et rapinis et injuriis factis hominibus Montispessulani et ejus jurisdictionis et dictrictus ab hominibus Nicie et ejus districtus, usque in hodiernum diem, salvis contractibus pecuniariis et legatis; concedendo ei etiam easdem libertates quas soliti sunt habere homines Nicie in Montepessulano et ejus districtu, et quas habent ipsi cives Montispessulani in Montepessulano et ejus districtu et jurisdictione; promittendo etiam quod pro aliquo delicto seu maleficio domini regis Aragonum vel alicujus sui regni, vel comitis Provincie. vel alicujus sui comitatus, quod factum sit vel quod in antea evenerit, homines Nicie in Montepessulano vel ejus districtu nullatenus teneantur vel conveniantur; promittendo preterea quod, si aliquis civis Nicie conquestus fuerit de aliquo cive Montispessulani vel ejus districtus coram consulibus Montispessulani, exhibebitur ei et fiet infra dies quadraginta justicie complementum, nisi per litigatorem vel legitimam dilationem steterit. Si vero, quod Deus avertat! aliquis civis Montispessulani vel ejus districtus dampnum dederit homini Nicie, pax propterea non violetur, sed de dampno dato infra predictum tempus dampnum passo justicia compleatur de eo qui dampnum dederit et ejus rebus. Et hec omnia facient jurare annis singulis consulibus qui pro tempore intraverint in regimine Montispessulani. Et hanc pacem et concordiam similiter jurare facient consulibus qui modo sunt in Montepessulano et universis ejusdem consiliatoribus. Et hec omnia, sicut supra dicta sunt, juraverunt attendere et observare in perpetuum predicti nuntii, scilicet Johannes Bocados, Michael de Moresio, Guillelmus de Quarto.

Actum Nicie, in capitulo comunis, anno Dominice Nativitatis MCCXXV, indictione XIII, mense septembris die XIX.

Et fuerunt testes, etc.

Ego Petrus Bazechi, sacri palatii notarius, interfui, et rogatus ab utraque parte hanc cartam scripsi.

Arch. mun., Grand Thalamus, fol. 16 ro, el Livre Noir, fol. 32 vo.

XXVII.

TRAITÉ DE COMMERCE ET DE NAVIGATION ENTRE LES SEIGNEURS D'ANTIBES ET LA COMMUNE DE MONTPellier.

(20 Septembre 1225.)

In Christi nomine.

Anno Domini MCCXXV, mense septembri, die XXa, hec acta fuerunt.

Noverint universi presentem paginam inspecturi quod nos B., miseratione divina Antipolitanus episcopus, et B. de Grassa, domini civitatis Antipolitane, per nos et consortes nostros et homines jurisdictionis nostre, promittimus vobis Johanni Bocadocio, Michaeli de Moresio, pro vobis et Guillelmo de Cardo conlegato vestro et legatis Montispessulani, nomine ipsius comunis et universitatis Montispessulani recipientibus, salvare, custodire homines Montispessulani et sue jurisdictionis, et eorum res, in omni posse et jurisdictione nostra, tam in terra quam in mari et in omnibus locis, et veram pacem et dilectionem tenere, et jus plenarie reddere, et ab omni vexatione et molestia conservare per nos et homines nostre jurisdictionis.

Vice versa, nos prescripti legati eadem fieri et compleri a consulibus Montispessulani et nostra universitate, ipsorum nomine, promittimus vobis domino memorato episcopo et domino B., nomine vestro et hominum jurisdictionis vestre recipientibus.

Acta in crota castri Antipolitani, in presentia Baudoini Basilii, P. Rotberti, B. de Cardo, B. Austore, W. David, P. de Cauzols, sacerdotum, P. Dadani, R. Elsearii.

Arch. mun., Grand Thalamus, fol. 18 ro, et Livre Noir, fol, 34 vo.

XXVIII.

TRAITÉ DE PAIX ET DE COMMERCE, CONCLU POUR VINGT-NEUF ANS ENTRE LES SEIGNEURS D'HYÈRES ET LA COMMUNe de montpellIER.

(22 Septembre 1225.)

Anno Incarnationis Domini nostri Jhesu Christi MCCXXV, X kalendas octobris. In nomine Sancte et Individue Trinitatis, Patris, et Filii, et Spiritus Sancti.

Notum sit omnibus hominibus, tam presentibus quam futuris, quod nos Bertrandus de Mizon, et Rogerius de Fos, et Guido et Bertrandus fratres, et nos Guido et Guillelmus de Gardea fratres, domini Arearum, bono animo et sincero affectu, per nos et villas nostras a Massilia citra, et per milites et homines nostros, facimus et donamus pacem, bona fide et sine dolo, vobis Johanni Bocados et Michaeli de Moresio, recipientibus pro vobis et huniversitate Montispessulani et districtu ejusdem, et ad hoc specialiter destinatis, sicut nobis manifestum est per publicum instrumentum factum per manum Petri de Furno, notarii publici dominorum et consulum Montispessulani, promittentes quod per totam terram nostram et dominationem nostram homines Montispessulani et ad districtum sive dominationem ejus pertinentes singulos et huniversos in rebus et personis, tam in terra quam in aqua, pro posse nostro custodiemus et deffendemus, ab hac presenti die usque ad annos viginti novem continuos et completos et ultra, ab eis nisi prius demandaretur, infra quos annos et ultra, ut dictum est, Deo

dante et cohoperante, pacem et concordiam et pacifice dilectionis firmitatem tenebimus, et eam a nostris subditis teneri inviolabiliter faciemus; remittentes vobis omnem injuriam et rancorem et iram quem et quam inter vos et nos, et vestros et nostros, usque in hodiernum diem esse vel fuisse ab aliquibus dicebatur; volentes et concedentes quod, omnibus dampnis et injuriis preteritis seu malefactis remissis penitus, omnes homines vestrorum locorum salvi et securi tam in rebus quam in personis ad partes nostras accedant, morentur salubriter, et recedant feliciter in Domino Jhesu Christo. Si vero contigerit, quod Deus avertat! quod nostri homines dederint dampnum vestris hominibus, vel offenderint in aliquo, non habeatur pro pace fracta, sed infra dies quindecim, ex quo dampnum datum claruerit nobis, faciemus vestris hominibus in integrum resarciri et emendationem imponere competentem.

Item, volumus et concedimus quod pro delicto seu maleficio illato vel inferendo nobis vel hominibus jurisdictionis castri Arearum et terre nostre a Massilia citra a rege Aragonum, vel ab aliquo vel ab aliquibus qui non sint de jurisdictione Montispessulani, homines Montispessulani et eorum res nullatenus teneantur.

Item, e converso, nos Johannes Bocados et Michael de Moresio promittimus vobis dominis Arearum dictis, et volumus et concedimus, pro nobis et tota huniversitate Montispessulani et districtus ejusdem, quod pro delicto seu maleficio illato nobis vel hominibus Montispessulani vel jurisdictionis ejusdem a comite Provincie, vel ab aliquo vel ab aliquibus qui non sint de jurisdictione castri Arearum, vel terre dominorum Arearum a Massilia citra, domini vel homines castri Arearum, vel eorum res, vel terre eorumdem a Massilia citra, nullatenus teneantur.

Omnia predicta singula et huniversa nos supranominati domini Arearum bona fide attendere et contra non venire

vobis Johanni Bocados et Michaeli de Moresio, nomine huniversitatis Montispessulani et districtus ejusdem, promittimus, et ad sancta Dei Evangelia corporaliter juramus.

Acta sunt hec apud Areas, infra ecclesiam Sancti Pauli, coram his testibus rogatis et vocatis, Petro Raimundo, Guillelmo Raimundo, Raimundo Petroneto, Petro Sartre, Pontio Amelio, jurisperitis, Hugone de Petrafoco, Jordano Alasardo, Raimundo Dorlle, et pluribus aliis militibus et probis hominibus castri Arearum, et me magistro Rostangno, Arearum et domini Raimundi Berengarii, comitis Provincie, notario publico, qui, mandato et voluntate dictorum dominorum Arearum, hanc cartam publicam scripsi et hoc modo signavi.

Juratores pacis sunt illi, etc., etc.

Arch. mun., Grand Chartrier, Arm. A, Tiroir XIV, No 1. (Expédition originale sur parchemin, avec sceau en plomb, aux armes des seigneurs d'Hyères. ) Transcrit au Grand Thalamus, fol 16 yo, et au Livre Noir, fol. 33 ro.

Ratification du traité précédent par un des co-seigneurs d'Hyères, qui n'avait pas pris part à la première rédaction.

In nomine Domini. Anno ab Incarnatione ejusdem MCCXXV, indictione XIV, VII° kalendas octobris. Notum sit cunctis hominibus hanc publicam cartam audientibus, quod dominus Gaufridus Iratus, dominus castri de Areis, viso et audito et intellecto instrumento pacis confecte inter condominos et homines castri Arearum, ex una parte, et Johannem Bocados et Michaelem de Moresio, legatos consulum et universitatis Montispessulani ad id constitutos, ex altera, tenor cujus pacis continetur in instrumento inde confecto per manum magistri Rostagni, dominorum Arearum et domini comitis Provincie publici notarii, quod incipit post Incarnationem In nomine Sancte et