Bronnen voor de geschiedenis der kerkelijke rechtspraak in het bisdom ...

[merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

Wij stellen ons voor bronnen uit te geven voor de geschiedenis der kerkelijke rechtspraak in het bisdom Utrecht in de middeleeuwen. Wel zijn wij overtuigd, dat ons werk niet volledig zal kunnen zijn, omdat er over sommige onderdeelen van ons onderwerp zich lichtelijk nog stukken kunnen bevinden in archieven, waarvan de inhoud ons onbekend is, en het ondoenlijk is in alle archieven nasporingen te verrichten; doch aan den J anderen kant staat vast, dat de door ons bedoelde geschiedenis onvoldoende gekend wordt, terwijl zij toch van groot belang is voor de kennis van de middeleeuwsche geschiedenis der NederHandsche gewesten. Daarom meenden wij, dat met de uitgave niet mocht worden gewacht, totdat de wellicht nooit bereikbare zekerheid zou verkregen zijn, dat al het bestaande materiaal voor het onderwerp tot onze kennis gekomen was. Nu wij eene tamelijke mate van volledigheid meenen te hebben verkregen, achtten wij het daarom zaak tot de uitgave over te gaan.

จ

14 Mar 49

De stof schijnt gevoegelijk over de volgende afdeelingen te kunnen worden verdeeld:

I. Indeeling van het bisdom.

II. Begrenzing der wereldlijke en kerkelijke rechtspraken tegenover elkander.

III. Begrenzing van de rechtspraken der kerkelijke rechters

VI.

Ordonnantiën voor de hoven der officialen van den bisschop en den aartsdiaken ten Dom.

VIII. Verhandelingen over het procesrecht.

Van de proosdij van Westfriesland zijn tallooze stukken bewaard gebleven, die op zich zelf een deel in beslag nemen. Daarom worden deze stukken niet verdeeld over de genoemde afdeelingen,

doch schijnt het eigenaardiger alles wat de genoemde proosdij betreft te vereenigen in een afzonderlijke afdeeling, die dan des te beter den gang van zaken in een der rechtsdistricten doet kennen. Aan de genoemde 7 afdeelingen wordt daarom toegevoegd:

VIII. De proosdij van Westfriesland.

Ten slotte zal een aanhangsel (of wellicht een 9de afdeeling) de stukken doen kennen betreffende de waardeering der kerkelijke rechtspraak, voorzoover die niet in een der vorige afdeelingen kunnen worden geplaatst.

Op deze wijze meenen wij een duidelijk beeld van de kerkelijke rechtspraak te kunnen geven.

Zooals de titel reeds aanwijst, beperken wij ons tot de kerkelijke rechtspraak in het bisdom Utrecht in de middeleeuwen, al wordt eene strenge jaargrens niet getrokken, omdat dit voor een goed begrip van ons onderwerp niet gewenscht is. Door de verheffing van het bisdom Utrecht tot een aartsbisdom en door de in dienzelfden tijd plaats gehad hebbende invoering der besluiten van het concilie van Trente werden echter zooveel wijzigingen gebracht in de kerkelijke rechtspraak, dat deze tijd de aangewezen grens was.

Bij de verdeeling van den arbeid heeft mr. Muller de bewerking der eerste afdeeling, de Indeeling van het Bisdom, op zich genomen, terwijl de behandeling der overige afdeelingen door mr. Joosting zal geschieden. Van de eerste afdeeling verschijnen thans hierachter het eerste deel, dat de bronnen betreffende de indeeling van het bisdom bevat, en tegelijk daarmede het eerste stuk van het tweede deel, dat de toelichting tot die bronnen zal geven. Later zullen het tweede stuk daarvan en een uitvoerige kaart van het bisdom verschijnen. Voor de overige rubrieken is de stof ook grootendeels bijeen; wij vertrouwen daarom, dat de publicatie geregeld zal kunnen geschieden.

Ten slotte doen wij een beroep op allen, aan wie bronnen voor ons doel bekend zijn. Zooals reeds boven werd opgemerkt, is een onderzoek in alle archieven niet wel mogelijk. Mochten er, buiten hetgeen wij geven, meerdere stukken bekend zijn of worden, dan zouden wij ons werk gaarne door een supplement zoo volledig mogelijk maken.

Assen

Rotterdam' September 1906.

J. G. C. JOOSTING.

S. MULLER Hzn.

INHOUD.

Voorwoord

Inhoud .

I. Denarii piscium (±1200)

II. Register der kerkelijke tienden (1280)

III.

Index

Kerkenlijsten der Domfabriek (1395-1563)